Kiểm toán nhà nước trong kỷ nguyên số.Bài 2: Ba từ khóa khắc họa dấu ấn công nghệ thông tin

Ứng dụng CNTT đã tạo nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi số của KTNN. Ảnh: TL

Từ công cụ hỗ trợ đến động lực cốt lõi

Giai đoạn 2015-2020, ứng dụng CNTT trong hoạt động của KTNN đã có những bước phát triển đáng kể, tạo tiền đề cho giai đoạn chuyển đổi số toàn diện 2021-2025.

Trước năm 2021, KTNN đã vận hành nhiều phần mềm và cơ sở dữ liệu phục vụ quản lý nội bộ và tác nghiệp như: phần mềm tổng hợp kết quả kiểm toán, quản lý tiến độ, nhật ký điện tử, văn phòng điện tử, chữ ký số… 100% các cuộc kiểm toán được ghi nhật ký điện tử, góp phần nâng cao hiệu quả giám sát và kiểm soát chất lượng.

Tuy nhiên, hạ tầng CNTT thời kỳ này còn thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu bảo mật cao. Nhân lực CNTT còn mỏng, nhiều đơn vị chưa có cán bộ chuyên trách. Thói quen làm việc truyền thống vẫn phổ biến, gây khó khăn cho quá trình chuyển đổi số.

Theo ông Nguyễn Văn Quang - Phó Cục trưởng Cục CNTT, KTNN - để thúc đẩy chuyển đổi số giai đoạn 2021 - 2025, ngành đã triển khai nhiều giải pháp: xây dựng hai trung tâm dữ liệu hiện đại, đồng bộ hệ thống máy chủ, mạng, bảo mật; phát triển phần mềm hỗ trợ toàn bộ quy trình kiểm toán từ lập kế hoạch đến tổng hợp kết quả.

Công nghệ mới như Big Data và trí tuệ nhân tạo (AI) đang từng bước được áp dụng. Việc ứng dụng AI không chỉ thể hiện bước tiến công nghệ mà còn khẳng định vai trò tiên phong của KTNN trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Điểm nhấn quan trọng là sự chuyển dịch tư duy: từ coi CNTT là công cụ hỗ trợ sang động lực cốt lõi và phương thức làm việc mới. Sự thay đổi này đã thúc đẩy các dự án ứng dụng CNTT, tạo ra sản phẩm thực tế, hiệu quả rõ rệt.

Dấu ấn: “Kết nối - Chuyển dịch - Tăng tốc”

Theo ông Nguyễn Văn Quang, ba từ khóa khắc họa rõ nét dấu ấn CNTT tại KTNN là: “Kết nối - Chuyển dịch - Tăng tốc”.

“Kết nối”: Phát triển mạnh mẽ các giải pháp liên thông dữ liệu giữa KTNN và đơn vị được kiểm toán, cơ quan quản lý. Tiêu biểu là Cổng trao đổi thông tin và nền tảng chia sẻ dữ liệu, từng bước hình thành kho dữ liệu số phục vụ ứng dụng công nghệ cao.

“Chuyển dịch”:Thay đổi từ kiểm toán truyền thống sang kiểm toán dựa trên dữ liệu; từ quy trình rời rạc sang hệ thống quản lý tập trung, hiện đại. Tổ chức kiểm toán trên môi trường số giúp rút ngắn thời gian, giảm thiểu tác động đến đơn vị được kiểm toán và tăng tính minh bạch.

“Tăng tốc”: Tốc độ mở rộng, nâng cấp hạ tầng CNTT ngày càng nhanh, đặc biệt trong số hóa hồ sơ, hình thành cơ sở dữ liệu lớn và ứng dụng AI trong phân tích, tổng hợp dữ liệu.

Ba từ khóa này không chỉ mang ý nghĩa định hướng, mà còn được hiện thực hóa qua những dự án, giải pháp cụ thể. Một trong những dự án tiêu biểu là Phần mềm Quản lý hoạt động kiểm toán. Đây là hệ thống quản lý tập trung toàn bộ quy trình, từ lập kế hoạch ngắn hạn và trung hạn, theo dõi tiến độ, thực hiện, tổng hợp kết quả đến theo dõi việc thực hiện kiến nghị; tích hợp các công cụ hỗ trợ kỹ thuật, giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát, quản lý và tác nghiệp của kiểm toán viên. Việc triển khai đã bước đầu hình thành cơ sở dữ liệu lớn phục vụ khai thác, lưu trữ và tổng hợp thông tin của KTNN.

