Khủng hoảng chính phủ ở Pháp thách thức khả năng cầm quyền của Tổng thống Macron

Từ lỗ hổng điều hành đến thất bại chính trị

Nước Pháp hiện đang bước vào một giai đoạn đầy bất ổn, khi chính phủ của Thủ tướng Francois Bayrou đối mặt với khả năng bị lật đổ qua cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm dự kiến diễn ra ngày 8/9 tới đây. Ông Francois Bayrou, người được Tổng thống Emmanuel Macron bổ nhiệm vào tháng 12 năm ngoái, hiện dẫn đầu một chính phủ thiểu số, vừa trình kế hoạch cắt giảm ngân sách trị giá 44 tỷ euro, một gói cắt giảm mang tính “thắt lưng buộc bụng” đối với nền tài chính quốc gia. Đây được coi là hệ quả tất yếu của những lỗ hổng trong điều hành của các chính phủ tiền nhiệm.

Cả Tổng thống Macron và thủ tướng Bayrou đều đứng trong hoàn cảnh bấp bênh do không tập hợp đủ sự ủng hộ.

Theo dữ liệu của Cơ quan Thống kê INSEE, thâm hụt ngân sách của Pháp đạt 5,5% GDP vào năm 2023, tương ứng 154 tỷ euro. Tình hình tiếp tục xấu đi trong năm 2024, với thâm hụt ở mức 5,8% GDP, tương đương 169,6 tỷ euro, cao hơn nhiều so với mục tiêu 4,4% theo kế hoạch ban đầu đưa ra. Dự báo từ Liên minh châu Âu (EU) cho thấy thâm hụt sẽ chỉ giảm nhẹ xuống 5,6% GDP trong năm 2025, rồi nhích lên 5,7% trong năm 2026 nếu không có cải thiện đủ mạnh về thu ngân sách và cắt giảm chi tiêu. Những con số này đều cao hơn rất nhiều so với quy định 3% của toàn khối và về lâu dài sẽ gây “nguy hại không chỉ với nước Pháp”. Do đó, thắt lưng buộc bụng thực tế là lựa chọn bắt buộc đối với chính phủ. Tuy nhiên, việc ông Bayrou tự kêu gọi một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm vào thời điểm này mới là một quyết định bất ngờ và có thể làm bùng nổ một cuộc khủng hoảng mới.

Trong tính toán của mình, ông Bayrou muốn qua cuộc bỏ phiếu giành lại sự ủng hộ mong manh từ Quốc hội, cũng là sự đảm bảo cho ông có đủ thời gian để thực hiện kế hoạch ngân sách mới của mình. Tuy nhiên, giới phân tích thì lại đánh giá bước đi này là “cực kỳ mạo hiểm” khi thách thức lại các lực lượng đối lập và mở đường cho sự sụp đổ của chính phủ. Thực tế, liên minh chính trị của chính phủ hiện quá mong manh để có thể trụ vững trong một cuộc bỏ phiếu. Lực lượng cánh tả (gồm các đảng Xã hội chủ nghĩa, Cộng sản, “Không khuất phục”) lẫn cực hữu đều tuyên bố sẽ không ủng hộ chính phủ, còn đảng Xanh cũng tham gia lực lượng phản đối.

Lãnh đạo phe cực hữu Maria Le Pen đang tập hợp lực lượng nhằm đánh bại ông Macron.

Theo dự đoán của Báo Le Monde, tổng số ghế của nhóm đối lập đã lên đến 315/574, tức hơn 55%, trong khi liên minh ủng hộ Thủ tướng Bayrou chỉ có khoảng 207 ghế. Việc Liên minh trung dung En Marche của Tổng thống Macron mất đa số trong Hạ viện từ sau cuộc tổng tuyển cử năm 2024 đã khiến chính phủ thiếu sức mạnh lập pháp, dẫn đến các chính phủ đều ngắn ngủi và dễ bị lật đổ. Thủ tướng tiền nhiệm Michel Barnier chỉ tại vị được 3 tháng sau một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm. Lần này, số phận của chính phủ do ông Francois Bayrou lãnh đạo cũng được dự đoán sẽ không có mấy khác biệt vì những sức ép tương tự.

Trong tình cảnh thâm hụt căng thẳng của nước Pháp, phần lớn các chuyên gia, chính trị gia đều thừa nhận sự cần thiết của việc cắt giảm ngân sách. Tuy nhiên, vấn đề là Thủ tướng Bayrou không có đủ sự ủng hộ để thực hiện những cải cách của mình, ngay cả từ trong liên minh cầm quyền. Vì vậy, ông Bayrou quyết định đi nước cờ cuối cùng “được ăn cả ngã về không” nhằm ép Quốc hội, hoặc ủng hộ ông, hoặc tìm người khác thay thế.

Thủ tướng Francoi Bayrou đã đưa ra một quyết định dũng cảm nhưng thiếu tính toán.

Quyết định của ông Bayrou được coi là quyết đoán nhưng cũng bị đánh giá là “bồng bột” và thiếu tham vấn chiến lược khi không thăm dò hay tìm cách thuyết phục các phe đối lập, khiến phe đối lập càng đoàn kết phản đối. Những điều này phản ánh một điểm yếu của liên minh cầm quyền hiện nay là thiếu khả năng xây dựng đa số chính trị, thiếu chiến lược đàm phán hiệu quả và thiếu ổn định trong cơ cấu điều hành. Nói cách khác, đó chính là những điểm yếu của Tổng thống Macron.

Tổng thống Macron có thể làm gì để cứu vãn tình hình?

