Khi tri thức thức tỉnh cuộc sống

Đại úy Hồ Văn Hữu vinh dự được nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT.

Giáo dục thay đổi cuộc đời phụ nữ biên cương

Tại chương trình “Chia sẻ cùng thầy cô” năm 2025, những tâm sự, khó khăn và kiến nghị được các thầy cô đưa ra không chỉ phản ánh thực tiễn giảng dạy mà còn hé lộ khát vọng lớn: dùng giáo dục để thay đổi số phận, vun đắp tương lai vùng sâu, vùng xa.

Hơn 10 năm nay, những “học trò” của Đại úy Hồ Văn Hữu không là trẻ em mà là những bà mẹ chưa biết chữ ở A Dơi — vùng biên giới thuộc huyện Hướng Hóa (cũ) của tỉnh Quảng Trị.

Đại úy Hữu, Đội trưởng Đội vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Ba Tầng (tỉnh Quảng Trị) kể lại kỷ niệm không thể quên: một phụ nữ người Lào lấy chồng Việt Nam chỉ mong biết đọc tên con trên giấy khai sinh. Cảm xúc ấy đã thôi thúc Đại úy và đồng đội dạy xóa mù, mở ra những thay đổi thiết thực cho đời sống cộng đồng.

Từ tháng 10/2021, Đồn Biên phòng Ba Tầng phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện tổ chức các lớp xóa mù và tái mù cho đồng bào dân tộc tại A Dơi. Sau hơn ba năm, đã có bảy lớp với 190 học viên — hầu hết là phụ nữ, nhiều người lớn tuổi, bận việc nương rẫy nên chỉ học buổi tối.

Một số trường hợp đặc biệt: mẹ và con cùng học trong một lớp; có người từng học đến lớp 6 bên Lào nhưng khi sang cưới chồng ở Việt Nam lại không biết tiếng Việt. “Khi xưa họ phải nhờ người khác viết hộ giấy tờ, giờ cầm giấy khai sinh biết đọc tên con, biết ký tên — các chị tự hào lắm”- Đại úy Hữu chia sẻ.

Đó là kết quả cụ thể mà những lớp học quy tụ từ nhà văn hóa, nhà sinh hoạt cộng đồng ở xã biên giới mang lại: chữ viết đem tới phẩm giá, năng lực tự chủ và cơ hội hòa nhập.

Song con đường ấy không suôn sẻ. Điều kiện dạy học nơi biên còn nhiều khó khăn: phòng học tạm bợ, học viên tuổi lớn, thời gian hạn chế, áp lực mưu sinh. Đại úy Hữu nêu nguyện vọng về sự đồng hành mạnh mẽ hơn từ chính quyền địa phương, nguồn lực hỗ trợ và sự quan tâm của cộng đồng để duy trì, nhân rộng các lớp học.

Đại úy Hồ Văn Hữu chia sẻ tại Chương trình “Chia sẻ cùng thầy cô” năm 2025.

Điểm tựa tri thức giữa những vùng đất khó

Chương trình “Chia sẻ cùng thầy cô” do Trung ương Đoàn và các đối tác tổ chức đã trở thành diễn đàn tôn vinh những người thầy “đặc biệt” như vậy. Theo Bí thư Trung ương Đoàn, Chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam Nguyễn Tường Lâm, trong 10 năm, chương trình đã vinh danh 576 nhà giáo tiêu biểu trên cả nước.

Năm 2025, lần đầu chương trình tuyên dương 80 thầy cô cùng cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng trực tiếp giảng dạy tại 248 xã, phường, đặc khu ở 22 tỉnh, thành — trong đó có 36 thầy cô là người dân tộc thiểu số và 13 “thầy giáo quân hàm xanh”.

Những gương mặt được vinh danh có điểm chung: sự bền bỉ, tận tâm và gắn bó với cộng đồng. Họ không chỉ truyền thụ kiến thức chữ viết, mà còn gieo mầm đạo đức, truyền cảm hứng, củng cố phẩm giá và nâng cao năng lực tham gia đời sống xã hội cho các thế hệ người dân. Nhiều thầy cô chọn rời thành thị để “bám trường, bám bản”, trở thành điểm tựa tri thức giữa những vùng đất còn nhiều gian khó.

Báo cáo thực tiễn từ các lớp học xóa mù cũng đặt ra yêu cầu về chính sách và nguồn lực. Để đảm bảo bền vững, chương trình cần sự hỗ trợ liên tục — từ trang thiết bị dạy học, tài liệu phù hợp ngôn ngữ, đến cơ chế đãi ngộ cho người dạy và phối hợp liên ngành: y tế, lao động, chính quyền địa phương. Đặc biệt, việc thiết kế thời khóa biểu, phương pháp sư phạm phù hợp với học viên lớn tuổi và bận rộn là yếu tố quyết định để duy trì tỷ lệ chuyên cần và hiệu quả học tập.

Một bài học rõ rệt từ câu chuyện A Dơi là tầm quan trọng của “giáo dục lồng ghép” — nơi học chữ đi kèm các kỹ năng thiết yếu, từ kỹ năng hành chính, kiến thức pháp luật sơ đẳng đến những nội dung giúp nâng cao sinh kế. Khi tri thức được kết nối với nhu cầu thực tế, hành động dạy học trở nên có ý nghĩa và phát huy tác động xã hội mạnh mẽ.

Minh Phong