Kiểm soát khí thải, cải thiện chất lượng không khí để xây dựng Thủ đô xanh, sạch, văn minh

Thách thức lớn về ô nhiễm không khí

Các chuyên gia cũng chỉ ra nguyên nhân chính của vấn đề ô nhiễm không khí liên quan tới sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện giao thông cá nhân, đặc biệt là khoảng 6 triệu xe máy và 800.000 ô tô đang lưu hành.

Theo thống kê, một chiếc xe máy đời cũ có thể thải ra lượng bụi mịn, CO, HC, NOx gấp 10-20 lần so với ô tô đạt chuẩn Euro 4-5. Ngoài giao thông, các nguồn phát thải khác như đốt phụ phẩm nông nghiệp, sản xuất công nghiệp, và hoạt động xây dựng cũng đóng vai trò đáng kể trong việc làm trầm trọng thêm bầu không khí đô thị.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của hơn 8 triệu người dân Thủ đô mà còn tác động tiêu cực đến hình ảnh Thủ đô với khát vọng hướng tới kỷ nguyên phát triển mới. Vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành đã nhấn mạnh yêu cầu phải có giải pháp đồng bộ và căn cơ, với mục tiêu rõ ràng: "Cuối năm nay, chất lượng không khí của Thủ đô phải được cải thiện so với đầu năm, năm sau phải tốt hơn năm trước." Mục tiêu này càng trở nên cấp thiết khi Hà Nội chuẩn bị tổ chức nhiều sự kiện lớn của đất nước.

Trong thời gian qua, Hà Nội đã ghi nhận một số đợt ô nhiễm không khí nặng. Thời gian ô nhiễm tập trung từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau. Ảnh: H.M

TP. Hà Nội cũng đã triển khai các giải pháp đa chiều nhằm kiểm soát và xử lý ô nhiễm không khí, song kết quả đạt được vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu đề ra. Các giải pháp đang được đẩy mạnh tập trung vào kiểm soát nguồn phát thải và hoàn thiện cơ chế quản lý. Trong đó, cần kiểm soát nguồn phát thải và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Phân loại rác thải tại nguồn được xem là bước đi chiến lược, không chỉ giúp giảm gánh nặng cho các bãi chôn lấp mà còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí do quá trình xử lý chất thải. Tuy nhiên, theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, việc này còn loay hoay do cơ chế quản lý chưa đồng bộ, hạ tầng thu gom thiếu, và niềm tin của người dân bị giảm sút khi rác đã phân loại vẫn bị trộn chung.

Để tháo gỡ điểm nghẽn này, ông Đặng Thành Vinh, Phó Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) khẳng định, thành phố cần thời gian và lộ trình phù hợp để chuyển từ "cam kết" sang "hành động thực chất". Các giải pháp cần được triển khai đồng bộ gồm nâng cao đơn giá dịch vụ và kéo dài hợp đồng cho doanh nghiệp môi trường để họ đầu tư phương tiện chuyên dụng, đồng thời tăng cường truyền thông để người dân thấy rõ lợi ích và kết quả từ hành động phân loại của mình.

Hợp tác quốc tế để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí

Hà Nội đang tích cực tìm kiếm sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế để củng cố năng lực quan trắc và dự báo. Tại buổi làm việc với Viện Nghiên cứu Phát triển Pháp (IRD), Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Mạnh Quyền đã hoan nghênh sáng kiến triển khai Dự án SEACAI (dự kiến khởi động năm 2026) nhằm tăng cường năng lực giám sát, dự báo và truy xuất nguồn ô nhiễm không khí.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền, với tốc độ đô thị hóa nhanh, Hà Nội phải đối mặt với nhiều thách thức về ô nhiễm không khí, quản lý giao thông khi số lượng phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch còn chiếm tỷ trọng lớn, vấn đề về cơ sở hạ tầng…

Hiện tại, Hà Nội đang đẩy mạnh những biện pháp quản lý đô thị và cải thiện chất lượng sống của người dân, hướng tới các mục tiêu cụ thể như chuyển đổi 100% xe buýt sang xe điện trước năm 2030; khuyến khích phương tiện cá nhân, xe chở khách chuyển đổi sang năng lượng sạch; tiến tới hình thành các vùng phát thải thấp.

Dự án với kế hoạch lắp đặt trạm quan trắc không khí tại Hà Nội, được kỳ vọng sẽ hỗ trợ thành phố trong công tác dự báo và phân tích nguồn ô nhiễm, cung cấp cơ sở khoa học vững chắc cho việc hoạch định chính sách.

Tăng cường hợp tác quốc tế sẽ giúp Hà Nội tăng cường khả năng dự báo, truy xuất nguyên nhân, từ đó có giải pháp hiệu quả cho vấn đề môi trường, ô nhiễm không khí. Ảnh: PV

Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Mạnh Quyền đề nghị IRD phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn của Hà Nội để lựa chọn vị trí đặt trạm quan trắc bảo đảm độ chính xác cao, phục vụ hiệu quả công tác phân tích và xử lý ô nhiễm không khí. Đồng thời giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế – xã hội Hà Nội và các đơn vị liên quan nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ tham gia dự án SEACAI, trình UBND thành phố xem xét, phê duyệt theo quy định.

Phó Chủ tịch UBND TP. Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp hợp tác quốc tế, dựa trên nền tảng khoa học hiện đại, để đối phó với thách thức từ tốc độ đô thị hóa nhanh và việc sử dụng năng lượng hóa thạch.

Các chuyên gia cũng cho rằng, để cải thiện triệt để chất lượng không khí Thủ đô, cần sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Hà Nội cần tiếp tục kiên trì tháo gỡ các nút thắt trong quản lý rác thải và đẩy mạnh kiểm soát nguồn phát thải giao thông, đồng thời tận dụng hiệu quả các hợp tác quốc tế. Chỉ khi đó, Thủ đô mới có thể hiện thực hóa mục tiêu trở thành đô thị xanh, sạch, văn minh và đáng sống.

(Bài viết có sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội)

Việt Anh