Ông Macron không phải không biết nguy cơ chính phủ bị bất tín nhiệm nhưng dường như ông cũng không còn lựa chọn nào khác. Ông cần được Quốc hội ủng hộ nhưng lại không thể thuyết phục được họ hậu thuẫn chính phủ. Bản thân ông Macron cũng đang trong tình thế cực kỳ chật vật khi vừa đánh mất đa số Quốc hội mà còn mất cả sự ủng hộ của quần chúng. Khảo sát của Les Echos tháng 8/2025 cho thấy chỉ còn 32% cử tri ủng hộ ông. Tình thế mong manh này khiến phần còn lại của nhiệm kỳ sẽ trở nên rất hỗn loạn. Theo các kịch bản được giới chuyên gia chính trị quốc tế đưa ra, ông Macron có vài lựa chọn, nhưng chẳng có lựa chọn nào dễ dàng.

Mặc dù dành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2022 nhưng sau đó ông Macron liên tục đánh mất sự ủng hộ từ quốc hội.

Phương án đầu tiên là bổ nhiệm một thủ tướng mới nhằm tạo không khí mới, mở cửa đàm phán với các phe và hy vọng là một nhân vật mới có thể thu hút được thêm một số phiếu hỗ trợ. Tuy vậy, với Quốc hội chia rẽ hiện tại, cơ hội có đa số rất mong manh. Với liên minh trung dung, sau hai sự ra đi của ông Benier và ông Bayrou (hai nhà chính trị rất có uy tín), việc tìm được một đồng minh đủ sức nặng để đặt vào vị trí thủ tướng mới cũng là không dễ dàng.

Phương án thứ hai, ông Macron có thể kêu gọi tổng tuyển cử mới. Tuy nhiên, ông Macron đã sớm khẳng định không muốn điều này xảy ra sau sai lầm của cuộc bầu cử trước. Cuộc bầu cử sớm năm 2024 đã để lại một Quốc hội rất hỗn loạn gây nhiều khó khăn cho chính phủ hiện nay. Thực tế, thời điểm này, nếu tiến hành bầu cử, nhiều khả năng Quốc hội mới sẽ càng thêm bất ổn, nguy cơ phe cực hữu trỗi dậy sẽ cao hơn trong bối cảnh bất mãn toàn diện hiện nay từ người dân.

Một con đường thứ ba là chủ động thay đổi chính sách để tìm thêm đồng minh. Ông Macron có thể lựa chọn giảm bớt các thành phần gây phản ứng mạnh trong gói ngân sách (như cắt giảm ngày lễ, tăng thuế người già, đóng băng phúc lợi), đồng thời gia tăng thuế đánh vào giới nhà giàu như ông Bayrou đã đề xuất để đổi lấy phần ủng hộ từ cánh tả. Một số chuyên gia cho rằng nếu ông Macron và ông Bayrou có thể đạt các nhượng bộ nghiêm túc, vẫn còn cơ hội níu giữ chính phủ. Hai nhà phân tích chính trị Pierre Breteau và Maxime Vaudano của Le Monde cho rằng đây là phương án khả dĩ nhất mà ông Macron có thể chấp nhận, thậm chí họ vẫn còn thời gian 1 tuần để chuẩn bị cho phương án này trước cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, ông Macron vẫn tỏ ra khá cứng rắn.

Một số chuyên gia quốc tế nhận định, nếu việc ông Michel Barnier thất bại năm ngoái là dấu hiệu của “sự độc đoán không có nền tảng lập pháp”, thì để sửa sai bây giờ, ông Macron cần phải “chuyển sang một phong cách cầu thị, lắng nghe đối lập và tránh áp đặt ý chí một chiều”. Nhà báo Rama Yade, chuyên theo dõi chính trị Pháp, từng cảnh báo rằng chỉ có từ bỏ một phần quyền lực và mở cửa đối thoại thật sự thì tình hình mới có thể được cứu vãn; không thì mọi thứ sẽ trôi về hỗn loạn và mất kiểm soát.

Ngày càng bùng nổ nhiều cuộc biểu tình phản đối Tổng thống Emmanuel Macron ở Pháp.

Tổng thống Macron vẫn tại vị đến năm 2027 và ông khẳng định sẽ không từ chức trong một cuộc trả lời phỏng vấn ở Toulouse mới đây. Tuy nhiên, khủng hoảng hiện tại đã làm lung lay vị thế của ông. Nếu ông Bayrou thất cử, ông Macron chỉ có thể xoay xở tạm bằng cách bổ nhiệm thủ tướng mới trong vai trò chuyển tiếp, chờ kiểm chứng chính sách trong một dai đoạn từ 9-12 tháng. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng ngân sách trầm trọng đang đặt ông trước một bài toán: nếu ông không thể đem lại một chính phủ đủ mạnh để thông qua ngân sách và sớm ổn định tình hình, vị trí lãnh đạo của ông đến năm 2027 sẽ ngày càng mong manh. Lực lượng cực hữu tại Pháp đang ngày càng lớn mạnh còn phòng trào phản đối ông Macron thì cứ lớn dần theo thời gian. Trong một kịch bản xấu nhất, phe đối lập có thể thông qua sự bất mãn của dân chúng để kéo đổ ông bằng những cuộc biểu tình, điều chắc chắn ông Macron không muốn xảy ra.

Trong vòng 2 năm qua, nước Pháp đã có 4 thủ tướng. Con số đủ để nói lên mức độ hỗn loạn của chính phủ nước này. Giờ thì cuộc khủng hoảng không còn của ở chính phủ nữa, nó đã thành bài kiểm tra cam go cho khả năng lãnh đạo của chính Tổng thống Emmanuel Macron. Nếu không vượt quá được bài toán này, ông sẽ khó có thể thực hiện được kế hoạch đưa nước Pháp trở lại vị trí lãnh đạo châu Âu như từng tuyên bố.

Tử Uyên