Khu Cháy Anh hùng - khát vọng vươn cao

Trong tiết thu rực rỡ, tại xã Ứng Hòa - dưới chân Tượng đài Khu Cháy kiên cường, Đoàn công tác Báo Hànôịmới tổ chức sinh hoạt chuyên đề “Hướng về Khu Cháy Anh hùng - bồi đắp truyền thống, tiếp lửa hôm nay” nhằm tri ân những cống hiến to lớn của cha, ông; đồng thời, khơi niềm khát vọng cho thế hệ trẻ vượt khó xây dựng quê hương "đàng hoàng hơn, to đẹp hơn"...

Đoàn công tác Báo Hànôịmới tại Tượng đài Khu Cháy kiên cường (xã Ứng Hòa).

Ngọn lửa cách mạng không bao giờ tắt

Khi bông sen cuối mùa se sẽ khép cánh, Hà Nội vào thu, mang theo nhiều gợi nhớ, chúng tôi - những người làm báo Thủ đô về thăm Khu Cháy Anh hùng. Trên những con đường - nơi từng in hằn dấu chân kháng chiến bảo vệ Tổ quốc năm xưa - nay đã được bê tông thênh thang rợp bóng cây, tiếng trẻ ríu ran trong ngõ nhỏ, từng ngôi nhà khang trang thấp thoáng giữa màu xanh của lúa, rau màu, vườn cây ăn quả... đang minh chứng sống động cho sự hồi sinh mạnh mẽ ở vùng đất này.

Chiến tranh đã lùi xa, chứng nhân thời oanh liệt không còn nhiều, nhưng hào khí năm xưa của vùng quê cách mạng vẫn vẹn nguyên, ẩn hiện trong từng mái đình, bức tường gạch, trong ký ức lớp người cao tuổi và đặc biệt với tuổi trẻ nơi đây, niềm tự hào luôn cháy bỏng như ngọn lửa soi rọi trên chặng đường phấn đấu...

Điểm dừng chân đầu tiên trong hành trình trở về quá khứ của chúng tôi là Bảo tàng Khu Cháy, nằm bên tỉnh lộ 428 mới mở. Không gian bảo tàng trưng bày được sắp đặt trang trọng, giản dị, lưu giữ những mảnh ký ức hào hùng một thời khói lửa. Sau lớp kính, những trang tư liệu ố vàng, những hiện vật vương màu thời gian như tái hiện hoạt động cách mạng năm xưa.

Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao xã Ứng Hòa Lưu Đức Lào dẫn đoàn tham quan, xúc động "thuyết minh": Có thời, bảo tàng lưu giữ tới cả nghìn hiện vật, nhưng do còn nhiều khó khăn, điều kiện bảo quản hạn chế, không ít hiện vật quý bị hư hỏng, thất lạc. Dẫu vậy, hơn một trăm hiện vật còn lại cùng sa bàn và hình ảnh sống động vẫn đủ đánh thức cả giai đoạn lịch sử bi tráng...

Mỗi tấm ảnh, mỗi kỷ vật nơi đây đều kể lại một câu chuyện thấm đẫm máu và nước mắt, đồng thời chan chứa niềm tự hào. Câu chuyện về “Tiếng cồng chống giặc” tháng 2-1951 vang vọng: Khi tiếng cồng giục giã vang lên, mỗi người dân nơi vùng chiêm trũng gian khó đều trở thành một “ngọn đuốc cách mạng”, cầm dao, gậy, giáo mác, gõ thùng, rung cồng... làm nên bản hùng ca kháng chiến.

Nhưng có lẽ, bi thương nhất là ký ức về “Cây đa ba mươi” ở thôn Chẩn Kỳ: Dưới tán đa cổ thụ, 30 người dân, trong đó có cả trẻ em và cụ già đã ngã xuống bởi loạt đạn máy bay Pháp trong một ngày tang thương năm 1951. Nỗi đau ấy không gì bù đắp nổi, nhưng từ máu xương đó, truyền thống quật khởi bùng lên, chiến công nối tiếp chiến công, để đến ngày 25-7-1954, đất Ứng Hòa hoàn toàn sạch bóng quân thù.

