'Khơi thông' hệ sinh thái vi mạch, bán dẫn

Các đại biểu tham quan triển lãm thành tựu ứng dụng công nghệ chiến lược thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Năm 2025 đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tiến trình phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh khi địa phương này hợp nhất với hai tỉnh Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, hình thành một siêu đô thị với GRDP ước đạt 123 tỷ USD, chiếm 23,5% GDP cả nước. Điều này tạo cho Thành phố Hồ Chí Minh mới có tiềm năng to lớn từ việc hình thành một trung tâm phát triển công nghiệp vi mạch bán dẫn.

Trong đó, khu vực Thành phố Hồ Chí Minh cũ sẽ giữ vai trò là hạt nhân nghiên cứu và phát triển (R&D) và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Khu vực Bình Dương cũ với thế mạnh là một thủ phủ công nghiệp sẽ là trung tâm sản xuất, lắp ráp quy mô lớn. Khu vực Bà Rịa-Vũng Tàu cũ với cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải sẽ là cửa ngõ logistics quốc tế, bảo đảm chuỗi cung ứng vật tư, thiết bị và xuất khẩu sản phẩm được thông suốt. Sự cộng hưởng này sẽ tạo ra một hệ sinh thái vi mạch, bán dẫn hoàn chỉnh, có sức cạnh tranh vượt trội trong khu vực.

Tuy nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh sau hợp nhất cũng đang đối mặt những thách thức lớn, vẫn còn những “điểm nghẽn” cần tháo gỡ để bứt phá. Cụ thể, chuỗi cung ứng và công nghiệp hỗ trợ còn yếu, phần lớn vật liệu chuyên dụng, hóa chất tinh khiết, khí công nghiệp và thiết bị sản xuất đều phải nhập khẩu. Số lượng doanh nghiệp nội địa có đủ năng lực tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn FDI lớn còn rất hạn chế; làm tăng chi phí, kéo dài thời gian và gia tăng rủi ro cho hoạt động sản xuất. Ngoài ra, mặc dù được xem là một trong những trung tâm đào tạo lớn nhất cả nước, nhưng địa phương vẫn đối mặt với thách thức về chất lượng nguồn nhân lực. Doanh nghiệp vẫn cần thời gian đào tạo lại để kỹ sư đáp ứng được yêu cầu công việc đặc thù của ngành.

Các chuyên gia cho rằng, phát triển công nghiệp vi mạch, bán dẫn là một chặng đường dài. Với Thành phố Hồ Chí Minh, đây là một chiến lược toàn diện, không chỉ nhìn vào các công đoạn cuối mà tập trung xây dựng theo chuỗi giá trị, từ vật liệu, nghiên cứu và phát triển, nguồn nhân lực cho đến việc tạo ra các sản phẩm cuối cùng có giá trị cao. Ông Phạm Thái Sơn, Trường đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, để tự chủ thiết kế vi mạch và sản xuất vi xử lý… chúng ta cần một lộ trình dài hạn và cụ thể, phụ thuộc vào việc đầu tư cơ sở hạ tầng, đào tạo nhân lực, hợp tác quốc tế và các chính sách hỗ trợ. Nếu triển khai bài bản, đồng bộ và quyết liệt thì hoàn toàn có thể làm chủ được mục tiêu này trong thời gian tới.

Hướng đến phát triển ngành vi mạch, bán dẫn bền vững, ông Võ Minh Thành, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Thành phố xác định vai trò tiên phong, xây dựng một chiến lược phát triển vi mạch toàn diện, tập trung vào bốn trụ cột chính: Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; hoàn thiện hệ sinh thái, tập trung vào công nghiệp hỗ trợ và vật liệu; đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển (R&D) để làm chủ công nghệ lõi; hoàn thiện thể chế, chính sách ưu đãi đột phá cho nhà đầu tư.

Về trụ cột phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thành phố xác định đây là yếu tố then chốt và quyết định. Thành phố không chủ trương cạnh tranh bằng lao động giá rẻ mà bằng chất xám và kỹ năng của đội ngũ kỹ sư, chuyên gia với mục tiêu tham gia đào tạo khoảng 9.000 kỹ sư và bồi dưỡng chuyên sâu 1.500 chuyên gia vi mạch bán dẫn đến năm 2030. Để làm được điều này, thành phố đẩy mạnh mô hình hợp tác “Ba nhà”: Nhà nước-nhà trường-doanh nghiệp để bảo đảm chương trình đào tạo luôn bám sát thực tiễn. Đồng thời, tăng cường thu hút và trọng dụng nhân tài bằng những chính sách đột phá; hợp tác với các trung tâm đào tạo trọng điểm như Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh để đào tạo nguồn nhân lực cho ngành.

Đối với trụ cột hoàn thiện hệ sinh thái, thành phố tập trung xây dựng một hệ sinh thái gắn liền các doanh nghiệp vật liệu và công nghiệp hỗ trợ, với hạt nhân là Khu Công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh. Theo đó, thành phố tiếp tục thu hút các dự án ở các công đoạn thiết kế, đóng gói và kiểm thử vi mạch; ưu tiên mời gọi các nhà đầu tư về hệ sinh thái bán dẫn. Đồng thời sẽ có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng vật liệu, thiết bị và linh kiện phụ trợ; hỗ trợ các công ty thiết kế vi mạch phát triển các sản phẩm chip chuyên dụng mang thương hiệu Việt Nam, phục vụ các thị trường ngách như nông nghiệp công nghệ cao, y tế, ô-tô, logistics, năng lượng xanh hay chip quang tử.

Để nâng cao giá trị gia tăng và từng bước tự chủ về công nghệ, thành phố ưu tiên nguồn lực cho các nhiệm vụ khoa học, công nghệ có tính ứng dụng cao, tập trung nghiên cứu vật liệu bán dẫn thế hệ mới, công nghệ đóng gói tiên tiến và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường. Khuyến khích các dự án nghiên cứu, khai thác tiềm năng các loại khoáng sản chiến lược, đất hiếm của Việt Nam nhằm từng bước nội địa hóa nguồn cung vật liệu đầu vào cho ngành vi mạch, bán dẫn.

Bài và ảnh: KHÁNH TRÌNH