Khung năng lực ngoại ngữ bổ sung Tiền Bậc 1: Cần hiểu đúng, tránh áp lực khi thực thi

Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam hiện hành tương thích với chuẩn châu Âu CEFR, được áp dụng từ Bậc 1 (A1) đến Bậc 6 (C2). Tuy nhiên, với lứa tuổi nhỏ, đặc biệt là trẻ mầm non, trẻ đầu cấp tiểu học, các yêu cầu của Bậc 1 vẫn còn cao. Trong bối cảnh này, dự thảo Thông tư Ban hành Khung năng lực ngoại ngữ dùng cho Việt Nam của Bộ Giáo dục và Đào tạo bổ sung Tiền Bậc 1 được nhiều nhà giáo đánh giá là phù hợp, cần thiết và mang tính hỗ trợ rõ rệt cho các cơ sở giáo dục.

Tiền Bậc 1 giúp hình thành tâm thế “toàn xã hội cùng làm quen với ngoại ngữ”

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Đinh Như Quỳnh - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Kon Dơng số 2 (xã Mang Yang, tỉnh Gia Lai) cho biết: "Tiền Bậc 1 không nhằm mục đích thi hay đánh giá, mà chỉ đưa ra những mô tả năng lực tối thiểu cho giai đoạn “làm quen với tiếng Anh”. Yêu cầu tập trung vào nhận diện hình ảnh, nhận biết từ vựng quen thuộc, hiểu lời nói chậm, tạo được những cụm từ rất ngắn về bản thân. Các năng lực này hoàn toàn nằm trong khả năng của học sinh nhỏ tuổi và tương thích với thực tế triển khai tại nhiều trường hiện nay.

Tại trường Tiểu học Kon Dơng số 2, trước khi tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc từ lớp 1 (theo Đề án Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045), học sinh lớp 1 và lớp 2 đã được học tự chọn hai tiết/tuần. Kinh nghiệm của nhà trường cho thấy trẻ 5 - 7 tuổi học rất nhanh, hứng thú và phát âm tốt.

Trẻ dễ dàng ghi nhớ từ vựng thuộc đồ dùng học tập, bộ phận cơ thể, hoa, con vật… nhờ tính trực quan của hình ảnh, công nghệ và phương pháp dạy học sinh động. Vì vậy, năng lực mô tả trong Tiền Bậc 1 như nghe - nhận diện từ, trả lời câu hỏi ngắn, giới thiệu bản thân bằng các cụm từ đơn giản… đều nằm trong vùng phát triển phù hợp của các em".

Cô Đinh Như Quỳnh - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Kon Dơng số 2. Ảnh: NVCC

Cô Quỳnh chia sẻ, ngay cả khi chưa có khung năng lực Tiền Bậc 1 chính thức, học sinh lớp 1, lớp 2 của trường đã có thể đáp ứng các kỹ năng cơ bản như nhận biết từ, nghe hiểu khi giáo viên đọc chậm, trả lời câu hỏi ngắn hoặc tạo đoạn hội thoại đơn giản. Nhờ việc tiếp xúc thường xuyên qua âm thanh, hình ảnh, video, trẻ nhanh chóng ghi nhớ từ mới và không cảm thấy áp lực.

Trong bối cảnh Đề án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học yêu cầu giai đoạn 2025 - 2030 có 100% số cơ sở giáo dục mầm non tại vùng thuận lợi bảo đảm điều kiện triển khai thực hiện cho trẻ em được làm quen với tiếng Anh, và tiếng Anh trở thành môn bắt buộc từ lớp 1, việc xác lập Tiền Bậc 1 càng có ý nghĩa quan trọng.

Theo nữ hiệu trưởng, đây sẽ là nền tảng giúp học sinh mầm non tiếp cận tiếng Anh theo định hướng năng lực, từ đó khi lên lớp 1, trẻ không còn bỡ ngỡ mà chủ động, tự tin, bắt nhịp nhanh hơn trong môn học bắt buộc.

Cô nhấn mạnh, những trẻ chưa được làm quen tiếng Anh từ mầm non vẫn có thể học theo khung Tiền Bậc 1 ở lớp 1, lớp 2; nhờ đó khi bước vào chương trình lớp 3, khả năng tiếp thu của các em được cải thiện rõ rệt. Điều này giúp nâng cao chất lượng dạy - học môn tiếng Anh nói riêng và chất lượng giáo dục của nhà trường nói chung.

Bên cạnh đó, việc bổ sung Tiền Bậc 1 cũng tạo sự thống nhất giữa mục tiêu giáo dục, chương trình, tài liệu và phương pháp dạy học. Thay vì mỗi trường tự xây dựng nội dung làm quen theo cách riêng, khung mô tả mới sẽ điều hướng rõ ràng về năng lực cần đạt, giúp quá trình tổ chức dạy học đồng bộ hơn, kể cả ở các khu vực khó khăn như vùng sâu, vùng xa, giáo viên rất muốn cho trẻ học tiếng Anh nhưng còn hạn chế về điều kiện và nguồn lực.

