Khoảng cách giữa tín dụng và tiền gửi nới rộng, lãi suất đối mặt sức ép mới

Từ đầu quý IV/2025, lãi suất giao dịch VND trên thị trường liên ngân hàng đã tăng mạnh. Tính đến ngày 2/12, lãi suất chào bình quân tiếp tục tăng thêm 0,2 - 0,5 điểm phần trăm ở các kỳ hạn ngắn, dù kỳ hạn 1 tháng giảm nhẹ 0,05 điểm phần trăm so với phiên liền trước. Lãi suất qua đêm và 1 tuần đều đạt 7,5%/năm; kỳ hạn 2 tuần ở mức 6,3%/năm và kỳ hạn 1 tháng 6,9%/năm.

Ở chiều ngược lại, lãi suất USD biến động nhẹ, giảm ở kỳ hạn qua đêm và 1 tuần, giữ nguyên ở 2 tuần và tăng nhẹ ở kỳ hạn 1 tháng, giao dịch trong biên độ 3,91 - 4,06%/năm.

Theo các chuyên gia, diễn biến này giống như “lò xo bị nén” bật mạnh trở lại. Nguyên nhân sâu xa bắt nguồn từ sự chênh lệch ngày càng nới rộng giữa dư nợ tín dụng và tổng tiền gửi trong ba năm qua. Mặc dù Ngân hàng Nhà nước vẫn hỗ trợ thanh khoản qua kênh OMO - riêng ngày 2/12 bơm ròng hơn 16.652 tỷ đồng, nâng tổng lượng lưu hành lên gần 359.295 tỷ đồng, lãi suất trên thị trường vẫn duy trì ở mức cao, cho thấy áp lực thanh khoản xuất phát từ nền tảng cơ bản của hệ thống.

Ảnh minh họa

Dữ liệu cho thấy từ đầu năm 2022 đến tháng 9/2025, chênh lệch giữa tín dụng và tiền gửi liên tục mở rộng. Huy động từ dân cư duy trì đà tăng ổn định, phản ánh niềm tin bền vững của người gửi tiền vào hệ thống ngân hàng bất chấp biến động vĩ mô. Ngược lại, huy động từ khối tổ chức kinh tế biến động mạnh và thiếu ổn định, nhiều thời điểm tăng trưởng chậm hoặc sụt giảm, đặc biệt trong năm 2023 và đầu 2024.

Dù có dấu hiệu phục hồi từ cuối 2024 đến 2025, tiền gửi doanh nghiệp vẫn tăng chậm hơn so với khu vực dân cư. Điều này cho thấy tâm lý thận trọng của doanh nghiệp khi ưu tiên duy trì tỷ lệ tài sản dạng tiền cao để đảm bảo dòng tiền hoạt động trong bối cảnh kinh doanh còn nhiều bất định. Một số chuyên gia cũng nhận định mức lãi suất huy động thời gian qua chưa đáp ứng mức “phần bù rủi ro kỳ vọng”, khiến doanh nghiệp chưa mặn mà gửi tiền vào ngân hàng.

Mặt bằng lãi suất huy động hiện vẫn thấp hơn khoảng 200 điểm cơ bản so với trước đại dịch và thấp hơn khoảng 80 điểm cơ bản so với mức bình quân giai đoạn 2020 - đầu 2022. Báo cáo tài chính của nhóm ngân hàng niêm yết cho thấy chênh lệch giữa tăng trưởng tín dụng và huy động tiếp tục nới rộng mạnh, từ 1,8 điểm phần trăm lên 4,4 điểm phần trăm trong quý III/2025. Một số ngân hàng thậm chí ghi nhận tăng trưởng huy động âm.

Chênh lệch lớn buộc các ngân hàng mở rộng sang các kênh huy động thay thế. Tỷ trọng tiền gửi khách hàng - vốn là nguồn vốn truyền thống giảm từ 80,5% năm 2020 xuống còn 69,8% vào quý III/2025. Ngược lại, nguồn vốn từ thị trường liên ngân hàng tăng mạnh, từ 11,2% năm 2019 lên 17,4% trong quý III/2025. Huy động qua kênh trái phiếu duy trì ổn định, dao động 5,9 - 9,6%, phản ánh nỗ lực bổ sung nguồn vốn trung và dài hạn dù tỷ trọng còn hạn chế.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc ngày càng lớn vào nguồn vốn liên ngân hàng - vốn có tính ngắn hạn và chi phí biến động đang làm tăng rủi ro thanh khoản của hệ thống. Trong bối cảnh đó, việc các ngân hàng thương mại điều chỉnh tăng lãi suất huy động được đánh giá là cần thiết nhằm thu hút dòng vốn bền vững, giảm áp lực phụ thuộc vào kênh liên ngân hàng và củng cố an toàn tài chính.

Theo giới phân tích, định hướng chính sách mới ưu tiên thúc đẩy tiêu dùng và tăng trưởng sẽ làm áp lực lạm phát gia tăng. Điều này đòi hỏi mặt bằng lãi suất huy động phải điều chỉnh phù hợp nhằm bảo toàn lợi suất thực cho người gửi tiền, đồng thời góp phần thu hẹp chênh lệch giữa tín dụng và tiền gửi - yếu tố then chốt để đảm bảo ổn định hệ thống ngân hàng trong thời gian tới.

Hùng Nguyễn