Khó khăn trong di dời dân khỏi vùng sạt lở miền tây Nghệ An

Lực lượng vũ trang hỗ trợ nhân dân xã Mỹ Lý khắc phục hậu quả trận lũ lịch sử xảy ra hồi tháng 7 vừa qua.

Sau bão số 3 vừa qua, danh sách các hộ dân nằm trong diện cần di dời khẩn cấp do nguy cơ sạt lở đất ngày càng nối dài.

Sống trong thấp thỏm, lo âu

Chưa kịp hoàn hồn sau cơn lũ quét, sạt lở đất chiều tối 21/7, người dân bản Ta Đo, xã Mường Típ tiếp tục phải hứng chịu cơn lũ thứ hai chỉ sau 6 ngày. Hai trận lũ quét trong vòng một tuần đã khiến 9 ngôi nhà trong bản bị thiệt hại hoàn toàn, 2 nhà bị hư hỏng nặng và 8 hộ có nguy cơ bị sạt lở phải di dời, ở tạm nhà người quen.

“Tôi đang ở ngoài sân thì nghe tiếng đất, đá, cây cối đổ ào ào từ trên khe Buộc xuống nên vội vàng hô hoán mọi người tháo chạy”, anh Lương Văn Quân vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại. Cạnh nhà anh, ngôi nhà của gia đình anh Moong Văn Lớt và chị Pịt Thị Hiền (cùng sinh năm 2004) đã bị đất đá vùi lấp. Hai vợ chồng cùng đứa con nhỏ 4 tuổi và một đứa mới sinh còn đỏ hỏn đang phải ở tạm trong căn lán dựng lên từ mấy tấm ván, tranh tre nhặt nhạnh từ căn nhà cũ còn sót lại.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Mường Típ Vi Văn Sơn cho biết, nếu về lại chỗ ở cũ, nguy cơ mất an toàn rất cao, nhưng di dời, tái định cư cho các hộ dân rất khó thực hiện do trên địa bàn không có mặt bằng để bố trí. Xã đã kiến nghị tỉnh khảo sát, xây dựng khoảng 700m kè bờ sông Nậm Mộ phạm vi bản Ta Đo và 800m kè dọc hai bên khe Buộc để định cư tại chỗ cho các hộ dân, tuy nhiên chưa có kết quả.

Ở sườn đồi phía trên nhà văn hóa bản Long Thắng, xã Tiền Phong, trên tuyến đường Tiền Phong-Hạnh Dịch gần đây đã xuất hiện vết nứt rộng 5-10cm, kéo dài khoảng 30 m và đang có dấu hiệu mở rộng. Đây là khu vực có địa hình dốc, kết cấu đất yếu, dễ bị sạt lở khi ngấm nước lâu ngày. Tại địa điểm này, nhiều năm trước, xã Hạnh Dịch (cũ) đã xây kè chắn chân đồi, song hiện nay quả đồi tiếp tục sạt lở, đe dọa cụm dân cư Hủa Mương gồm 76 hộ, với hơn 300 nhân khẩu sinh sống dưới chân đồi. Mỗi khi mưa bão, chính quyền địa phương phải tổ chức sơ tán tạm thời các hộ dân này để bảo đảm an toàn.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Tiền Phong Lô Thị Nguyệt cho biết, trong bản đã có bốn hộ tự di dời, ba hộ đang tìm đất, 69 hộ còn lại, xã đã có tờ trình cho tỉnh để được hỗ trợ di dời. Thế nhưng, trên địa bàn xã chủ yếu là sông suối, đồi núi nên việc tìm đất tái định cư rất khó khăn.

Còn tại bản Xằng Trên, xã Mỹ Lý, chính quyền địa phương cũng phát hiện ta-luy dương ngay trung tâm bản có hai cung trượt dài 100-200m, vết trượt sâu nhất khoảng 1m, rộng khoảng 40cm. Sạt lở đe dọa hơn 100 hộ với 471 nhân khẩu, một trường tiểu học và một trường mầm non. Mỹ Lý là địa phương bị thiệt hại nặng nề nhất trong đợt mưa lũ lịch sử hồi tháng 7 vừa qua với 388 ngôi nhà bị hư hỏng; trong đó, 200 ngôi nhà cuốn trôi hoàn toàn.

Tại xã Nhôn Mai, sạt lở đất xảy ra ngày 22/7 đã vùi lấp lán, đè chết bà Vừ Y Xìa (sinh năm 1947), trú tại bản Huồi Cọ. Chiều 21/7, trước nguy cơ cao sạt lở núi Phà Mạt, chính quyền xã đã huy động lực lượng dân quân cùng sự hỗ trợ của Đồn Biên phòng Nhôn Mai nhanh chóng di dời toàn bộ 19 hộ dân, với 65 nhân khẩu của nhóm dân cư số 1, bản Xói Voi dưới chân núi đến ở tạm trong lán dựng ở nhà văn hóa cộng đồng của bản.

