Khơi thông nguồn vốn quốc tế, cải cách cơ chế quản lý vốn ODA

Ông Nguyễn Quốc Phương, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại (Bộ Tài chính), phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Hứa Chung-TTXVN

Trước yêu cầu phát triển hạ tầng quy mô lớn và chuyển đổi xanh, Nghị định 242/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành với nhiều cải cách đột phá về cơ chế, thủ tục và phân quyền, nhằm đơn giản hóa quy trình tiếp cận vốn quốc tế, nâng cao hiệu quả giải ngân và thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Đây là thông tin tại Hội thảo phổ biến Nghị định số 242/2025/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài ở khu vực miền Trung - Tây Nguyên và miền Nam, do Bộ Tài chính tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh ngày 3/10.
* Nhu cầu vốn phát triển hạ tầng lớn

Theo ông Nguyễn Quốc Phương, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại (Bộ Tài chính), trong hơn 30 năm qua, nguồn vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Tại khu vực miền Trung – Tây Nguyên và miền Nam, nhiều công trình giao thông, đường cao tốc, bệnh viện, trường học, các dự án về năng lượng sạch, môi trường, y tế, giáo dục… đều có dấu ấn của nguồn vốn quý báu này.

Nổi bật là các dự án giảm nghèo khu vực miền Trung - Tây Nguyên; Dự án cầu Cần Thơ, cầu Mỹ Thuận, cải thiện môi trường TP Hồ Chí Minh, Đường sắt đô thị Bến Thành – Suối Tiên; Cao tốc Bến lức – Long Thành, Long Thành – Dầu Giây…. Những dự án này đã mang lại nhiều tác động tích cực, lan tỏa tại khu vực miền Trung - Tây Nguyên, vùng Đồng bằng sông cửu Long và các đô thị lớn.

Bên cạnh các kết quả đạt được, ông Nguyễn Quốc Phương cũng chỉ ra rằng, việc huy động, quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi vẫn còn tồn tại một số hạn chế như thủ tục còn phức tạp, tiến độ giải ngân chưa đáp ứng yêu cầu, phối hợp giữa các cơ quan đôi khi chưa đồng bộ. Một số cơ chế còn chồng chéo, gây khó khăn cho các chủ dự án, bộ, ngành và địa phương.

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, giai đoạn “chuyển mình”, với quyết tâm chính trị cao về việc phấn đấu mục tiêu tăng trưởng ít nhất 8% năm 2025 và hai con số trong các năm sau, nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển hạ tầng, các dự án thay đổi trạng thái, xoay chuyển tình thế, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, ứng phó biến đổi khí hậu... là rất lớn.

Chỉ riêng ở khu vực phía Nam, dự án phát triển bền vững vùng Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng biến đổi khí hậu (Mekong DPO), Bộ Tài chính ước tính tổng số vốn vay nước ngoài đã hơn 3 tỷ USD.

Dự án MERIT (Dự án Chống chịu biến đổi khí hậu và Chuyển đổi tổng hợp) - một dự án quy mô lớn tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long sử dụng vốn vay từ Ngân hàng Thế giới (WB) trị giá hơn 500 triệu USD; dự án 1 triệu ha lúa có trị giá 325 triệu USD cũng sử dụng vốn vay của WB…

“Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 242/2025/NĐ-CP với những cải cách quan trọng về cơ chế, chính sách sẽ góp phần tạo ra cơ chế thông thoáng, minh bạch và hiệu quả hơn, nhằm khơi thông nguồn lực quốc tế cho sự phát triển của đất nước trong giai đoạn tới”, ông Nguyễn Quốc Phương nói.

Theo đại diện Bộ Tài chính, Nghị định số 242/2025/NĐ-CP đã đưa ra 4 định hướng cốt lõi nhằm đổi mới toàn diện cơ chế quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Cụ thể, Nghị định tập trung hoàn thiện khung pháp lý theo hướng đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, đồng thời hài hòa với thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Bên cạnh đó, thủ tục hành chính được cải cách mạnh mẽ, giúp đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian phê duyệt và triển khai dự án.