Tổng thể, cô Quỳnh đánh giá Tiền Bậc 1 là cần thiết, sát thực tế và có tính hỗ trợ cao, đặc biệt trong giai đoạn thực hiện các mục tiêu mới của ngành giáo dục về đào tạo ngoại ngữ sớm.

Làm quen với ngoại ngữ từ sớm giúp học sinh tiếp thu nhanh hơn ở bậc tiểu học. Ảnh: Website Trường

Nhìn ở góc độ tác động xã hội, Tiến sĩ Châu Văn Đôn - Trưởng khoa Ngôn ngữ, Trường Đại học Phú Yên nhận định rằng Tiền Bậc 1 là bước đi hoàn toàn phù hợp dành cho trẻ trước khi vào lớp 1. Ở giai đoạn 3 - 5 tuổi, trẻ đã hình thành khả năng nói, khả năng tiếp nhận và bắt chước ngôn ngữ rất nhanh. Vì vậy, việc cho trẻ làm quen với ngoại ngữ ở mức độ ban đầu ngay từ lứa tuổi này là hợp lý và đem lại nhiều lợi thế khi các em bước vào chương trình tiểu học.

Theo tiến sĩ, trong bối cảnh cả nước đang thúc đẩy mạnh mẽ giáo dục ngoại ngữ, việc đưa Tiền Bậc 1 vào khung năng lực ngoại ngữ mang ý nghĩa rất lớn. Không chỉ tạo chuẩn định hướng cho học sinh, khung năng lực này còn tác động trực tiếp đến nhận thức của phụ huynh, đặc biệt là phụ huynh có con ở độ tuổi mầm non, mẫu giáo.

Việc xác lập Tiền Bậc 1 giống như một thông điệp ở tầm xã hội: mầm non chính là giai đoạn phù hợp để trẻ bắt đầu tiếp cận ngoại ngữ, không chỉ trong môi trường trường học mà cả trong sinh hoạt hằng ngày và trong gia đình.

Tiến sĩ Châu Văn Đôn chia sẻ: "Khi Bộ Giáo dục và Đào tạo chính thức đưa Tiền Bậc 1 vào khung năng lực ngoại ngữ, điều này đồng nghĩa với việc toàn xã hội sẽ cần hướng tới xây dựng môi trường sử dụng ngoại ngữ (đa phần là tiếng Anh) rộng rãi hơn.

Mục tiêu không phải để trẻ đạt thành tích hay thi cử, mà để hình thành thói quen phản ứng, hỏi - đáp, tiếp nhận tự nhiên bằng ngoại ngữ ngay từ những năm đầu đời. Học càng sớm, trẻ càng dễ dàng tiếp thu.

Tiền Bậc 1 chính là câu trả lời rõ ràng cho định hướng “bắt đầu càng sớm càng tốt”. Khung năng lực này giúp hợp thức hóa chủ trương cho trẻ làm quen với tiếng Anh từ rất sớm, đồng thời tạo nền tảng thuận lợi để trẻ bước vào cấp tiểu học với tâm thế tự tin, chủ động, và có khả năng thích nghi tốt hơn với môn học tiếng Anh trong chương trình chính khóa".

Phụ huynh và cơ sở giáo dục cần hiểu đúng về Tiền Bậc 1

Thầy Châu Văn Đôn cho rằng khi dự thảo Tiền Bậc 1 được ban hành, toàn xã hội bao gồm phụ huynh, các cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học cũng như các trung tâm ngoại ngữ cần hiểu đúng tinh thần của khung năng lực này: tuyệt đối không đặt ra các hình thức kiểm tra hay đánh giá đối với trẻ ở cấp độ Tiền Bậc 1. Theo thầy, mục tiêu chính của giai đoạn này chỉ đơn giản là “làm quen”, “nhập môn”, giúp trẻ tiếp xúc bước đầu với tiếng Anh trước khi chính thức bước vào chương trình tiểu học.

Thầy lý giải: "Nội dung làm quen ở Tiền Bậc 1 chủ yếu thông qua các kênh âm thanh, hình ảnh, với mức độ rất cơ bản, tập trung vào từ vựng và nhận biết. Trẻ nhỏ tiếp cận ngoại ngữ bằng việc nghe - nhìn - bắt chước, hoàn toàn không có yêu cầu hàn lâm hay phức tạp. Vì vậy, nếu triển khai đúng tinh thần, giai đoạn này sẽ diễn ra nhẹ nhàng, tự nhiên và tạo nền tảng thuận lợi cho trẻ khi bước vào cấp học chính thức sau này.

Đây cũng là điều kiện thuận lợi cho đội ngũ giáo viên. Ở mức độ Tiền Bậc 1, hầu hết giáo viên ngoại ngữ đều có thể đảm nhiệm tốt, không đòi hỏi năng lực cao như khi dạy các chương trình chính khóa. Điều quan trọng là giữ đúng tinh thần “làm quen”, không gây áp lực về sổ sách hay kỳ vọng thành tích, tránh biến Tiền Bậc 1 thành một dạng học thuật hóa không cần thiết".

