Khơi thông nguồn lực để startup công nghệ Việt hóa 'kỳ lân'

Là một trong những nhà sáng lập “kỳ lân” công nghệ hiếm hoi của Việt Nam, theo ông những chính sách mới của Chính phủ vừa ban hành tạo điều kiện, hỗ trợ tích cực cho các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp công nghệ khởi nghiệp nói riêng như thế nào?

Thời gian qua, nhiều chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đã khẳng định, khoa học, công nghệ là động lực thúc đẩy để Việt Nam vươn mình, tiến vào kỷ nguyên số. Trong đó, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân là bước ngoặt quan trọng, hay có thể nói là một “cú hích” đối với các doanh nghiệp khoa học công nghệ nói riêng. Lần đầu tiên, những ý kiến góp ý chính sách từ doanh nghiệp được tiếp thu rõ rệt, mang lại tinh thần phấn chấn bởi được ghi nhận và tự hào vì đã góp phần vào sự phát triển đất nước. Nghị quyết bao quát nhiều khía cạnh từ vĩ mô đến vi mô, tác động sâu rộng đến kinh tế tư nhân.

Trong đó, 2 nội dung đặc biệt thiết thực với các doanh nghiệp công nghệ và đổi mới sáng tạo (ĐMST) là xóa bỏ điều kiện kinh doanh và đơn giản hóa thủ tục hành chính. Đặc biệt, cải thiện rõ rệt đối với cơ chế tiếp cận vốn, tạo nguồn lực to lớn giúp các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ, phần lớn là các doanh nghiệp vừa và nhỏ có cơ hội được phát triển.

Trước tiên, các doanh nghiệp công nghệ cung cấp những dịch vụ mới, chưa có tiền lệ trong khung pháp lý hiện hành, nên dễ rơi vào khoảng trống luật pháp. Một doanh nghiệp như MoMo có thể chịu sự quản lý của 5 bộ ngành khác nhau, với cách tiếp cận và yêu cầu không đồng nhất. Việc Nghị quyết khẳng định rõ “những gì pháp luật không cấm thì doanh nghiệp được làm” và xóa bỏ cơ chế “xin - cho” là một động thái rất tích cực, giúp mở rộng không gian cho doanh nghiệp ĐMST.

Ngoài ra, nguồn lực dành cho thủ tục tuân thủ theo quy định riêng của các bộ, ngành cũng là một “điểm nghẽn” đối với doanh nghiệp. Như MoMo, hiện phải có 5 người làm toàn thời gian để báo cáo cho các đơn vị quản lý nhà nước. Nếu tính mỗi người chi phí khoảng 20 triệu đồng/tháng thì mất 100 triệu đồng thường xuyên mỗi tháng để làm tuân thủ. Nghị quyết 68 đặt mục tiêu cắt giảm chi phí tuân thủ và đơn giản hóa thủ tục là rất hợp lý và đáng ủng hộ.

Về vốn, doanh nghiệp ĐMST thường không có tài sản thế chấp, chỉ có sở hữu trí tuệ. Chính sách hiện nay đã cởi mở hơn, cho phép doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn, giảm phụ thuộc vào các quỹ đầu tư rủi ro hoặc quỹ nước ngoài. Nếu cơ chế mới cho phép mở thêm các kênh tiếp cận vốn chính thức trên sàn chứng khoán hoặc các phương thức tương tự thì sẽ tạo điều kiện tốt hơn cho doanh nghiệp phát triển.

Startup công nghệ thường nhạy bén với các ý tưởng mới đi trước luật pháp hiện hành. Trong khi đó, Việt Nam cũng có cơ chế đặc thù để thử nghiệm (sandbox). Vậy theo ông, khi sandbox được triển khai, đã tháo gỡ được những “điểm nghẽn” trong quá trình triển khai ý tưởng?

Rõ ràng, việc thể chế hóa sandbox là rất cần thiết. Trước đây, khi luật chưa quy định rõ, các mô hình mới thường khó xin phép triển khai. Giờ đây, cùng với Nghị quyết 68, sandbox tạo ra hành lang pháp lý cho phép thử nghiệm các mô hình sáng tạo - đặc biệt hữu ích trong lĩnh vực Fintech, nơi chịu quản lý chặt chẽ từ nhiều bên và khó xác định cụ thể cơ quan cấp phép.

Tuy nhiên, cần đảm bảo việc cấp giấy phép sandbox đơn giản, nhanh chóng, lý tưởng nhất là trong vòng 1 tháng. Vì đặc thù công nghệ thay đổi liên tục, nếu phải chờ một năm mới được cấp phép thì doanh nghiệp nhỏ khó theo kịp, còn công nghệ đã thay đổi khiến giấy phép không còn phù hợp.

Ngoài ra, sau khi thử nghiệm thành công, cần được thể chế hóa ngay, không nên chờ hết thời gian thử nghiệm mới triển khai chính thức. Nếu áp dụng linh hoạt như cách chúng ta đang làm luật hiện nay, sandbox sẽ là động lực rất mạnh mẽ cho các doanh nghiệp công nghệ.

Từ góc nhìn thực tiễn của doanh nghiệp, ông có đề xuất gì để cải cách thể chế hiệu quả hơn và hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân phát triển bền vững?

Quan trọng nhất vẫn là thay đổi tư duy trong cách tiếp cận hệ thống quản lý. Trước đến chúng ta thường hay nói: “Nhà nước có vai trò đồng hành cùng doanh nghiệp”. Nhưng theo quan điểm của cá nhân tôi mong muốn, nhà nước cần làm tốt vai trò quản lý, kiến tạo, dẫn dắt, hết lòng hỗ trợ, đồng hành với doanh nghiệp, nhưng cũng vẫn cần nghiêm khắc điều chỉnh, sửa đổi, chỉ ra hướng đi sai nếu doanh nghiệp mắc phải để thay đổi, sửa chữa.

Quan trọng, cần có một “đầu mối” thống nhất để giải quyết các vấn đề liên quan đến kinh tế tư nhân hoặc Fintech vì hiện nay, một sản phẩm, dịch vụ mới ra đời cần liên hệ, xin phép rất nhiều bộ khác nhau. Vậy nên cần có một đầu mối nhất định để giải quyết các vấn đề. Đây cũng không phải mô hình hoàn toàn mới, một số quốc gia khác như Hàn Quốc đã có Bộ ĐMST, Mỹ hay Nhật cũng có các bộ phận độc lập để xử lý vấn đề liên bộ. Thực hiện chi tiết trôi chảy thì những thứ khác mới thuận lợi theo.

Ngoài ra, một trong những yếu tố rất quan trọng nữa với doanh nghiệp là vấn đề nhân sự. Tại Việt Nam hiện nay nhân sự trình độ cao chủ yếu từ nước ngoài về, đã làm việc nhiều năm cho các tập đoàn lớn hoặc Việt kiều trở về nước làm việc. Nên chúng ta cần tạo cơ chế để họ nhập cảnh, làm việc thuận lợi, hỗ trợ về thuế và điều kiện sống cho gia đình đủ tốt để họ có thể trở về đóng góp cho Việt Nam. Tại MoMo, để thu hút được lực lượng này, khi chúng tôi làm thủ tục ESOP (phát hành cổ phần thưởng nội bộ) cho nhân sự, thì đây được xem như đầu tư nước ngoài. Nếu chính sách thông thoáng, tạo điều kiện đầu tư, ưu đãi về thuế sẽ tạo ra sức hút lớn đối với nhân tài và động lực phát triển cho Việt Nam.

Xin cảm ơn ông!

Thanh Tuyết