Đáng chú ý, Nghị định 242 cũng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các bộ, ngành và địa phương, đi kèm với yêu cầu tăng cường trách nhiệm giải trình, minh bạch trong quản lý. Đồng thời, cơ chế tháo gỡ vướng mắc được thiết kế linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhà nước, các đơn vị thực hiện dự án, và khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân.

Đại diện Bộ Tài chính nhấn mạnh, với những định hướng này, Nghị định 242 sẽ giúp Việt Nam chủ động và linh hoạt hơn trong tiếp cận, sử dụng hiệu quả nguồn vốn quốc tế; đồng thời góp phần nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả đầu tư công.

* Tăng phân quyền, giảm thủ tục

Ở góc độ địa phương, ông Trần Quang Sơn, Phó Giám đốc Sở Tài chính tỉnh Đắk Lắk cho biết, sau khi sáp nhập, tỉnh đặc biệt coi trọng nguồn vốn ODA bên cạnh ngân sách nhà nước và nguồn vốn đầu tư trong nước. Đây là nguồn lực quan trọng cho các dự án hạ tầng có tổng mức đầu tư lớn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống người dân.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Hứa Chung-TTXVN

Đánh giá cao những đổi mới tại Nghị định 242, ông Sơn cho rằng Nghị định đã tháo gỡ nhiều vướng mắc cho địa phương. Tuy nhiên, ông cũng kiến nghị bỏ quy định phải trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề xuất dự án; đồng thời đề xuất Bộ Tài chính hỗ trợ thêm các nội dung như thư bảo đảm tài trợ, cam kết tài trợ - những vấn đề hiện địa phương còn lúng túng.

Cùng quan điểm, ông Lê Hồng Thái, đại diện Ban Giao thông TP. Hồ Chí Minh khẳng định, ODA là nguồn vốn đặc biệt quan trọng trong bối cảnh TP. Hồ Chí Minh cần đầu tư mạnh cho hạ tầng giao thông, cấp thoát nước và đô thị. Ông dẫn chứng, trước đây thành phố đã triển khai nhiều dự án hiệu quả từ vốn ODA như tuyến Metro số 1, đại lộ miền Tây, cải thiện nguồn nước giai đoạn 1 và 2.

Tuy nhiên, đại diện Ban Giao thông TP. Hồ Chí Minh cũng chỉ ra, quá trình triển khai vốn ODA từng gặp nhiều vướng mắc do sự khác biệt giữa quy định của nhà tài trợ, pháp luật trong nước và các hợp đồng quốc tế. Do đó, việc Chính phủ ban hành Nghị định 242 là kịp thời và cần thiết, góp phần đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian chuẩn bị và thực hiện dự án, giúp các ban quản lý dự án chủ động hơn trong triển khai.

Bên lề hội nghị, ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cũng đánh giá Nghị định 242 là bước tiến tích cực trong việc đơn giản hóa thủ tục đối với các dự án sử dụng vốn ODA. Với các quy định thông thoáng hơn, việc chuẩn bị dự án giữa ADB và các cơ quan chủ quản kỳ vọng sẽ được rút ngắn thời gian đáng kể.

Ông Hùng cũng cho biết, ADB cùng cộng đồng các nhà tài trợ duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Bộ Tài chính và tham vấn thường xuyên trong quá trình sửa đổi thủ tục. Theo ông, việc Chính phủ rà soát các quy định liên quan đến thỏa thuận và điều ước quốc tế trong vay vốn là cơ hội quan trọng để cải cách mạnh mẽ hơn, giúp phân cấp tốt hơn, đơn giản thủ tục và tăng cường kiểm soát hiệu quả.

Hứa Chung/vnanet.vn