Kho Mường - 'sơn nữ' giữa núi rừng Pù Luông

Một góc bản Kho Mường.

5 năm rồi, tôi mới quay lại Kho Mường vào một ngày hè tháng 6. Bản nhỏ vẫn vậy, đơn sơ, bình dị với những nếp nhà sàn nép mình dưới bóng cọ. Mùa này, những thửa ruộng bậc thang khoác lên mình chiếc áo vàng óng, lấp lánh màu no ấm.

Loay hoay tìm đường đến hang Dơi, chúng tôi tình cờ gặp bí thư chi bộ kiêm trưởng bản Hà Văn Tăng đang ngồi trò chuyện cùng ông Hà Đình Nếch, chủ homestay Ông Nếch. Nhờ sự tình cờ này, chúng tôi có thêm người đồng hành. Con đường nhỏ cắt ngang dòng suối, ruộng lúa, tiếng nước chảy rì rào, mát mẻ. Cửa hang cao hơn 10m, mở ra một không gian mát lạnh, ngập tràn mùi đá nguyên sinh. Phía dưới là cả một hệ thiên nhiên với thạch đá và cây cối đan xen. Theo các nhà địa chất học, hang Dơi hình thành từ cách đây khoảng 250 triệu năm, thuộc hệ núi đá vôi cổ trầm tích Karst - giống với các hệ hang động nổi tiếng như Phong Nha - Kẻ Bàng.

Trên đường trở về, ông Nếch kể, trước đây nghe nhà ông A, ông B ở ngoài bản Đôn, xã Thành Lâm làm du lịch cộng đồng, ông nghĩ du lịch cộng đồng chỉ phát triển ở ngoài bản Đôn chứ Kho Mường làm sao phát triển được vì giao thông đi lại khó khăn. Song, một hôm cán bộ Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông gọi điện hỏi ông có thể sắp xếp cho một đoàn 10 người đến tìm hiểu cảnh quan thiên nhiên, bản sắc văn hóa đồng bào và nấu cho họ ăn bữa cơm gia đình. Lúc đấy ông đang làm trưởng bản nên cán bộ nhờ, ông vui vẻ nhận lời. Và rồi, những vị khách ông tiếp lần đầu, họ thường xuyên liên lạc qua điện thoại, mạng xã hội, người nọ giới thiệu người kia sau đó thêm nhiều đoàn khách khác đến Kho Mường. Du lịch cộng đồng ở Kho Mường được hình thành từ đó.

Là 1 trong 10 hộ kinh doanh dịch vụ du lịch ở bản, ngôi nhà sàn được ông Nếch cải tạo, tầng dưới bán nước giải khát, tầng trên là một mặt sàn rộng đủ chỗ cho hơn 10 người. Ngoài nhận khách lưu trú, ông còn nhận nấu cơm, hướng dẫn viên cho khách... Trung bình mỗi năm gia đình ông đón hơn 200 lượt khách du lịch trong và nước ngoài đến tham quan, lưu trú nghỉ dưỡng, hàng năm cho thu nhập trên 100 triệu đồng. Rất nhiều vị khách đến tham quan, tìm hiểu còn kết nối với bạn bè, mang quà tết lên tặng trẻ em nghèo vùng cao.

Kho Mường chưa có những khách sạn hạng sang, những ngôi nhà hàng lộng lẫy... hình thức kinh doanh của các hộ dân nơi đây vẫn ở mức sơ khai. Khách và chủ sinh hoạt dưới một mái nhà, cùng lao động, cùng nấu nướng và tất nhiên cũng có thể cùng thưởng thức những món ngon từ núi rừng. Chẳng hạn như món vịt Cổ Lũng chắc thịt, thơm ngon. Mùa mưa, núi rừng Pù Luông có thêm món ốc đá. Những con ốc do chính bàn tay bà con mò mẫm trong từng hốc đá, đem về hấp với gừng hoặc chanh, sả tạo nên mùi thơm khó cưỡng, du khách trải nghiệm một lần khó có thể nào quên. Ở đây còn có một thứ gia vị đặc biệt, bà con xem là “đại sứ du lịch” của Pù Luông, đó là vỏ quýt hoi. Thứ vỏ này dùng làm gia vị cho các món ăn, ngâm ủ rượu hoặc lấy vỏ làm trà, lấy quả ngâm mật ong... "Chúng tôi làm du lịch một cách đơn thuần nhất, mỗi con suối, mỗi cành cây, hay lễ hội văn hóa trong bản đều là chất liệu. Chúng tôi giữ gìn thứ quý giá ấy để thu hút khách du lịch, đồng thời giữ gìn cho con cháu làm vốn, sau này chúng có điều kiện sẽ phát triển thêm. Nhiều người biết đến Pù Luông, bản Kho Mường, mảnh đất này sẽ giàu có", ông Nếch khẳng định.

Nhờ du lịch cộng đồng, đồng bào dân tộc Thái nơi đây đang biến thắng cảnh, văn hóa và những sản vật quê hương trở thành tài sản. Trung bình mỗi năm, Kho Mường đón được khoảng 1.000 du khách, chủ yếu là khách quốc tế. Để thu hút lượng khách đến tham quan và trải nghiệm, xã Thành Sơn đã đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng hệ thống kênh mương, đường điện thắp sáng cho bản, đường vào hang Dơi được làm bằng bậc thang bê tông để phục vụ du khách. Tuy nhiên, đường nối từ trục đường chính vào bản đi lại còn rất khó khăn, ô tô không vào được. Vì thế, việc đầu tư mở rộng tuyến đường để phát triển du lịch, giao thương hàng hóa cho bà con nơi đây là cần thiết.

Được biết, ngày 27/10/2020, UBND tỉnh có Quyết định số 4591/QĐ-UBND về việc phê duyệt Dự án xây dựng mô hình điểm du lịch cộng đồng bản Kho Mường, với mục tiêu chung là phát triển điểm du lịch cộng đồng bản Kho Mường trở thành một sản phẩm du lịch cộng đồng có thương hiệu, có giá trị, có sức cạnh tranh cao. Dự án xây dựng mô hình điểm du lịch cộng đồng bản Kho Mường sẽ được thực hiện từ năm 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 với kinh phí hơn 16,7 tỷ đồng. Phấn đấu đến năm 2025, điểm du lịch cộng đồng bản Kho Mường đón khoảng 7.300 lượt khách, năm 2030 đón khoảng 9.300 lượt khách, trong đó có 50% khách lưu trú và 50% khách du lịch quốc tế; tổng thu từ du lịch năm 2025 đạt gần 6,9 tỷ đồng, năm 2030 đạt 14,2 tỷ đồng. Hy vọng, dự án sẽ là “đòn bẩy” giúp người dân nơi đây giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa, từng bước nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương.

Bài và ảnh: Tăng Thúy