Kiểm soát ô nhiễm không khí nhờ ứng dụng AI

Hoạt động vận tải gây ô nhiễm không khí. Ảnh: Minh Quân.

Nguyên nhân ô nhiễm không khí đô thị

Nhận định về chất lượng môi trường không khí đô thị ở thời điểm hiện tại, ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, ô nhiễm không khí tại Hà Nội và nhiều tỉnh phía Bắc, đặc biệt khu vực Đồng bằng sông Hồng, có xu hướng diễn biến phức tạp. Riêng năm 2024, Hà Nội trải qua 4 đợt ô nhiễm nghiêm trọng; nồng độ PM2.5 trung bình năm vượt khoảng 2 lần quy chuẩn, số ngày chất lượng không khí ở mức xấu cũng tăng cao. Bước sang năm 2025, mức độ ô nhiễm có phần nhẹ hơn do mùa đông mới bắt đầu và các hiện tượng nghịch nhiệt chưa xuất hiện nhiều. Theo ông Nam, các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí chủ yếu xuất phát từ, hoạt động công nghiệp; khí thải giao thông chiếm khoảng 12-15%; hoạt động xây dựng và nông nghiệp...

Theo bà Lê Thanh Thủy - Phó phòng quản lý môi trường của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, Hà Nội đang chịu áp lực lớn về ô nhiễm không khí. Các số liệu quan trắc của cơ quan chuyên môn đều cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5 có xu hướng cao, biến động mạnh, đặc biệt trong các tháng mùa đông. Năm nay, chất lượng không khí có phần giảm bớt áp lực hơn, dù đây là do những yếu tố dị thường. Vẫn theo bà Thủy, không chỉ nguồn thải công nghiệp, hoạt động giao thông với 7,6 triệu phương tiện cũng góp phần đáng kể, chiếm 12-15% ô nhiễm bụi mịn; riêng bụi đường do giao thông gây ra chiếm 20-23%. Ngoài ra còn có nguồn từ phụ phẩm nông nghiệp và xây dựng.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Nhật Thanh (Trường đại học Công nghệ, Đại học quốc gia Hà Nội), Hà Nội và miền Bắc đang trải qua mùa ô nhiễm không khí nhất năm, kéo dài từ tháng 10 năm nay đến hết tháng 3 năm sau. Ô nhiễm đến từ nhiều nguồn thải khác nhau, gần Tết hoạt động xây dựng gia tăng gây bụi nhiều hơn. Đồng quan điểm, TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam chia sẻ, nguyên nhân gây ô nhiễm ở Hà Nội không chỉ xuất phát từ Hà Nội mà còn xuất phát từ các nguồn bên ngoài các địa phương khác như Bắc Ninh, Ninh Bình, Hưng Yên, do vậy cần phải có giải pháp đồng bộ. Theo TS Tùng, việc lên bản đồ ô nhiễm trong bối cảnh chuyển đổi số sẽ không quá khó khăn, không tốn quá nhiều tiền. Khi có bản đồ này thì mới có giải pháp quản lý nguồn phát thải song song với biện pháp quản lý hành chính.

Đồng bộ nhiều giải pháp

PGS.TS Lý Bích Thủy, đại diện Trường Hóa và Khoa học sự sống (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho biết, dù đã có bức tranh tổng thể về các nguồn ô nhiễm, nhưng dữ liệu chi tiết vẫn còn thiếu. Ví dụ, giao thông được xác định là nguồn thải lớn, song tỷ lệ từ xe máy, ô tô… chưa được lượng hóa rõ. Vì vậy, việc ứng dụng số hóa và AI là cần thiết để thu thập dữ liệu đầy đủ, xác định chính xác nguồn phát thải, làm cơ sở xây dựng quy chuẩn và ứng dụng công nghệ phù hợp nhằm giảm ô nhiễm. Cùng quan điểm, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cho rằng, AI cần được sử dụng để làm sạch và đồng bộ dữ liệu, từ dữ liệu nguồn thải đến dữ liệu quan trắc. Chỉ khi dữ liệu được làm rõ thì mới có thể xây dựng được kịch bản và chính sách phù hợp, ưu tiên đúng trọng tâm, cảnh báo sớm, cũng như dự báo chính xác.

Chia sẻ về các giải pháp để cải thiện chất lượng không khí, bà Lê Thanh Thủy - Phó phòng quản lý môi trường của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, Hà Nội sẽ tổng kiểm kê khí thải và hết năm 2026 có thể công bố. Từ đó, có đủ thông tin về các nguồn phát thải như giao thông, đốt mở,… Bên cạnh đó, thành phố sẽ dành ưu tiên về ngân sách xử lý nguồn gây ô nhiễm để đạt được mục tiêu đề ra. Về xây dựng vùng phát thải thấp, hiện Sở Nông nghiệp và Môi trường mới họp thẩm tra với HĐND TP Hà Nội để sửa đổi Nghị quyết 47, cập nhật phù hợp với Quyết định 2530 của Thủ tướng Chính phủ.

Về cơ sở pháp lý để giải quyết ô nhiễm không khí đô thị, theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân - Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã nêu khá rõ. Ngoài ra, Chính phủ đã có nhiều quyết định, quy định, thông tư, quy chuẩn, tiêu chuẩn…về vấn đề này. Như vậy, về cơ sở pháp lý chúng ta đã ban hành là khá đầy đủ.

MINH QUÂN