Khi văn hóa rừng và biển cùng hòa tiếng

Ngoài câu chuyện tượng nhà mồ, hướng dẫn viên còn giới thiệu về lễ Bỏ mả của người Jrai với du khách tại làng Kép (xã Ia Ly)

Trong dòng chảy hội nhập, khi không gian vùng miền đang dần giao thoa, vai trò của họ càng trở nên quan trọng: Giúp mỗi chuyến đi trở thành một hành trình khám phá bản sắc và thấu hiểu con người nơi đất - rừng - biển Việt Nam.

Chạm vào bản sắc vùng miền

Chiều cuối tháng Bảy, mưa rơi lất phất trên dãy Trường Sơn, chúng tôi tìm đến khu nhà mồ làng Kép (xã Ia Ly, Gia Lai) - nơi không gian đại ngàn Tây Nguyên lắng đọng trong tiếng gió và âm vọng của những khúc hát dân ca. Giữa những tượng gỗ trầm mặc ôm mặt hay khắc họa khát vọng phồn sinh - như gạch nối giữa hai miền âm dương - một số người dân địa phương đến đây uống rượu cần, trò chuyện cùng người đã khuất.

Trong khung cảnh linh thiêng ấy, hướng dẫn viên Trương Thị Phương Nga (Công ty TNHH Thương mại Du lịch sinh thái Gia Lai) đưa du khách bước vào “miền đất huyền ảo” Tây Nguyên bằng giọng kể trầm ấm và cuốn hút. Chị giải thích: “Ngày cuối tháng, bà con ra đây uống rượu với người thân đã mất. Tượng mồ là sự gửi gắm nỗi nhớ, còn lễ Bỏ mả tháng 3 hằng năm là cách họ khép lại mối ràng buộc giữa hai thế giới”. Qua lời kể ấy, văn hóa tâm linh và nhân sinh quan của người Tây Nguyên hiện lên rõ nét, vừa thiêng liêng vừa dung dị.

Nghe câu chuyện từ chị Nga, bà Nguyễn Thị Xuân Lan, Giám đốc Công ty Lữ hành quốc tế Golden Life xúc động: “Tôi từng đến làng Kép nhiều lần nhưng chỉ khi nghe chị Nga thuyết minh, mới cảm nhận được triết lý sâu xa về sự sống và cái chết của người Jrai. Cách kể ấy đã giúp du khách hiểu văn hóa Tây Nguyên không chỉ có cồng chiêng, mà là cả một hệ giá trị nhân văn độc đáo”.

Chị Huỳnh Thị Thơ, Giám đốc Huỳnh Lê Travel Quy Nhơn cho rằng: Sau khi hợp nhất không gian hành chính, Gia Lai mang trong mình cả hai miền văn hóa rừng - biển, đòi hỏi HDV phải nhanh chóng cập nhật hiểu biết để kể được câu chuyện trọn vẹn.

Cần một cốt truyện bài bản để lan tỏa văn hóa

Ngay sau hợp nhất, tỉnh Gia Lai đã tổ chức chương trình famtrip quy tụ nhiều doanh nghiệp lữ hành và HDV đến khảo sát thực tế các điểm du lịch vùng cao nguyên. Trong hội nghị xây dựng tour - tuyến và phát triển sản phẩm du lịch Gia Lai, các ý kiến đều hướng về một mục tiêu chung: Nâng cao chất lượng đội ngũ HDV để họ trở thành những “người kể chuyện văn hóa” am hiểu và truyền cảm.

Theo các chuyên gia du lịch Tây Nguyên, việc hợp nhất Gia Lai và Bình Định không chỉ là sự mở rộng về địa lý, mà còn là cơ hội để hòa quyện hai không gian văn hóa - “rừng và biển”, “cao nguyên và duyên hải”. Tuy nhiên, muốn giới thiệu trọn vẹn bản sắc đa tầng ấy, HDV cần được đào tạo bài bản, tránh tình trạng hiểu sai, hiểu lệch hoặc thiếu chiều sâu. Đây là thời điểm cần tái đào tạo để khôi phục vai trò của HDV như những “sứ giả văn hóa”.

Ông Nguyễn Tấn Thành, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Gia Lai (cũ) đề xuất xây dựng cẩm nang du lịch thống nhất cho tỉnh mới, tổng hợp kiến thức chuẩn về các giá trị văn hóa - lịch sử - thiên nhiên của cả hai vùng rừng và biển. Cùng với đó là tổ chức famtrip định kỳ như những “lớp học thực địa” bắt buộc, xem đây là bài kiểm tra nghề nghiệp hằng năm. “Nếu HDV không tham gia hoặc thuyết minh sai, cần có chế tài rõ ràng để đảm bảo tính chuẩn xác văn hóa”, ông Thành nhấn mạnh.

Theo bà Lê Thị Bích Hạnh, Công ty Haven Tours: “Điều thổi hồn cho tour du lịch không phải chỉ là điểm đến, mà là cách kể chuyện về nó”. Bà từng nghe thuyết minh viên Bảo tàng Pleiku kể về Vua Lửa, anh hùng Núp mà “rợn cả da gà” vì hấp dẫn và sâu sắc. “Nếu mỗi tour đều có một cốt truyện văn hóa bài bản, được kể bằng cảm xúc và tri thức, thì dù là ai dẫn, du khách vẫn thấy một Tây Nguyên - Bình Định thống nhất và đậm đà bản sắc”.

Từ đại ngàn đến biển xanh, những HDV và thuyết minh viên đang ngày ngày dệt nên những câu chuyện sống động. Họ là nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa những giá trị bản địa và bước chân hội nhập. Mỗi câu chuyện họ kể không chỉ khơi dậy niềm tự hào vùng miền, mà còn làm sáng lên tinh thần nhân văn, đoàn kết của con người trên dải đất hình chữ S. Giữ cho ngọn lửa văn hóa ấy luôn cháy sáng cũng chính là cách để du lịch trở thành hành trình lan tỏa bản sắc Việt giữa thời đại mới.

PHAN HIẾU