Trưởng bản Xói Voi Và Bá Pó cho hay, có nhiều vết nứt chạy dọc từ đỉnh núi xuống, nhưng nguy hiểm hơn là phần đứt gãy chạy ngang thân núi. Đường đứt gãy sâu như đào móng nhà, có thể sạt bất cứ lúc nào. Chị Nộc Thị Nguyệt (sinh năm 1989) bày tỏ: “Ở lại thì sợ, mà đi thì không có tiền làm nhà mới, cũng không biết tìm đâu ra đất bằng dựng nhà. Mỗi khi trời mưa to là nóng hết cả ruột gan, đêm nằm sợ lở núi, không dám ngủ”. Chính quyền xã Nhôn Mai rà soát, thống kê trên địa bàn có hàng chục điểm sạt lở, hơn 400 hộ dân cần được di dời khẩn cấp.

Ưu tiên cao nhất bảo đảm an toàn cho dân

Văn phòng Thường trực Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An cho biết, sau bão số 3 vừa qua, trên địa bàn tỉnh có gần 450 vị trí sạt lở và có nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, đá, đe dọa các công trình hạ tầng, tài sản và gây tâm lý bất an cho hơn 10 nghìn hộ dân. Để chủ động phòng, chống sạt lở, bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản cho người dân và cơ sở hạ tầng, đơn vị đề nghị chính quyền địa phương sẵn sàng phương án ứng phó và kiên quyết sơ tán dân khỏi vùng nguy hiểm. Cùng với đó, thường xuyên rà soát, cập nhật hiện trạng, tổng hợp tình hình sạt lở trên địa bàn; điều chỉnh kế hoạch, phương án sơ tán người dân và tài sản ra khỏi vùng bị ảnh hưởng khi có tình huống bất lợi.

Cuối tháng 7 vừa qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An đã yêu cầu 42 xã rà soát, tổng hợp số hộ dân cần di dời khẩn cấp đến nơi ở mới để xây dựng phương án bố trí tái định cư theo đúng quy định. Theo đó, ưu tiên các địa phương triển khai phương án bố trí dân cư xen ghép, trường hợp không xen ghép được thì đề xuất dự án tập trung, nêu rõ nơi đi, nơi đến, mức kinh phí thực hiện, đề xuất nguồn vốn, chủ đầu tư, thời gian hoàn thành,…

Đối với các xã Mường Xén, Mường Típ, Chiêu Lưu, Mỹ Lý,... khẩn trương thực hiện các nội dung đã được phê duyệt ngày 9/4/2025 của Ủy ban nhân dân tỉnh về phương án bố trí ổn định dân cư xen ghép và phân bổ, giao dự toán chi ngân sách nhà nước gần 36 tỷ đồng cấp bổ sung cho các địa phương, đơn vị thực hiện ổn định dân cư trên địa bàn tỉnh năm 2025.

Phó Chi cục trưởng Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tỉnh Nghệ An Nguyễn Đình Hưng cho hay, kết quả tổng hợp của chi cục từ báo cáo của 14 xã, hiện có hơn 1.200 hộ dân cần được di dời khẩn cấp khỏi vùng nguy hiểm; trong đó 772 hộ có nhu cầu tái định cư tập trung và 433 hộ có nhu cầu ở xen ghép, tổng kinh phí dự kiến gần 140 tỷ đồng. Cụ thể, xã Tam Quang 148 hộ, Mường Típ 48 hộ, Hữu Khuông 68 hộ, Keng Đu 64 hộ, Quế Phong 78 hộ; nhiều nhất là Nhôn Mai 403 hộ.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An Võ Thị Nhung cho biết, nguồn kinh phí thực hiện kế hoạch năm 2025 đã được phân bổ về các xã. Sở đã hướng dẫn các xã thực hiện theo đúng quy trình thủ tục vốn theo quy định của Nhà nước. Cùng với việc đôn đốc, hướng dẫn các nơi được bố trí nguồn kinh phí năm 2025, sở cũng chỉ đạo các nơi khẩn trương rà soát, tổng hợp và đề xuất phương án, dự án bố trí ổn định dân cư cho các hộ dân bị mất đất, mất nhà do thiên tai gây ra.

Trên cơ sở tổng hợp báo cáo, đơn vị sẽ tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh xem xét, quyết định phương án hỗ trợ theo quy định. Sở mong muốn nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương để có nguồn lực hỗ trợ các xã bố trí, sắp xếp dân cư sau ảnh hưởng của bão số 3 và mưa, lũ bất thường. "Các hộ dân cần sớm được hỗ trợ để di chuyển khỏi vùng nguy hiểm, đến nơi ở mới an toàn hơn nhằm ổn định cuộc sống, yên tâm làm ăn”, bà Nhung nhấn mạnh.

TRẦN TRUNG HIẾU