Kiên định đưa đồng NDT 'soán ngôi' USD, Trung Quốc âm thầm chuẩn bị từng bước đi như thế nào?

Trung Quốc đang xây dựng hệ sinh thái đồng NDT trên toàn cầu. (Nguồn: Asia Times)

Giới quan sát nhận định, mối nguy cơ thực sự đe dọa vị thế của đồng USD đang được Bắc Kinh âm thầm chuẩn bị. Các quan chức của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang nắm bắt từng cơ hội nhỏ để đưa đồng nội tệ của Trung Quốc lấp đầy những khoảng trống mà đồng USD để lại.

Kiên trì, âm thầm xây dựng mạng lưới

Rõ ràng, cho đến thời điểm hiện tại, đồng bạc xanh vẫn đang nắm thế thượng phong khi chiếm hơn 58% dự trữ của các ngân hàng trung ương so với 20% của đồng Euro và khoảng 2% của đồng NDT. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc vẫn đang kiên trì xây dựng một mạng lưới để đồng NDT vươn xa và rộng hơn.

Được hậu thuẫn bởi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC), nền kinh tế số một châu Á đã cho ra đời Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) - tương tự Hiệp hội viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu (SWIFT) - từ năm 2015 nhằm mục tiêu quốc tế hóa đồng NDT. Hệ thống này cho phép các ngân hàng toàn cầu có thể trực tiếp thực hiện các giao dịch xuyên biên giới bằng đồng NDT, thay thế cho việc phải thông qua các ngân hàng thanh toán trung gian.

Chỉ riêng năm ngoái, CIPS đã chứng kiến mức tăng trưởng 43% so với cùng kỳ năm trước về khối lượng giao dịch "khổng lồ", đạt tổng giá trị 24,5 nghìn tỷ USD. Đây là năm thứ ba liên tiếp khối lượng giao dịch tăng hơn 30%.

Với nỗ lực không ngừng để phát triển mạng lưới hoán đổi tiền tệ của mình, PBoC đã soạn thảo các quy tắc mới để mở rộng sự tham gia vào CIPS trên toàn cầu.

Trong vòng 17 năm qua, kể từ khi sự kiện Ngân hàng Lehman Brothers tuyên bố phá sản, mở đầu cho cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007 - 2008, Bắc Kinh đã ký kết ít nhất 32 thỏa thuận hoán đổi lấy đồng NDT với tổng giá trị khoảng 632 tỷ USD. Gần nhất là New Zealand vừa ký kết một thỏa thuận hoán đổi đồng NDT với Trung Quốc trong thời hạn 5 năm.

Việc quốc tế hóa đồng NDT cũng đang ngày càng được thúc đẩy bởi các tổ chức nước ngoài cho phép giao dịch đồng nội tệ của Trung Quốc. Trong số 35 ngân hàng thanh toán bù trừ bằng đồng NDT hoạt động tại 33 khu vực pháp lý, Ngân hàng Trung Quốc (BOC) là lớn nhất. Sự tăng trưởng của BOC đã nói lên tất cả. Cho đến nay, riêng BOC đã xử lý gần 530 tỷ USD giao dịch thanh toán thông qua Hệ thống thanh toán tổng thời gian thực của Hong Kong (Trung Quốc).

Bắc Kinh cũng đang "bật đèn xanh" cho hai tổ chức tài chính nước ngoài là JPMorgan Chase và Mitsubishi UFJ (Nhật Bản) có thể thanh toán bù trừ các giao dịch bằng đồng NDT.

Quy mô và phạm vi hoạt động toàn cầu của hai ngân hàng này được nhận định là có thể giúp gia tăng thanh khoản và mở ra các đường truyền trực tiếp giữa hệ thống tài chính Bắc Kinh vươn ra các thị trường nước ngoài.

Trong số các ngân hàng thanh toán bù trừ của Trung Quốc, BOC hiện đang vận hành 16 ngân hàng, bao gồm ba quốc gia ở châu Phi. Ngân hàng này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng CIPS. Tính đến đầu năm 2025, 44 đơn vị của BOC đã tham gia trực tiếp vào hệ thống và làm đại lý cho khoảng 700 tổ chức tài chính trên toàn thế giới.

BOC cũng tiếp tục mở rộng phạm vi hoạt động tại Đông Nam Á. Ngân hàng này hoạt động như một ngân hàng thanh toán bù trừ tại Campuchia, Lào, Malaysia và Philippines. Chỉ riêng trong năm 2024, BOC đã chứng kiến số lượng giao dịch thanh toán bù trừ xuyên biên giới bằng đồng NDT tăng 40% so với cùng kỳ năm trước.

Có thể nói, BOC đang đóng vai trò trực tiếp trong nỗ lực tăng cường vị thế của đồng NDT trong thanh toán hàng hóa, lập hóa đơn thương mại quốc tế và đầu tư cũng như các hoạt động tài chính trên toàn cầu.

Tờ Caixin Global dẫn nhận định của nhiều nhà đầu tư cho hay, nửa đầu năm 2025, đồng USD đã trải qua "sáu tháng tồi tệ trong lịch sử hiện đại". Đồng USD đã giảm hơn 13% so với đồng Euro và hơn 6% so với đồng Yen.

