Không gian văn hóa đặc trưng của TP.HCM

Với người dân TP.HCM, đọc sách báo chưa từng là thú vui xa lạ. Ảnh: Phương Lâm.

“TP.HCM là trung tâm kinh tế nhưng cũng là một trung tâm văn hóa lớn, và văn hóa đọc chính là một điển hình”, TS Nguyễn Thị Hậu, tác giả Đô Thị Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Khảo cổ học và bảo tồn di sản, khẳng định.

Nhà nghiên cứu nhìn nhận văn hóa đọc ở TP.HCM có chiều sâu lịch sử từ những chợ sách cũ, thói quen đọc báo in phổ biến trong đời sống thường nhật, đến nhu cầu tiếp cận tri thức bình dân của người dân. Đó là một truyền thống văn hóa đã được cộng đồng duy trì qua nhiều thế hệ và góp phần hình thành bản sắc đô thị.

Có thể nói, TP.HCM không chỉ giữ vai trò đầu tàu kinh tế mà còn là trung tâm văn hóa, nơi văn hóa đọc trở thành một phần cấu trúc tinh thần đô thị. Định hướng chính sách trong Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I (nhiệm kỳ 2025-2030) cho thấy thành phố đang định hình một chiến lược phát triển văn hóa bền vững. Trong đó, sách không chỉ là sản phẩm đơn thuần mà là công cụ để phát triển toàn diện con người và bản sắc đô thị.

Điểm đến văn hóa giữa lòng "siêu đô thị"

Theo TS Nguyễn Thị Hậu, Đường sách Nguyễn Văn Bình nói riêng và đường sách trên địa bàn thành phố nói chung là sự kế thừa đúng đắn và có chọn lọc của dòng chảy tri thức lâu đời tại TP.HCM. Thành phố từng nổi tiếng với các chợ sách lớn và truyền thống đọc báo, đọc sách sâu rộng trong cộng đồng.

Nhà nghiên cứu gọi Đường sách Nguyễn Văn Bình là “một không gian văn hóa rất đặc trưng, có hiệu quả cả về văn hóa lẫn kinh tế”, đồng thời xem địa điểm này như một “không gian di sản văn hóa mới” của thành phố. Không chỉ là nơi bán sách, Đường sách đã từng bước chuyển mình thành điểm hẹn cộng đồng, gắn với nếp sống thị dân và trở thành điểm du lịch văn hóa đặc trưng giữa lòng “siêu đô thị”.

Theo TS Nguyễn Thị Hậu, Đường sách TP.HCM là một không gian văn hóa rất đặc trưng, có hiệu quả cả về văn hóa lẫn kinh tế. Ảnh: Linh Huỳnh.

Nửa đầu năm nay, Đường sách TP.HCM ghi nhận doanh thu hơn 31 tỷ đồng, tăng gần 9% so với cùng kỳ. Song, điều đáng giá là 212 sự kiện văn hóa đọc, giao lưu, nghệ thuật đã được tổ chức, thu hút bạn đọc và du khách trong, ngoài nước. Xu hướng du lịch gắn với sách đang manh nha hình thành như cách giới trẻ đến đây mua sách và trải nghiệm một phần bản sắc văn hóa đô thị.

Không khí trải nghiệm, tương tác từ các buổi tọa đàm, triển lãm sách… khiến nơi đây trở thành một hệ sinh thái văn hóa cộng đồng năng động. TS Hậu so sánh Đường sách TP.HCM với bờ sông Seine (Pháp), nơi mà các sạp sách được yêu thích và văn hóa đọc phát triển sinh động giữa nhịp sống đô thị, gắn với ký ức, thói quen thường nhật của người dân.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu cũng cảnh báo nguy cơ thương mại hóa lấn át giá trị văn hóa gốc. “Cái gì mà cộng đồng duy trì được thì mới trở thành bản sắc. Nếu chỉ chăm chăm vào lợi ích nhất thời, không gian văn hóa sẽ mất đi giá trị cốt lõi”, bà nhấn mạnh.

Gần 10 năm hoạt động, Đường sách TP.HCM đang bước vào giai đoạn mới. Giờ đây, giới trẻ xem việc ghé Đường sách là một phần của hành trình khám phá thành phố tương tự các điểm du lịch như chợ Bến Thành hay phố đi bộ Nguyễn Huệ. Câu chuyện không còn là “bán được bao nhiêu bản sách”, mà là giữ được bao nhiêu người đọc quay lại, bao nhiêu cộng đồng được tạo dựng từ sách.

Hướng phát triển bền vững cho thành phố

Đường sách TP.HCM không chỉ là mô hình thành công về văn hóa cộng đồng, mà còn phản ánh tư duy phát triển đô thị đặt con người và tri thức vào trung tâm.

Theo ông Lê Hoàng, Giám đốc Công ty Đường sách TP.HCM, thách thức hiện nay không chỉ là bán được bao nhiêu bản sách, mà là giữ chân được bao nhiêu người đọc quay lại. Không gian này đang chuyển mình thành một hệ sinh thái tri thức, nơi sách là “cốt tủy” và các hoạt động bổ trợ như cà phê, sự kiện đóng vai trò tạo sinh khí văn hóa.

Ông Lê Hoàng, Giám đốc công ty Đường sách TP.HCM, tại buổi sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm. Ảnh: Duy Hiệu.

Góc nhìn này phù hợp với tinh thần của Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I (nhiệm kỳ 2025-2030). Dự thảo nhấn mạnh đầu tư có trọng tâm, trọng điểm vào lĩnh vực văn hóa - xã hội, trong đó công nghiệp văn hóa, xuất bản và phát triển văn hóa đọc là trụ cột.

Thành phố cũng đang hướng đến hình ảnh là trung tâm công nghiệp văn hóa và sáng tạo của cả nước, nơi kết nối văn hóa với du lịch, giáo dục và kinh tế đêm. Việc xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa từ thành phố đến cơ sở, cùng các đề án phát triển xuất bản, thúc đẩy văn hóa đọc được kỳ vọng sẽ tạo đòn bẩy bền vững cho những không gian như Đường sách.

Không gian này còn đóng vai trò trong việc thực hiện mục tiêu xây dựng “con người TP.HCM chân - thiện - mỹ” như Dự thảo đề ra. Khi người dân có nơi để tiếp cận tri thức, tương tác cộng đồng và duy trì thói quen đọc, giá trị văn hóa không chỉ được gìn giữ mà còn lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đô thị.

Nhìn rộng ra, những gì Đường sách đang làm không đơn thuần là thành công của một mô hình văn hóa công cộng. Đó là minh chứng cho hướng phát triển văn hóa đô thị gắn liền với bản sắc, đổi mới và hội nhập - yếu tố nền tảng để TP.HCM hiện thực hóa tầm nhìn trở thành siêu đô thị quốc tế mang đậm dấu ấn tri thức và văn hóa.

Đức An