Rời Bảo tàng, Đoàn công tác Báo Hànôịmới dừng chân tại Khu di tích lịch sử chùa Chòng, thuộc xã Trầm Lộng cũ, nay là xã Ứng Hòa. Ngôi chùa cổ kính, rêu phong, từ lâu đã trở thành chứng nhân cho những tháng ngày gian khổ, hào hùng của vùng đất lửa.

Ông Bùi Văn Bình (thôn Trầm Lộng), người trông coi di tích, chậm rãi kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện về Ứng Hòa, vùng đất được lịch sử "chọn mặt gửi vàng", trở thành An toàn khu của Xứ ủy Bắc Kỳ trong những năm tháng kháng chiến gian khổ. Câu hỏi: “Vì sao một vùng quê nghèo, chiêm trũng lại được chọn làm An toàn khu?” cũng chính là lời khẳng định về sức mạnh lòng dân. Sự hẻo lánh, khó khăn về giao thông cùng tinh thần kiên trung, giác ngộ sớm đã biến nơi đây thành thành trì cách mạng...

Từ phong trào dân chủ 1936-1939, những người đi làm xa mang báo chí cách mạng về quê hương rồi trở thành tuyên truyền viên đầu tiên, đặt nền móng cho sự hình thành An toàn khu Nam Ứng Hòa với Trầm Lộng, Tảo Khê là trung tâm.

Những "địa chỉ đỏ" gắn với từng mái nhà, ngôi đình, ngôi chùa trên mảnh đất này. Chùa Chòng là “cơ quan đầu não” bí mật; đình Cụ là nơi hội họp; nhà dân trở thành nơi in ấn, nuôi giấu, huấn luyện cán bộ; cả làng lập nên hệ thống cảnh giới “tam tam” chặt chẽ. Nhờ vậy, nhiều cuộc họp trọng yếu của các đồng chí lãnh đạo Xứ ủy, trong đó có các đồng chí: Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ... đã diễn ra an toàn tuyệt đối.

Đêm 7-11-1942, dù mật thám Pháp lùng sục, nhân dân vẫn mưu trí che chở, bảo toàn cán bộ, tiếp tục giữ vững ngọn lửa cách mạng. Đặc biệt, tháng 3-1945, khi đồng chí Đỗ Mười về trực tiếp chỉ đạo chuẩn bị Tổng khởi nghĩa, phong trào ở Nam Ứng Hòa bùng lên mạnh mẽ, hun đúc khí thế quật cường, góp phần viết nên trang sử hào hùng của dân tộc...

... Bên mái chùa cổ kính, những câu chuyện được ông Bùi Văn Bình kể lại khiến không ít đảng viên, cán bộ Báo Hànôịmới lặng đi. Chúng tôi hiểu rằng, đó không chỉ là ký ức của vùng đất rực lửa mà còn là bài học về sức mạnh nhân dân, đã làm nên một An toàn khu trung dũng, kiên trung, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của cách mạng Việt Nam.

Thống kê trong những năm đạn bom ấy, trung bình mỗi người dân Khu Cháy phải hứng chịu 2 quả bom và hơn 200 quả đại bác; 111 ngôi làng, 105 đình, chùa, nhà thờ bị phá hủy; hơn 8.500 tấn thóc bị đốt, hàng chục ngàn héc ta ruộng đồng bị bỏ hoang. Song, sự tàn khốc ấy không thể khuất phục được ý chí con người, mà trái lại, đã tôi luyện bản lĩnh kiên cường, hun đúc truyền thống anh hùng bất khuất cho vùng quê này.

Biến di sản lịch sử thành động lực phát triển

Nhiều thập kỷ trôi qua, những trang sử hào hùng ấy dường như chưa bao giờ phai nhạt mà luôn hiện hữu trong từng di tích, ký ức người dân nơi đây. Từ Bảo tàng Khu Cháy đến chùa Chòng, mỗi kỷ vật, mỗi câu chuyện đều gợi nhắc về vùng quê bao lần rực lửa bom thù nhưng không hề gục ngã. Chuyện về những nắm cơm giấu trên chái gác, những người mẹ, người bà lặng lẽ nuôi giấu cán bộ cách mạng đã trở thành niềm tự hào, làm sáng ngời truyền thống kiên trung, bất khuất của bao thế hệ nhân dân Ứng Hòa...

