Kiểm định khí thải xe máy: Lo nguy cơ 'vỡ trận'

Sáng 6/6, tại TPHCM, Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) đã tổ chức họp tham vấn dự thảo Quy chuẩn Việt Nam về khí thải ô tô, xe mô tô, xe gắn máy và lộ trình áp dụng.

Cần hơn 5.000 cơ sở kiểm định xe máy

Ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) – cho biết, việc kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy là yêu cầu mới, đã được quy định trong Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ được Quốc hội thông qua vào năm 2024.

Ngay sau khi luật được ban hành, Bộ NN&MT đã phối hợp với Bộ Xây dựng để xây dựng các quy chuẩn kỹ thuật về khí thải đối với xe mô tô, xe máy và dự thảo lộ trình áp dụng. Các văn bản này đang trong quá trình hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành.

“Thời gian qua, Bộ NN&MT đã lấy ý kiến góp ý rộng rãi từ các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và tổ chức liên quan. Cuộc họp tham vấn hôm nay là bước tiếp theo nhằm tiếp thu ý kiến từ khu vực phía Nam, giúp Cục Môi trường và Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Xây dựng) hoàn chỉnh các nội dung”- ông Nam cho biết.

Nhiều xe máy cũ nát vẫn đang được sử dụng để chở hàng thuê tại TPHCM. Ảnh tư liệu: Hữu Huy

Ông Nguyễn Tô An - Phó Cục Trưởng Cục Đăng kiểm - Bộ Xây dựng cho rằng việc siết chặt quy chuẩn khí thải đối với xe ô tô, xe máy là xu hướng tất yếu để bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng không khí. Tuy nhiên, việc triển khai cần có lộ trình phù hợp, nếu không sẽ gây tác động lớn đến người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế sử dụng xe máy cũ.

Theo ông An, cả nước hiện có khoảng 70 triệu mô tô, xe máy, nhưng chưa có bất kỳ cơ sở nào thực hiện kiểm định khí thải cho loại phương tiện này. “Tất cả xuất phát từ con số 0. Nếu tính sơ bộ, để đáp ứng nhu cầu kiểm định khí thải cho xe máy, cần hơn 5.000 cơ sở trên toàn quốc, một con số không nhỏ về hạ tầng lẫn nhân lực. Trong khi đó thì việc thực hiện kiểm định khí thải của xe ô tô đã thực hiện từ trước đến nay, bây giờ chỉ điều chỉnh lại mức khí thải áp dụng sao cho phù hợp. Tuy nhiên, lộ trình thực hiện phải phù hợp, nếu không khi áp dụng thì một loại xe phải “đắp chiếu””- ông An nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Tô An - Phó Cục Trưởng Cục Đăng kiểm - Bộ Xây dựng. Ảnh: Hữu Huy

Một trong những vấn đề được ông An đặc biệt lưu ý là nếu lộ trình thiếu hợp lý, có thể gây xáo trộn, dẫn đến tình trạng quá tải. Ví dụ, nếu quy định cho phép 18 tháng không xử phạt sau khi quy chuẩn được ban hành, nhưng trước đó không chuẩn bị hệ thống kiểm định và truyền thông đầy đủ, người dân sẽ không chủ động kiểm định. Hậu quả là khi hết thời gian 18 tháng, lượng phương tiện đổ dồn đi kiểm định, sửa chữa sẽ gây "vỡ trận" ùn ứ và quá tải hệ thống.

“Chúng ta nghĩ đơn giản là thời gian 18 tháng là đủ dài cho người dân với các cơ quan chức năng chuẩn bị. Nhưng nếu làm vậy, thì phải chuẩn bị từ trước, lộ trình đến đâu thì phải chuẩn bị từ trước đó phải sẵn sàng để triển khai thực hiện”- ông An cho hay.

Cũng theo ông An , lộ trình kiểm soát khí thải phải thực hiện song song với việc xây dựng hệ thống kiểm định đủ năng lực, truyền thông rộng rãi để người dân hiểu và chuẩn bị, đồng thời ban hành các chính sách hỗ trợ hợp lý. “Nếu người dân sửa chữa mà phương tiện vẫn không đạt chuẩn khí thải thì buộc phải chuyển đổi phương tiện. Khi đó, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ để người dân có thể tiếp cận các phương tiện mới” - ông An phân tích.

Các phương tiện ngoại tỉnh đi vào TPHCM: Quản lý ra sao?

PGS.TS Phùng Chí Sỹ – Phó Chủ tịch Hội Thiên nhiên và Bảo vệ Môi trường Việt Nam – cho rằng, xu hướng chuyển đổi từ phương tiện sử dụng xăng, dầu sang xe điện, xe sử dụng nhiên liệu sạch đang diễn ra rất nhanh trên thế giới. Việt Nam cần sớm có các chính sách cụ thể để khuyến khích người dân chuyển đổi, trong đó bao gồm cả hỗ trợ tài chính để thay thế xe máy chạy xăng bằng phương tiện thân thiện với môi trường như xe điện.

Về lộ trình triển khai theo khu vực, ông Sỹ cho rằng việc đề xuất cho TPHCM và Hà Nội thực hiện sớm 2 năm là hợp lý. Tuy nhiên, cần tính đến thực tế là không phải toàn bộ xe lưu thông tại TPHCM và Hà Nội đều đăng ký tại hai địa phương này. Số lượng lớn xe từ các tỉnh, thành khác đổ về cũng sẽ gây khó khăn cho công tác kiểm soát khí thải. “Do đó, việc phân vùng kiểm soát, nhận diện phương tiện và xây dựng hệ thống đồng bộ là bài toán cần được tính toán kỹ lưỡng”, ông nhấn mạnh.

PGS.TS Phùng Chí Sỹ – Phó Chủ tịch Hội Thiên nhiên và Bảo vệ Môi trường Việt Nam. Ảnh: Hữu Huy

Đồng tình với ý kiến của PGS.TS Phùng Chí Sỹ, đại diện Sở NN&MT TPHCM bày tỏ lo ngại rằng việc triển khai trên thực tế sẽ gặp không ít khó khăn.

Theo đại diện sở, thách thức lớn nhất hiện nay là làm sao kiểm soát được lượng phương tiện từ các địa phương khác di chuyển vào TPHCM. “Khi mỗi địa phương có tiêu chuẩn áp dụng khác nhau, việc phân biệt và quản lý các phương tiện lưu thông liên tỉnh sẽ rất phức tạp và dễ phát sinh vướng mắc trong thực tiễn”, vị này nói.

Ngoài ra, TPHCM cũng đặt vấn đề về phương án xử lý đối với các xe không đạt tiêu chuẩn khí thải sau thời điểm quy định có hiệu lực.

Hữu Huy