Khung pháp lý mới kích hoạt làn sóng đầu tư mạo hiểm vào chuyển đổi năng lượng

Dự án năng lượng điện mặt trời được đầu tư trên địa bàn xã Phước Dinh (huyện Thuận Nam, Ninh Thuận). Ảnh: Nguyễn Thành/TTXVN

Đầu tư vào lĩnh vực công nghệ khí hậu Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng vượt trội so với thế giới vào năm 2024, với thị phần đầu tư mạo hiểm vào lĩnh vực này chiếm 22,3% tổng hoạt động đầu tư mạo hiểm trong nước và gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu (12%).

Đây là nội dung đáng chú ý được công bố trong Báo cáo Hệ sinh thái Đầu tư khởi nghiệp công nghệ khí hậu Việt Nam 2025 (CT-FE 2025), do New Energy Nexus Việt Nam, Đại học RMIT và Dự án Thúc đẩy đổi mới, Tăng trưởng & Năng lực lãnh đạo cho doanh nghiệp Việt Nam (AGILE) phối hợp thực hiện.

Báo cáo CT-FE 2025 cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2015-2024, tổng cộng có 78 doanh nghiệp công nghệ khí hậu tại Việt Nam đã huy động gần 205 triệu USD vốn thông qua 217 thương vụ. Riêng năm 2024, nguồn vốn huy động đã đạt gần 100 triệu USD.

Tuy vậy, "bức tranh" đầu tư vẫn tập trung vào các thương vụ lớn, thể hiện qua thương vụ của Công ty cổ phần Hợp tác đầu tư và Công nghệ TECHCOOP, khi nhận được vốn Series A trị giá 70 triệu USD, chiếm đến 71% tổng vốn công nghệ khí hậu năm 2024. Điều này cho thấy hệ sinh thái đầu công nghệ khí hậu vẫn phụ thuộc lớn vào các giao dịch mang tính cột mốc hơn là tăng trưởng trải rộng toàn thị trường. Đồng thời cũng phản ánh một phần nền kinh tế đổi mới sáng tạo về khí hậu đang hình thành tại Việt Nam vẫn còn non trẻ.

Một chuyển biến quan trọng khác được nêu trong báo cáo là cách mà các chính sách năng lượng mới đang định hình lại bản đồ đầu tư của Việt Nam, kích hoạt mức tăng gấp 5 lần nguồn vốn cho lĩnh vực chuyển đổi năng lượng.

Việc thông qua Luật Điện lực 2024 và Nghị định 135/2024/NĐ-CP quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ đã mở ra làn sóng hoạt động đầu tư, đưa giá trị các thương vụ chuyển đổi năng lượng lên 15,5 triệu USD trong năm 2024, gấp 5 lần so với năm 2023. Đây là một trong những bước nhảy lớn nhất về đầu tư được thúc đẩy bởi các chính sách hỗ trợ.

Báo cáo cũng ghi nhận tỷ lệ doanh nghiệp công nghệ khí hậu “vượt qua” giai đoạn sau hạt giống giảm còn 11,11%, thấp hơn so với 32,2% của toàn ngành công nghệ. Sự tham gia của nhà đầu tư tác động trong vào công nghệ khí hậu tại Việt Nam tăng từ một nhà đầu tư vào năm 2020 lên 10 nhà đầu tư vào năm 2024, kéo theo các yêu cầu khắt khe hơn về việc đo lường tác động, bình đẳng giới và các tiêu chuẩn HSES (Sức khỏe - An toàn - Môi trường).

Khoản tài trợ tiếp tục đóng vai trò là nguồn vốn chủ đạo ở giai đoạn đầu cho các doanh nghiệp công nghệ khí hậu trong bối cảnh sự tham gia của các quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước vẫn còn hạn chế. TP. Hồ Chí Minh tiếp tục giữ vị trí là trung tâm huy động vốn lớn nhất cả nước, tiếp theo sau đó là Hà Nội và Đà Nẵng.

Bà Thảo Trần, Giám đốc Quốc gia của New Energy Nexus Việt Nam cho rằng, khi một thương vụ lớn chiếm hơn 70% tổng vốn đầu tư mạo hiểm, điều đó cho thấy đổi mới sáng tạo vẫn đang hiện hữu, nhưng hệ sinh thái hỗ trợ vẫn chưa vững chắc.

Các tổ chức như New Energy Nexus giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố hệ sinh thái này, thông qua các hoạt động hỗ trợ xây dựng năng lực cho nhà sáng lập trước khi gọi vốn, tạo điều kiện tiếp cận nguồn tài trợ và vốn dài hạn; đồng thời cung cấp thông tin và dữ liệu cần thiết để giúp nhà đầu tư trong nước đưa ra quyết định.

Đáng chú ý, báo cáo CT-FE 2025 cũng lần đầu tiên giới thiệu bản đồ hệ sinh thái bao gồm 4 tầng, xác định rõ ràng vai trò của các tầng bao gồm: doanh nghiệp công nghệ khí hậu, tổ chức hỗ trợ, tổ chức cung cấp vốn và cơ quan chính quyền địa phương - một bước quan trọng giúp làm rõ “ai làm gì” trong hệ thống đổi mới sáng tạo về khí hậu tại Việt Nam.

Với vai trò đồng tác giả của báo cáo năm nay, Tiến sĩ Đặng Phạm Thiên Duy, Phó Chủ nhiệm phụ trách nghiên cứu và đổi mới, nhóm bộ môn Đổi mới sáng tạo trong kinh doanh, Khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam cho biết, nhóm nghiên cứu của Đại học RMIT đặt mục tiêu cung cấp các phân tích chuyên sâu về hệ sinh thái đầu tư khởi nghiệp công nghệ khí hậu tại Việt Nam. Ngoài việc hỗ trợ doanh nghiệp và nhà đầu tư có thêm thông tin tham khảo, nhóm cũng kỳ vọng kết quả nghiên cứu sẽ được tích hợp vào hoạt động giảng dạy, giúp sinh viên hiểu rõ hơn những thách thức và cơ hội thực tiễn của ngành.

Hứa Chung/vnanet.vn