Ngày nay, Bảo tàng Khu Cháy không chỉ là nơi nhắc nhớ quá khứ đau thương, hào hùng, mà còn góp phần bồi đắp niềm tự hào cho thế hệ trẻ. Giờ đây, cùng với Thủ đô và cả nước, Khu Cháy bước vào hành trình dựng xây quê hương giàu đẹp, văn minh, hiện đại. Đáng mừng, Khu di tích chùa Chòng, nơi từng in dấu những ngày hoạt động gian khổ của Xứ ủy Bắc Kỳ, đang được đầu tư, tôn tạo với quy mô khang trang, đồng bộ. Những hạng mục quan trọng như chùa, đình Cụ, đình Đông cùng các công trình phụ trợ dần được hoàn thiện, góp phần bảo tồn giá trị lịch sử, giáo dục truyền thống cho hôm nay, mai sau.

Dưới chân Tượng đài Khu Cháy, Tổng Biên tập Báo Hànôịmới Nguyễn Minh Đức thành kính bày tỏ niềm xúc động trước sự hy sinh của thế hệ cha, ông. Đồng chí nhấn mạnh: Lịch sử Khu Cháy đã hun đúc nên lớp lớp chiến công, không thua kém bất kỳ mảnh đất anh hùng nào trên đất nước ta. Khu Cháy cần được đánh giá đúng tầm vóc lịch sử, biến quá khứ thành sức mạnh nội tại, tạo động lực để phát triển toàn vùng. Nhân dân nơi đây không chỉ giỏi chịu đựng gian khó mà còn biết biến đau thương thành sức mạnh. Giữa hoang tàn, họ dựng nên những đội du kích kiên cường, mở ra những đường dây giao liên bí mật, đào hầm hào trú ẩn nuôi cán bộ. Chính trong khói lửa ấy, Khu Cháy trở thành nơi tôi luyện tinh thần cách mạng, nơi “lửa thử vàng, gian nan thử sức” cho lòng yêu nước bất diệt. Đó là nguồn lực quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội địa phương...

Chung niềm xúc động, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Ứng Hòa Nguyễn Tiến Thiết tự hào chia sẻ: “Khu Cháy không chỉ là biểu tượng đẹp của quá khứ mà còn là tài sản vô giá của hiện tại và tương lai".

Theo đồng chí, Ứng Hòa đang hướng tới xây dựng miền quê xanh, thông minh, thịnh vượng, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, tạo sức hút riêng biệt. Khu di tích chùa Chòng, nơi từng nuôi giấu cán bộ hay những mái nhà xưa từng cưu mang cách mạng... sẽ không chỉ dừng lại ở những trang ký ức mà từng bước trở thành điểm đến mới trên con đường di sản ngoại ô Thủ đô. Du khách không chỉ được nghe câu chuyện về vùng đất kiên trung, mà còn trải nghiệm nhịp sống nông thôn mới, giàu bản sắc từ mô hình kinh tế xanh, nông nghiệp công nghệ cao, những làng nghề truyền thống, sản vật quê hương... Việc bảo tồn gắn với phát triển du lịch là cách thiết thực phát huy giá trị Khu Cháy, vừa tôn vinh lịch sử, vừa tạo động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Đó cũng chính là con đường để Ứng Hòa khẳng định vị thế, trở thành điểm đến hấp dẫn của Thủ đô trong tương lai.

Rời Khu Cháy, chia tay xã Ứng Hòa, mỗi cán bộ, đảng viên thuộc Báo Hànôịmới như được tiếp thêm sức mạnh tinh thần cách mạng. Chúng tôi nhận thức rằng, chuyến thăm và buổi sinh hoạt dưới chân Tượng đài Khu Cháy không chỉ là dịp về nguồn mà còn nhân lên sự biết ơn, niềm tự hào, trách nhiệm bản thân trong thực hiện nhiệm vụ lao động, học tập, cống hiến xứng với những con người, những miền quê đã hy sinh vì tự do, độc lập dân tộc!

Bạch Thanh