Những điểm sáng trong ứng dụng công nghệ thông tin

Với mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu lực và hiệu quả hoạt động kiểm toán, nhiều đơn vị trực thuộc KTNN đã trở thành điểm sáng trong ứng dụng CNTT.

Năm 2024, KTNN chuyên ngành V dẫn đầu khối chuyên ngành về sử dụng phần mềm thương mại và nội bộ, đạt tỷ lệ cao trong cập nhật tiến độ, nhật ký, báo cáo kiểm toán và số hóa hồ sơ.

Từ năm 2021, Vụ Tổng hợp đã triển khai kế hoạch ứng dụng CNTT và công nghệ cao theo Nghị quyết số 90-NQ/ĐU của Đảng ủy KTNN. Kế hoạch này không chỉ nâng cao nhận thức và kỹ năng cho công chức mà còn đẩy mạnh ứng dụng vào công tác chỉ đạo điều hành, phân tích và tổng hợp, góp phần gia tăng hiệu quả tham mưu.

KTNN khu vực XII là đơn vị dẫn đầu khối khu vực về mức độ ứng dụng CNTT. Ngoài các phần mềm nội Ngành, đơn vị này còn linh hoạt sử dụng các công cụ như AutoCAD, GXD, Google Earth Pro, Map tile, HHmaps để hỗ trợ kiểm toán xây dựng cơ bản, xác định hiện trạng địa hình, kiểm tra khối lượng lập dự toán và thiết kế.

Ông Vương Nguyên Lượng - Kiểm toán trưởng KTNN khu vực XII - cho biết: “Những năm qua, chúng tôi xác định ứng dụng CNTT là mũi nhọn ưu tiên hàng đầu để hiện đại hóa hoạt động kiểm toán. CNTT không chỉ hỗ trợ mà thực sự làm thay đổi căn bản phương pháp làm việc và tư duy nghề nghiệp.”

Theo ông Lượng, việc điều hành kiểm toán tại khu vực đã chuyển mạnh từ phương thức truyền thống sang tư duy quản lý hiện đại dựa trên dữ liệu và phần mềm chuyên ngành. Quy trình kiểm toán được số hóa, hồ sơ và bằng chứng được lưu trữ điện tử thay cho giấy tờ. Việc ứng dụng Big Data và khai thác dữ liệu từ các Bộ, ngành giúp rút ngắn thời gian thu thập, xử lý thông tin, cho phép phân tích toàn bộ dữ liệu thay vì chỉ chọn mẫu. Nhiều khâu kiểm toán có thể thực hiện từ xa, tiết kiệm chi phí, thời gian và nâng cao khả năng giám sát, cảnh báo rủi ro gần như theo thời gian thực.

Sự thay đổi này cũng hình thành tư duy nghề nghiệp mới: đánh giá dựa trên dữ liệu và bằng chứng số, tập trung vào rủi ro trọng yếu. Kiểm toán viên phải liên tục học hỏi để cập nhật kỹ năng công nghệ, đồng thời nâng cao ý thức bảo mật và an toàn thông tin.

Hành trình chuyển đổi số: Còn nhiều thách thức

Từ những kết quả tiêu biểu của các đơn vị trực thuộc, có thể thấy ứng dụng CNTT đã tạo nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi số của KTNN. Tuy nhiên, chặng đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức - đặc biệt là việc chuyển từ “giấy sang số”, từ làm việc trực tiếp sang trực tuyến, và thay đổi căn bản phương thức kiểm toán.

Những câu chuyện vượt khó, cùng các giải pháp tháo gỡ để đạt mục tiêu chuyển đổi toàn diện sang kiểm toán số vào năm 2030 sẽ tiếp tục được phản ánh trong bài viết tiếp theo./.

THÙY ANH