Không thể để các hộ kinh doanh cá thể cứ mãi 'giậm chân tại chỗ'

Đứng ở góc độ chuyên gia kinh tế có nhiều năm tham gia đào tạo, hỗ trợ các hộ kinh doanh cá thể, ông Nguyễn Hoàng Dũng cho rằng thời điểm này hơn 5,2 triệu hộ sản xuất kinh doanh đang đối mặt những thách thức mới. Trong đó, việc kiểm soát rất chặt chẽ về tất cả nguồn thu đang là mối quan tâm lớn đối với họ.

Nên thích ứng kịp thời với bối cảnh mới

Đặc biệt, đối với những hộ sản xuất kinh doanh có nguồn thu từ 1 tỷ đồng trở lên đang là mục tiêu kiểm tra của cơ quan thuế và có một phần phải nộp ngân sách theo quy định mới. Theo ông Dũng, trước sau gì cơ quan quản lý cũng phải làm những chuyện như vậy và hộ kinh doanh nên thích ứng kịp thời với bối cảnh mới. Điều đó cũng có thể gọi là công bằng.

Các tiểu thương, hộ kinh doanh cá thể phải nhanhchóng có chuyển biến mới phù hợp với chủ trương chính sách mới thay vì cứmãi “giậm chân tại chỗ”.

“Việc này vừa tốt cho ngân sách quốc gia và vừa tốt cho chính bản thân các hộ sản xuất kinh doanh. Một phần các hộ kinh doanh sẽ chuyển lên thành những doanh nghiệp (DN), một phần sẽ phải chọn lựa cách thức kinh doanh mới, thậm chí chuyển đổi ngành nghề nhưng phải đảm bảo công khai minh bạch”, ông Dũng nói.

Qua trao đổi với VnBusiness, vị chuyên gia này cho rằng đây là thời điểm có thể ví như một cuộc “cách mạng nổi chìm” rất lớn để cho các chủ hộ sản xuất kinh doanh chuyển biến tích cực hơn trong thời gian tới. Họ phải hết sức chú trọng về những thông tin chính sách mới của Chính phủ đưa ra trong lúc này, bởi vì nó liên quan trực tiếp đến họ, nếu không nắm bắt kịp thời có thể sẽ bị xử phạt rất nặng.

Trong khi đó, với kinh nghiệm hơn 10 năm hỗ trợ các tiểu thương, hộ kinh doanh cá thể, bà Nguyễn Cẩm Chi, Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, MCG Management Consulting, cho biết có nhiều chủ hộ kinh doanh chia sẻ rằng không biết lãi hay lỗ.

Tuy nhiên, như lưu ý của bà Chi, đã làm kinh doanh thì luôn phải có sổ sách theo dõi để theo dõi lãi lỗ. Câu chuyện “thuế khoán” sẽ giúp các chủ hộ kinh doanh cá thể có thói quen lập sổ sách và theo dõi lỗ lãi.

Riêng với các hộ kinh doanh trong ngành hàng bán lẻ (các tiệm tạp hóa), theo bà Nguyễn Cẩm Chi cho rằng không phải hộ kinh doanh bán lẻ nào cũng phù hợp để chuyển đổi lên công ty. Đầu tiên các hộ kinh doanh phải trả lời câu hỏi, muốn gì sau 3-5 năm nữa, muốn tiếp tục là tiệm bán lẻ hay lên chuỗi bán lẻ. Nếu muốn tiếp tục là hộ bán nhỏ lẻ thì không nhất thiết lên công ty, nhưng nếu muốn phát triển thành chuỗi, có thể bỏ hàng cho các đại lý khác thì nhất thiết phải lên công ty.

“Không phải ai cũng lên công ty, nhiều trường hợp chúng tôi sẽ tư vấn chuyển từ thuế khoán lên kê khai. Nếu muốn vay vốn, ký hợp đồng lao động, mở rộng chuỗi thì chúng tôi sẽ tư vấn lên công ty. Tức là chúng tôi muốn sửa lại hiểu lầm là bắt tất cả hộ kinh doanh cá thể lên công ty là không đúng”, bà Chi bộc bạch.

