Không phải game, chính mạng xã hội làm tăng nguy cơ tăng động giảm chú ý ở trẻ

Việc sử dụng mạng xã hội sớm và ngày càng tăng cho thấy cần có các biện pháp xác minh độ tuổi nghiêm ngặt hơn và hướng dẫn rõ ràng hơn cho các công ty công nghệ.

Một báo cáo khoa học đã qua phản biện, do các nhà nghiên cứu tại Viện Karolinska (Thụy Điển) phối hợp cùng Đại học Khoa học & Sức khỏe Oregon (Mỹ), theo dõi sự phát triển của trẻ trong giai đoạn từ 10 đến 14 tuổi. Kết quả cho thấy việc dành thời gian dài trên các nền tảng mạng xã hội có liên quan đến sự gia tăng các triệu chứng giảm chú ý - một biểu hiện quan trọng của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).

Trẻ dành nhiều giờ mỗi ngày cho thiết bị số

Theo dữ liệu thu thập, nhóm trẻ tham gia nghiên cứu dành trung bình 2,3 giờ mỗi ngày xem TV hoặc video trực tuyến, 1,4 giờ sử dụng mạng xã hội và 1,5 giờ chơi game. Điều đáng chú ý là nghiên cứu không tìm thấy mối liên hệ giữa các triệu chứng liên quan đến ADHD - như dễ bị phân tâm hay khó tập trung - với thói quen chơi game hoặc xem TV, YouTube.

Ngược lại, việc sử dụng mạng xã hội trong thời gian dài lại được xác định có liên quan đến sự gia tăng các dấu hiệu giảm chú ý. ADHD là một rối loạn phát triển thần kinh với những biểu hiện như bốc đồng, hay quên các công việc thường ngày và khó tập trung vào nhiệm vụ.

Việc dành thời gian dài trên các nền tảng mạng xã hội có liên quan đến sự gia tăng các triệu chứng giảm chú ý. Ảnh: Alamy

“Tác động nhỏ ở cá nhân nhưng lớn ở quy mô dân số”

Báo cáo nêu rõ: “Chúng tôi xác định được mối liên hệ giữa sử dụng mạng xã hội và gia tăng các triệu chứng giảm chú ý, được hiểu như một tác động có khả năng mang tính nhân quả. Dù ảnh hưởng ở từng cá nhân là nhỏ, tác động này có thể trở nên đáng kể nếu hành vi thay đổi trên toàn dân số”.

Theo giáo sư Torkel Klingberg, chuyên gia khoa học thần kinh nhận thức tại Viện Karolinska, mạng xã hội đặc biệt gây phân tâm cho trẻ nhỏ. “Các nền tảng này liên tục đưa ra thông báo và tin nhắn. Chỉ cần suy nghĩ xem liệu có tin mới hay không cũng đủ khiến trẻ bị xao nhãng”, ông nhận định. “Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì sự tập trung”.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng mối liên hệ giữa mạng xã hội và các triệu chứng ADHD không bị chi phối bởi yếu tố kinh tế - xã hội hay di truyền. Tỷ lệ trẻ em được chẩn đoán ADHD tại Mỹ đã tăng từ 9,5% giai đoạn 2003–2007 lên 11,3% trong giai đoạn 2020–2022, theo Khảo sát Sức khỏe Trẻ em Quốc gia.

Mức độ sử dụng mạng xã hội của trẻ tăng đáng kể theo năm tháng.

Một kết quả đáng chú ý khác là mức độ sử dụng mạng xã hội của trẻ tăng đáng kể theo năm tháng: từ khoảng 30 phút mỗi ngày ở tuổi lên 9 lên tới 2,5 giờ mỗi ngày khi trẻ bước sang tuổi 13.

Nhiều trẻ bắt đầu sử dụng mạng xã hội trước tuổi 13 - độ tuổi tối thiểu theo quy định của các nền tảng như TikTok hay Instagram. Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này đặt ra nhu cầu cấp thiết đối với việc xác minh độ tuổi nghiêm ngặt hơn và yêu cầu các công ty công nghệ đưa ra hướng dẫn rõ ràng về mức độ sử dụng phù hợp.

Khuyến nghị cho phụ huynh và nhà hoạch định chính sách

Dù không phải tất cả trẻ sử dụng mạng xã hội đều phát triển vấn đề về tập trung, nghiên cứu nhấn mạnh việc cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn, đặc biệt trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với môi trường số.

“Chúng tôi hy vọng những phát hiện này sẽ giúp phụ huynh và các nhà hoạch định chính sách đưa ra quyết định sáng suốt hơn về việc xây dựng thói quen tiêu thụ nội dung số lành mạnh, hỗ trợ tốt cho sự phát triển nhận thức của trẻ”, ông Samson Nivins, đồng tác giả nghiên cứu cho biết.

Nghiên cứu dự kiến công bố trên tạp chí Pediatrics Open Science, góp thêm bằng chứng quan trọng vào cuộc thảo luận toàn cầu về tác động của mạng xã hội đối với sức khỏe tinh thần và sự phát triển của trẻ em trong kỷ nguyên số.

Hồng Nhung