Khoa học công nghệ thúc đẩy chuyển đổi xanh và phát triển bền vữngBước đi vững chắc bắt đầu từ khoa học công nghệ

Thực hiện 5 đột phá chiến lược về khoa học, công nghệ

Trong bối cảnh toàn cầu hiện nay, nhân loại đang đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có: biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, tài nguyên thiên nhiên suy giảm, môi trường bị ô nhiễm... Trước những thách thức đó, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN, ĐMST) được lựa chọn là động lực then chốt cho phát triển, là chìa khóa để hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi xanh, hướng đến phát triển bền vững.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cùng đoàn công tác kiểm tra thực tế Học viện Công nghệ bưu chính viễn thông

Thực tế trên thế giới, những quốc gia đi đầu trong phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số (CĐS) đều là những quốc gia thích ứng tốt hơn đối với biến đổi khí hậu, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và chất lượng cuộc sống. Đối với Việt Nam, phát triển KHCN, ĐMST và CĐS đang được xác định là yếu tố quyết định và nền tảng để đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số, trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030, nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Bên cạnh đó, chuyển đổi xanh sẽ là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, bảo vệ môi trường.

Tại Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Đối tác vì tăng trưởng xanh và mục tiêu toàn cầu 2030 (P4G) lần thứ 4, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: “Chuyển đổi xanh là một chặng đường dài. Bởi vậy, chúng ta cần xây dựng một hệ sinh thái xanh hoàn chỉnh và cân bằng bao gồm thể chế xanh, hạ tầng xanh, nhân lực xanh, công nghệ xanh, dữ liệu xanh và văn hóa xanh. Trong hệ sinh thái này, công nghệ xanh có vai trò quyết định”. Theo đó, để KHCN thực sự trở thành động lực cốt lõi của chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xác định 5 đột phá chiến lược đó là: Thể chế; công nghệ năng lượng xanh và công nghệ nền tảng; tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng; hệ sinh thái đổi mới sáng tạo xanh; nhân lực và hợp tác quốc tế.

Cùng với 5 đột phá chiến lược đang được tập trung triển khai, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Chín đã đặt nền tảng thể chế mới, tháo gỡ những điểm nghẽn kéo dài nhiều năm trong cơ chế quản lý, tài chính và thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Đây là bước chuyển có ý nghĩa lịch sử, khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc trao quyền tự chủ, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho hoạt động KHCN và ĐMST.

Theo Vụ trưởng Vụ Khoa học xã hội, nhân văn và tự nhiên (Bộ KHCN) Trần Quốc Cường, trong giai đoạn tới, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp tục đồng hành cùng các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp để KHCN và ĐMST thực sự trở thành động lực trung tâm của nền kinh tế xanh, phát triển bền vững. Mọi nỗ lực chuyển đổi xanh chỉ thực sự bền vững khi được dẫn dắt bằng tri thức, tiêu chuẩn và công nghệ - đó là sứ mệnh lâu dài của ngành KHCN Việt Nam.

Cú hích từ Nghị quyết 57

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định KHCN, ĐMST và CĐS là các yếu tố cốt lõi, đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi xanh, quyết định sự phát triển bền vững và cạnh tranh của quốc gia trên trường quốc tế. Theo đó, các đơn vị, địa phương, doanh nghiệp cho rằng, Nghị quyết 57 với nhiều chính sách đột phá đang trở thành “cú hích” quan trọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững tại Việt Nam.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam, nhận thức rõ vai trò của Nghị quyết 57, tỉnh Quảng Trị đã phát động phong trào “Bình dân học vụ số” thu hút hơn 38.000 lượt cán bộ, đảng viên và người dân tham gia các khóa đào tạo về AI và ChatGPT, góp phần nâng cao năng lực số cho toàn xã hội. Hạ tầng số, cơ sở dữ liệu dân cư, đất đai, hộ tịch, doanh nghiệp được đồng bộ hóa. Đặc biệt, Quảng Trị trở thành một trong 14 tỉnh hoàn thành sớm giai đoạn 1 của Kế hoạch 02-KH/BCĐTW của Ban Chỉ đạo TW, đạt tiêu chí “xanh hóa toàn diện”. “Những kết quả đó thể hiện quyết tâm chính trị cao và bước đi vững chắc của tỉnh trong hành trình hiện thực hóa Nghị quyết 57, KHCN, ĐMST và CĐS trở thành động lực then chốt của phát triển xanh và bền vững”, ông Nam nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề này, đại diện một số lãnh đạo đơn vị, địa phương cho rằng, để chuyển đổi xanh thực chất và hiệu quả, cần đồng bộ về thể chế, chính sách, tài chính, KHCN, nhân lực và truyền thông xã hội. Bên cạnh đó, cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của doanh nghiệp trong nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa công nghệ xanh; tăng cường đầu tư cho khoa học cơ bản, công nghệ lõi và chuyển đổi số; đẩy mạnh hợp tác quốc tế về đổi mới sáng tạo, công nghệ khí hậu, năng lượng tái tạo và quản trị tài nguyên.

Tại Hội thảo khoa học quốc gia “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ thúc đẩy chuyển đổi xanh và phát triển bền vững” mới đây, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt khẳng định, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững không chỉ là lựa chọn chiến lược mà là mệnh lệnh thời đại, lời hứa với lịch sử và thế hệ mai sau. Ông cũng nhấn mạnh một số nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai quyết liệt trong thời gian tới, điển hình là tăng cường công tác tuyên truyền để tạo sự đồng bộ trong ý thức của cán bộ, đảng viên về “xanh trong cách nghĩ, xanh trong hành động”, xây dựng văn hóa xanh trở thành động lực mềm trong chuyển đổi xanh.

Bên cạnh đó, tập trung xây dựng hệ sinh thái ĐMST trên cơ sở xây dựng và phát huy liên kết giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học trong nghiên cứu các giải pháp KHCN phục vụ chuyển đổi xanh; đưa KHCN Việt Nam chuyển từ vai trò hỗ trợ sang vai trò kiến tạo và dẫn dắt, hình thành nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đồng thời, phát huy vai trò của đội ngũ trí thức, các nhà khoa học, phát triển nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

Đào Cảnh