Cũng theo vị giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững của MCG Management Consulting, hiện có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh trên cả nước đang hoạt động. Đây là con số rất lớn, 5,2 triệu hộ này tạo nên 8-9 triệu việc làm, đóng góp khoảng 30% GDP trong tổng GDP của cả nước. Do đó, đầu tiên, các chủ hộ kinh doanh phải biết họ đang là những người được nâng niu, vì đóng góp tạo ra việc làm, vì đóng góp thuế và cả vì mục tiêu 2 triệu DN.

“Nhưng chúng tôi cũng muốn lưu ý rằng, phía Chính phủ, làm luật, phải rà soát hộ kinh doanh đủ quy mô để lên công ty, nhằm đạt mục tiêu 2 triệu DN. Tức là chúng ta cũng không phải quá lo lắng, bởi không phải tất cả mọi hộ kinh doanh đều phải lên DN”, bà Chi nói.

Xét về lợi thế của các hộ kinh doanh cá thể ở Việt Nam, sẽ thấy do đặc điểm của mô hình kinh doanh nên họ có một số lợi thế trong việc thành lập, chi phí tuân thủ và vận hành thấp. Trước khi có chủ trương bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ năm 2026 thì họ có lợi thế về thuế và chế độ kế toán đơn giản.

Chậm chuyển biến sẽ thiệt hại lớn

Tuy nhiên, các hộ kinh doanh cũng có một số bất lợi do “giậm chân tại chỗ” từ chính mô hình kinh doanh đơn giản, không có tư cách pháp nhân như quyền kinh doanh bị hạn chế trong các giao dịch cần đơn vị có tư cách pháp nhân. Không chỉ vậy, họ phải chịu trách nhiệm vô hạn đối với các nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh nên chủ sở hữu có thể xảy ra tình trạng mất hết tài sản cá nhân thậm chí cả chịu trách nhiệm hình sự.

Hơn thế nữa, các hộ kinh doanh cá thể cũng khó có thể huy động vốn chính thức từ các kênh khác như cổ phần, cổ phiếu, trái phiếu…cũng như không giữ được giá trị, thương hiệu của hộ kinh doanh khi chủ sở hữu qua đời hoặc mất năng lực.

Nên biết thêm, hộ kinh doanh hiện là hình thức tổ chức kinh doanh phổ biến nhất trong nền kinh tế với gần 5,2 triệu hộ, gấp gần 6 lần số lượng DN hoạt động. Thế nhưng, do hoạt động nhỏ lẻ, manh mún, cơ chế quản lý chưa rõ ràng, tính minh bạch trong sản xuất kinh doanh và tuân thủ pháp luật chưa cao, đóng góp vào ngân sách còn hạn chế nên chưa được “quan tâm” đúng mức, chưa có nhiều quy định, chính sách hỗ trợ so với DN như trong thời gian vừa qua.

Chính vì vậy, nhiều ý kiến, đề xuất gần đây cho rằng cần có các chính sách để thúc đẩy hộ kinh doanh lớn lên thành DN, cũng như cần ban hành một luật riêng cho hộ kinh doanh. Trong Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, Bộ Chính trị đã chỉ đạo Chính phủ hoàn thiện khung pháp lý về hộ kinh doanh cá thể.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Hoàng Dũng, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân sẽ mở đường phát triển lên tầm cao mới cho các hộ kinh doanh cá thể. Nhất là sự hỗ trợ, giúp đỡ về mặt chính sách của Nhà nước với hộ kinh doanh sẽ thiết thực hơn, tiến bộ và có chiều sâu hơn.

Điều này thể hiện ở vấn đề chi phí sẽ rẻ hơn. Tức là phần thuế phải đóng, ưu đãi về lãi suất và thuế có tiện ích nhiều hơn, cùng với đó là cải cách về đất đai...Khi đó các hộ sản xuất kinh doanh chân chính sẽ có cơ hội để phát triển khi được hỗ trợ đồng bộ về tài chính, đào tạo, công nghệ…

Song song đó, như lời khuyên của ông Dũng, điều quan trọng là việc nắm bắt các chủ trương chính sách mới và tuân thủ, chấp hành pháp luật của các hộ kinh doanh cá thể phải được nâng cao hơn bao giờ hết. Bởi vì nếu như họ chậm nắm bắt, chậm chuyển biến thì chắc chắn sẽ là đối tượng bị thiệt hại trước nhất, thậm chí là thiệt hại lớn.

Thế Vinh