Tiến sĩ Châu Văn Đôn (đứng giữa) - Trưởng khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Phú Yên. Ảnh: NVCC.

Thầy nhận định dự thảo hiện đã khá hoàn chỉnh; việc cần làm tiếp theo là hỗ trợ các trường và định hướng xã hội để tất cả cùng bước vào giai đoạn “ai cũng làm quen với ngoại ngữ”. Vì là bậc đầu tiên trong khung năng lực, việc thiết kế chương trình cho Tiền Bậc 1 cũng không quá khó.

Thầy Đôn gợi ý các trường làm theo Thông tư 50/2020/TT-BGDĐT về Chương trình làm quen tiếng Anh cho trẻ mẫu giáo, kết hợp với những giáo trình khai mở đã có sẵn ở bậc tiểu học. Các yêu cầu ở mức độ này đều phù hợp, nhẹ nhàng và không cần lo lắng quá mức về đánh giá hay hồ sơ.

Về phía cô Đinh Như Quỳnh, bên cạnh sự đồng tình với chủ trương và nội dung dự thảo, cô cũng đưa ra một số góp ý cho các cơ sở giáo dục và các cơ quan liên quan, nhằm giúp khung Tiền Bậc 1 đi vào thực tiễn hiệu quả hơn.

Thứ nhất, cô cho rằng hiện nay đa số trường đã quen với việc cho học sinh làm quen tiếng Anh, nhưng phương pháp triển khai chủ yếu dựa vào nội lực cá nhân giáo viên và sự linh hoạt của mỗi cơ sở giáo dục. Mặc dù đã có văn bản hướng dẫn, nhưng nếu Bộ Giáo dục và Đào tạo và các cấp quản lý tổ chức nhiều hơn các buổi tập huấn, bồi dưỡng phương pháp dạy tiếng Anh cho trẻ nhỏ thì chất lượng sẽ đồng đều và hiệu quả hơn. Điều này đặc biệt quan trọng ở các trường vùng sâu, vùng xa, nơi nhu cầu có những điều kiện hạn chế.

Thứ hai, cô đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo nên xây dựng hoặc giới thiệu danh mục giáo trình, tài liệu phù hợp với Tiền Bậc 1. Hiện nay giáo trình tiếng Anh phổ biến chủ yếu được thiết kế theo các bậc A1, A2, B1… Riêng hoạt động cho trẻ làm quen với tiếng Anh thì tài liệu khá linh hoạt.

Vì vậy, nếu có bộ tài liệu tích hợp gồm từ vựng, chủ đề, phương pháp gợi ý và các hoạt động mẫu, bám sát mô tả năng lực của Tiền Bậc 1, giáo viên sẽ dễ triển khai và nhà trường dễ tổ chức đánh giá hiệu quả hoạt động làm quen.

Cô nhấn cũng mạnh rằng đánh giá ở Tiền Bậc 1 không cần qua bài thi hay kiểm tra theo hình thức truyền thống, nhưng vẫn cần có công cụ đối chiếu để xem hoạt động này có đạt mục tiêu hay không.

Thứ ba, cô lưu ý về sự hỗ trợ cơ sở vật chất và nhân lực. Ở nhiều nơi, thiết bị nghe nhìn, phòng học tiếng Anh hay nguồn giáo viên chất lượng còn thiếu. Khi Tiền Bậc 1 được ban hành, các cấp quản lý nên có kế hoạch tăng cường trang thiết bị, hỗ trợ giáo viên tiếng Anh mầm non, tiểu học, đặc biệt là đào tạo bổ sung cho giáo viên hiện hữu. Điều này giúp khung năng lực không chỉ nằm trên giấy mà thật sự được triển khai hiệu quả.

Ngoài ra, cô đề nghị việc áp dụng công nghệ, AI trong dạy tiếng Anh cho trẻ nhỏ nên được khuyến khích kèm theo hướng dẫn rõ ràng. Các phần mềm hình ảnh, âm thanh, video… vốn rất hấp dẫn với trẻ và giúp tăng khả năng ghi nhớ từ vựng. Nếu có gợi ý về hệ thống công cụ phù hợp với độ tuổi, các trường sẽ dễ lựa chọn và ứng dụng đúng mục đích.

Cô Quỳnh nhấn mạnh: "Tôi hoàn toàn nhất trí với việc bổ sung Tiền Bậc 1 vào khung năng lực ngoại ngữ. Đây là bước đi phù hợp với xu hướng dạy ngoại ngữ sớm, tạo nền tảng vững chắc cho trẻ tiểu học và hỗ trợ các địa phương trong thực hiện Đề án Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường. Ngoài ra, tôi đề xuất tăng cường tập huấn, xây dựng tài liệu chuẩn và hỗ trợ điều kiện triển khai để khung Tiền Bậc 1 phát huy tối đa hiệu quả trong thực tiễn giáo dục".

Ngọc Huyền