Đồng USD đối diện với cuộc "khủng hoảng niềm tin"

Cùng với nợ công tăng vọt và áp lực sa thải các quan chức Fed - bao gồm cả Chủ tịch Jerome Powell đến từ chính quyền Tổng thống Trump, sự hỗn loạn chính sách xoay quanh các mức thuế quan của Tổng thống cũng đang gây ra một cuộc "khủng hoảng niềm tin" nơi đồng USD.

Nhiều định chế tài chính Trung Quốc đã nhanh chóng chớp lấy cơ hội này. Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc (BOC) và Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc (CCB) là những "ông lớn" tiêu biểu đang thúc đẩy các dịch vụ bằng đồng NDT.

Song song với việc tổ chức các buổi giới thiệu sản phẩm, dịch vụ khắp châu Á, các tổ chức tài chính lớn của Trung Quốc đang nỗ lực hội nhập sâu hơn vào các nền kinh tế khu vực.

Hồi tháng Sáu, CIPS đã kết nạp thêm 6 ngân hàng nước ngoài là Ngân hàng United Overseas của Singapore; Ngân hàng Xuất nhập khẩu châu Phi; Ngân hàng First Abu Dhabi; Ngân hàng Standard của Nam Phi; Ngân hàng Eldik của Kyrgyzstan; và Sàn giao dịch tài sản tài chính Chongwa của Ma Cao (Trung Quốc).

Việc tăng cường sử dụng đồng NDT trong thương mại và tài chính có thể là coi là một thành công lớn của chính quyền Trung Quốc. Năm 2016, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã chấp thuận đưa đồng NDT vào rổ tiền tệ cùng với USD, Yen, Euro và đồng Bảng Anh. Kể từ đó, việc sử dụng đồng tiền này trong thương mại và tài chính quốc tế đã chứng kiến bước nhảy vọt.

Điều này phần nào giải thích tại sao PBoC vẫn ngần ngại cắt giảm lãi suất ngay cả khi Bắc Kinh đang vật lộn với "giảm phát". Việc nới lỏng quá mức hiện nay có thể làm giảm niềm tin vào đồng NDT, làm chậm quá trình chuyển đổi đồng tiền này thành tiền tệ dự trữ, đồng thời châm ngòi cho một cuộc chiến tiền tệ rộng lớn hơn ở châu Á. Tokyo có thể sẽ dốc toàn lực để đồng Yen yếu hơn nữa, kéo Nhật Bản và Hàn Quốc vào vòng xoáy suy thoái.

Hiện tại, "PBOC đang phát đi tín hiệu muốn giữ đồng NDT tiếp tục ổn định, điều này có lẽ sẽ dập tắt hy vọng của những người đặt cược rằng đồng NDT có thể tiếp tục mất giá đáng kể so với đồng USD", theo Bill Bishop, một nhà quan sát Trung Quốc lâu năm trên bản tin Sinocism bình luận.

Chuyên gia kinh tế Robin Brooks của Viện Brookings cho rằng về "trung hạn, điều này làm tăng nguy cơ dòng vốn tháo chạy khỏi Trung Quốc, đặc biệt nếu Mỹ áp thuế quan". Ông cho rằng, đồng NDT giảm giá không nhất thiết sẽ gây chấn động nền kinh tế toàn cầu.

Điều trớ trêu là chính sách thuế quan sâu rộng của chính quyền Tổng thống Trump trên thực tế lại làm gia tăng sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn tiết kiệm của Nhật Bản, Trung Quốc và các quốc gia đang phát triển ở Nam Bán cầu. Chưa kể, chính sách thuế quan và những rào cản thương mại chắc chắn khiến lạm phát tăng, hạn chế tiêu dùng.

Điều này đồng nghĩa với việc tăng trưởng nền kinh tế sẽ chậm lại, các hộ gia đình Trung Quốc sẽ mua hàng hóa Mỹ ít đi, làm tăng khả năng Bắc Kinh làm yếu đồng NDT, châm ngòi cho một cuộc chiến tiền tệ trên quy mô lớn.

Chuyên gia kinh tế tại Đại học Columbia (Mỹ), nguyên Thứ trưởng Tài chính Nhật Bản, ông Takatoshi Ito lưu ý, ngoài việc "xa lánh" bạn bè và đối tác, chính sách thuế quan của ông Trump "sẽ không thể thúc đẩy mục tiêu rõ ràng của ông là giảm thâm hụt thương mại của Mỹ".

Ông Takatoshi Ito cũng cho rằng, mức thuế quan cao của Mỹ sẽ buộc Fed phải tăng (chứ không phải hạ) lãi suất khiến đồng USD tăng giá, xuất khẩu giảm và nhập khẩu tăng. Việc Tổng thống Trump hứa sẽ cắt giảm thuế nhiều hơn nữa nhưng lại không đưa ra các khoản cắt giảm chi tiêu khác để bù đắp cho khoản doanh thu bị mất, theo ông Takatoshi Ito, có thể khiến ngân sách của Mỹ bị thâm hụt, kéo theo thâm hụt thương mại.

Giới phân tích nhận định, sự chuẩn bị tỉ mỉ của Bắc Kinh trong lộ trình tiến tới việc làm chủ hệ thống tiền tệ toàn cầu sẽ tạo đà cho đồng NDT tăng giá và khẳng định vị trí vững chắc trong thời gian tới, đặc biệt trong bối cảnh vị thế của đồng USD đang "lung lay" bởi những chính sách gần đây của Tổng thống Trump.

(theo Asia Times)

Hồng Châu