Không đủ điều kiện pháp lý hiện hành để xét tặng

Đại diện Sở Nội vụ trao đổi với phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Huế để giải thích về việc chưa đủ điều kiện, cơ sở để xét tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng cho bà Lê Thị Thỉu

Chưa đủ điều kiện theo quy định

Bà Lê Thị Thỉu có chồng và con là liệt sĩ (chồng: Thái Văn Phu, hy sinh năm 1947; con: Thái Văn Cháu, hy sinh năm 1968). Từ năm 2015 đến nay, bà Lê Thị Thỉu và gia đình đã nhiều lần gửi đơn thư, tờ trình đến các cấp, ngành, cơ quan liên quan về việc đề nghị xét dạng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng” đối với vợ liệt sĩ tái giá. Các đơn thư, tờ trình của bà Thỉu đều được các đơn vị tiến hành họp, giải quyết, trả lời cụ thể bằng văn bản vào các năm 2015, 2018, 2019, 2020 và lần gần nhất vào tháng 12/2023. Tại các cuộc họp gồm có gia đình bà Thỉu, UBND xã Phong Xuân (cũ), UBND huyện Phong Điền (cũ), Sở LĐTB&XH (cũ), Ban Thi đua khen thưởng - Sở Nội vụ cùng đại diện các ban, ngành, cá nhân có liên quan cũng đã ghi nhận đầy đủ các ý kiến từ các bên, các nhân chứng tham gia hoạt động cách mạng... Đồng thời, phân tích các quy định, điều kiện theo đúng pháp luật, đúng người, đúng sự việc...

Xem xét giải quyết trường hợp của bà Thỉu, các cơ quan chức năng căn cứ theo điểm a, khoản 3, Điều 3 Thông tư liên tịch số 03/2014/TTLT-BNV-BQP-BLĐTBXH, ngày 10/10/2014 của Bộ Nội vụ, Bộ Quốc phòng, Bộ LĐTB&XH về việc hướng dẫn một số điều của Nghị định số 56/2013/NĐ-CP, ngày 22/5/2013 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành pháp lệnh quy định Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng” quy định: “Xét tặng hoặc truy tặng cho bà mẹ là vợ liệt sĩ tái giá nhưng vẫn có trách nhiệm chăm sóc bố mẹ của liệt sĩ và nuôi con của liệt sĩ đến tuổi trưởng thành hoặc vì thực hiện nhiệm vụ hoạt động cách mạng mà không có điều kiện chăm sóc con hoặc bố, mẹ của liệt sĩ. Các trường hợp này phải được chính quyền cấp xã nơi lập hồ sơ xác nhận”.

Để có căn cứ xác nhận vợ liệt sĩ tái giá nhưng vẫn có trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ theo quy định trên, trong quá trình xác minh, UBND xã Phong Xuân (cũ) nhận được đơn xác nhận của ông Thái Văn Máy (gửi UBND xã Phong Xuân năm 2015) là em ruột của liệt sĩ Thái Văn Phu (chồng bà Lê Thị Thỉu). Trong đơn, ông Máy khẳng định sau khi tái giá bà Lê Thị Thỉu không chăm sóc, phụng dưỡng gì đối với bố, mẹ của liệt sĩ Thái Văn Phu và không đồng tình việc xét tặng Mẹ Việt Nam Anh hùng đối với bà Lê Thị Thỉu. Do đó, UBND xã Phong Xuân (cũ) không có căn cứ để xác nhận.

Qua nghiên cứu, xác minh, liệt sĩ Thái Văn Phu (chồng bà Thỉu) có bố mất năm 1947, mẹ sinh sống tại địa phương đến năm 1962 chết do già yếu. Căn cứ hồ sơ lưu (bản khai thành tích giúp đỡ cách mạng), bà Thỉu tham gia giúp đỡ cách mạng từ năm 1956 đến năm 1975. Trong khoảng thời gian này, bà Thỉu đã lấy chồng khác.

Về điều kiện thứ hai: “Hoặc vì thực hiện nhiệm vụ hoạt động cách mạng mà không có điều kiện chăm sóc con hoặc bố, mẹ của liệt sĩ”. Qua bản khai thành tích của bà Lê Thị Thỉu cũng đã thể hiện rõ quá trình tham gia giúp đỡ cách mạng của bà từ tháng 7/1956 đến tháng 2/1975. Căn cứ Công văn số 1275/BTĐKT-Vụ III, ngày 7/6/2018 về thẩm định hồ sơ khen thưởng thành tích tham gia Kháng chiến của Ban thi đua khen thưởng Trung ương có trích dẫn điểm a, khoản 2, mục I Hướng dẫn số 113/VHC ngày 20/5/1982 của Viện Huân chương, trường hợp bà Thỉu được xác nhận là người có công giúp đỡ cách mạng.

