Kiến nghị điều chỉnh lộ trình miễn phí SGK: Thực hiện từ năm học 2030 - 2031

Đại biểu Quốc hội đề xuất, thực hiện cung cấp miễn phí SGK cho học sinh từ năm học 2030 - 2031. Ảnh: Nghiêm Huê

Tránh tình trạng chính sách “hoàn thành trên giấy”

Thảo luận về vấn đề trên tại nghị trường Quốc hội, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TPHCM) đề nghị, Chính phủ xem xét áp dụng việc cung cấp miễn phí, không thu tiền SGK cho học sinh tất cả cấp học từ năm học 2026 - 2027. Theo ông, đây là cách thể hiện rõ nét sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với giáo dục, đồng thời tạo bước chuyển mạnh trong bảo đảm công bằng trong tiếp cận tri thức cho mọi trẻ em.

Đề xuất này cũng được đại biểu Nguyễn Thu Thủy (đoàn Gia Lai) và một số đại biểu khác đồng tình. Đại biểu Thủy phân tích, nếu để địa phương tự quyết thời điểm triển khai, những địa bàn không đủ nguồn lực, nhất là nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số thì sẽ khó thực hiện chính sách.

Điều này có thể làm gia tăng khoảng cách giữa các vùng miền, đi ngược chủ trương thu hẹp chênh lệch trong tiếp cận giáo dục. Vì vậy, bà kiến nghị cần cân đối nguồn lực để triển khai miễn phí SGK cho học sinh ở vùng khó khăn ngay từ năm học 2026 - 2027.

Trong khi đó, đại biểu Phạm Hùng Thắng (đoàn Ninh Bình) dẫn dự thảo Nghị quyết của Quốc hội nhằm thể chế hóa Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Dự thảo quy định Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quyết định một bộ SGK giáo dục phổ thông thống nhất sử dụng trong toàn quốc từ năm học 2027 - 2028; việc cung cấp miễn phí SGK cho học sinh “hoàn thành trong năm 2030”. Với các địa phương có điều kiện, thời điểm thực hiện có thể sớm hơn từ năm học 2026 - 2027.

Đại biểu Thắng đánh giá, việc quy định như trên phù hợp với tinh thần Nghị quyết 71. Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi, ông đề nghị cần xác định rõ mốc thời gian thực hiện chính sách phải bắt đầu từ năm học 2030 - 2031, thay vì cụm từ “hoàn thành trong năm 2030” như dự thảo nêu.

Theo ông, nếu chỉ yêu cầu “hoàn thành trong năm 2030”, các địa phương có thể triển khai vào cuối năm 2030, vẫn được coi là đạt mục tiêu. Khi đó, vào đầu năm học 2030 - 2031, học sinh vẫn chưa được nhận SGK miễn phí, tiếp tục phải tự bỏ tiền mua như hiện nay, trái với tinh thần của chính sách. Do đó, ông đề nghị sửa thành: “Thực hiện cung cấp miễn phí SGK cho học sinh từ năm học 2030 - 2031”.

Lớp học của Trường Tiểu học Nghĩa Lợi (Quỹ Nhất, Ninh Bình). Ảnh: NTCC

Miễn phí SGK phải đi đôi với quản lý sách bài tập, sách tham khảo

Trước vấn đề một bộ SGK thống nhất, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) nhấn mạnh, mô hình một bộ SGK dùng chung trên toàn quốc là phù hợp Nghị quyết 71 và sát với thực tiễn dạy - học ở Việt Nam. Ông cho rằng, bộ SGK thống nhất phải đạt chuẩn cao, không lỗi, cập nhật tiến bộ khoa học, giáo dục nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa và đạo đức của dân tộc.

Bày tỏ quan điểm đồng thuận với chủ trương sử dụng thống nhất một bộ SGK từ năm học 2026 - 2027 cũng như việc cung cấp miễn phí SGK cho học sinh hoàn thành vào năm 2030 theo khoản 1 Điều 3 của dự thảo, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) nhận định, đây là tuyên ngôn mạnh mẽ về công bằng xã hội trong giáo dục. Theo bà, chính sách này sẽ giảm gánh nặng chi phí cho hàng triệu gia đình, đặc biệt những hộ ở vùng sâu, xa, qua đó bảo đảm quyền tiếp cận học tập bình đẳng.

Tuy nhiên, đại biểu Tú Anh cho rằng, để chính sách thực sự có ý nghĩa, trước hết cần làm rõ phạm vi loại SGK được cấp miễn phí. Theo bà, dự thảo phải quy định thật cụ thể để tránh cách hiểu khác nhau giữa các địa phương, giúp ngân sách được sử dụng đúng mục tiêu. Bên cạnh đó, cần siết chặt việc sử dụng sách bài tập và tài liệu tham khảo - vấn đề nhiều năm gây bức xúc.

Thực tế cho thấy, nhiều trường vẫn yêu cầu học sinh mua thêm số lượng lớn sách bài tập, sách nâng cao, tài liệu bổ trợ có nội dung tương đồng với SGK. Điều này đẩy chi phí học tập lên cao, làm giảm ý nghĩa của chính sách miễn phí SGK. Do đó, đại biểu đề nghị, Bộ GD&ĐT cần ban hành quy định cụ thể để hạn chế tối đa tình trạng lạm dụng này, chỉ cho phép sử dụng những loại tài liệu thật sự cần thiết phục vụ học tập.

Song song với việc cung cấp SGK giấy miễn phí, đại biểu Tú Anh đề nghị tăng cường tuyên truyền về bảo quản để tái sử dụng SGK cho các năm học tiếp theo. Theo bà, đây vừa là giải pháp tiết kiệm, vừa góp phần giáo dục học sinh ý thức giữ gìn sách vở - nguồn tài sản chung của nhà trường và xã hội.

Bà cũng đề xuất nghiên cứu phát hành SGK điện tử cho một số môn học phù hợp và xem xét mô hình cho mượn thiết bị đọc sách điện tử đối với học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Đây là cách giúp bảo đảm công bằng trong tiếp cận tài liệu học tập, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong giáo dục.

Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh việc phát hành SGK điện tử phải tuân thủ nghiêm các quy định về bản quyền. Cần xây dựng nền tảng phân phối chính thức, ứng dụng công nghệ mã hóa để bảo vệ nội dung, đồng thời thiết lập cơ chế chi trả nhuận bút minh bạch và công bằng cho các tác giả, nhóm biên soạn. Chỉ khi bảo đảm các điều kiện này, SGK điện tử mới trở thành giải pháp hiệu quả và bền vững trong tiến trình hiện đại hóa giáo dục.

Minh Phong