Theo xác nhận của nhà văn, nhà báo Nguyễn Quang Hà, ông tham gia hoạt động cách mạng tại vùng Phong Sơn, Phong Xuân trong thời gian từ năm 1969 đến năm 1972, mẹ Thỉu là người nuôi dưỡng cán bộ, bới cơm, nuôi giấu cán bộ, góp phần rất lớn cho cách mạng. Ông Nguyễn Quang Dự - nguyên Xã đội trưởng xã Phong Sơn (khi chưa chia tách xã Phong Xuân và Phong Sơn) cũng có ý kiến và xác nhận tương tự. Tuy nhiên, chiếu theo các ý kiến và mốc thời gian trên (năm 1969 đến năm 1972) là không thể chứng minh việc bà Thỉu bận nhiệm vụ cách mạng, không có thời gian chăm sóc mẹ liệt sĩ trong giai đoạn 1947 đến 1962. Đồng thời, căn cứ các quy định trên, bà Lê Thị Thỉu không phải là người hoạt động cách mạng mà là người có công giúp đỡ cách mạng.

Với những thành tích giúp đỡ cách mạng, bà Lê Thị Thỉu đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương kháng chiến và hiện nay bà đang hưởng chế độ trợ cấp ưu đãi hàng tháng đối với người có công cách mạng, tuất vợ liệt sĩ đã lấy chồng khác.

Sẽ xem xét nếu có quy định mới

Tình tiết sự việc có thay đổi là vào tháng 10/2023, chính quyền địa phương nhận được biên bản họp gia đình của 5 người con ông Thái Văn Máy (đã mất cuối năm 2019) thống nhất để cho bà Lê Thị Thỉu làm chế độ danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng” kèm tờ trình của ông Thái Văn Lựu, 76 tuổi, là con trai trưởng của ông Thái Văn Máy xin đại diện gia đình rút lại đơn xác nhận của ông Máy vì xét thấy tuổi bà Thỉu đã cao.

Theo quy định của pháp luật cũng như tham vấn ý kiến từ các cơ quan chức năng, dù đã có đơn xác nhận của người thân (các con ông Máy) xin rút lại đơn của ông Máy thì vẫn không đủ và không đúng cơ sở pháp lý để cơ quan thực thi có thể xác nhận sự thật như trong đơn của ông Máy khẳng định và đã được chính quyền địa phương chứng thực.

Theo các điều, khoản ghi trong Bộ luật Dân sự 2015, hành vi pháp lý đơn phương của cá nhân ông Máy được xác lập, không vi phạm điều cấm của luật hay đạo đức xã hội thì có hiệu lực pháp lý và phải được các bên tôn trọng. Khi ông Thái Văn Máy đã tự nguyện lập đơn xác nhận (và được UBND xã Phong Xuân chứng thực) thì đó là một hành vi pháp lý đơn phương đã có hiệu lực.

Căn cứ quy định trong Bộ luật Dân sự 2015 thì pháp luật không cho phép rút lại đơn xác nhận, đặc biệt khi chủ thể (ông Máy) đã mất - chỉ có người còn sống mới có thể rút lại hành vi đơn phương đó. Nên việc rút đơn của ông Máy không thể tiếp tục thực hiện bởi người khác (cụ thể là của các con ông Máy).

Giải đáp thắc mắc của bà Thỉu như trong đơn bà gửi đến Báo và Phát thanh, Truyền hình Huế, việc UBND huyện Phong Điền (cũ) trả lời bà Thỉu rằng những giấy tờ bổ sung như tờ trình, biên bản họp gia đình... chưa đủ cơ sở theo quy định và vi phạm Luật Dân sự là hoàn toàn hợp pháp và đúng luật; đồng thời không đủ điều kiện để hoàn thiện hồ sơ đề xuất xét tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng”.

Theo đại diện UBND phường Phong Điền, trong kết luận tại các buổi làm việc trước đó và vào cuối tháng 8/2025, địa phương đã yêu cầu bà Lê Thị Thỉu không nên làm đơn gửi các cấp, khi nào Nhà nước có văn bản điều chỉnh các điều kiện để xét tặng Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng” đối với vợ liệt sĩ tái giá, các cấp chính quyền sẽ hướng dẫn gia đình làm hồ sơ theo quy định.

Ông Lê Diên Hải, Trưởng phòng Nghiệp vụ Ban Thi đua khen thưởng - Sở Nội vụ cho biết: Đến nay vẫn chưa có quy định nào thay thế Thông tư 03/2014/TTLT- BNV-BQP-BLĐTBXH, ngày 10/10/2014 về hướng dẫn một số điều của Nghị định 56/2013/NĐ-CP, ngày 22/5/2013 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành pháp lệnh quy định Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng”; vì vậy không có cơ sở để tiếp tục giải quyết ý kiến của bà Lê Thị Thỉu.

“Chúng tôi hết sức trách nhiệm, công tâm với những trường hợp có công cách mạng, giải quyết đúng chế độ, chính sách, đảm bảo tôn chỉ “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn” của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Trường hợp bà Thỉu chúng tôi sẽ lưu tâm, nếu lúc nào Nhà nước có văn bản mới điều chỉnh các điều kiện để xét tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng” đối với vợ liệt sĩ tái giá, chúng tôi sẽ nghiên cứu, xem xét giải quyết ngay”, đại diện Phòng Người có công và Phòng Nghiệp vụ Ban Thi đua khen thưởng - Sở Nội vụ khẳng định.

Bài, ảnh: HOÀI THƯƠNG