Khi thanh âm đánh thức giá trị truyền thống

Thầy Lê Văn Công, Trường phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT Bù Gia Mập hướng dẫn học sinh trong Câu lạc bộ Âm nhạc trải nghiệm ngũ âm Khmer.

Không gian âm nhạc tại Trường phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT Bù Gia Mập không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức mà còn thắp lên ngọn lửa tình yêu với âm nhạc truyền thống. Tình yêu ấy được cụ thể hóa bằng tiếng cồng, tiếng chiêng, bằng bộ ngũ âm trang trọng được đặt trong nhà văn hóa của trường.

Lớp học đặc biệt tại ngôi trường vùng sâu

Giữa vô vàn bộn bề của cuộc sống và sự cuốn hút của âm nhạc hiện đại, không gian âm nhạc tại trường đã kéo học sinh lại gần với những thanh âm xưa.

Thầy Lê Văn Công, giáo viên âm nhạc của trường cho biết: “Ban đầu tôi chỉ muốn học sinh có thời gian trải nghiệm để mang lại niềm vui khi các em ở nội trú xa nhà. Tôi mong quá trình tập với nhạc cụ, các em sẽ rèn được tính kiên trì, nhẫn nại; khi cùng nhau ráp bài thành một tác phẩm thì các em có tính kỷ luật, tôn trọng lẫn nhau khi làm việc nhóm. Và khi tác phẩm hoàn thành, các em sẽ quen thuộc giai điệu để thêm yêu các làn điệu âm nhạc của dân tộc mình, từ đó, các em tự hào và có trách nhiệm giữ gìn, phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc”.

Khi mới tiếp cận với nhạc cụ truyền thống, nhiều học sinh còn bỡ ngỡ. Có em chưa từng được nghe, chưa từng được chạm vào các loại nhạc cụ. Thầy Công đã phải tìm hiểu cặn kẽ, tỉ mỉ để truyền đạt được cái “hồn cốt” của từng nhạc cụ. Khó khăn không làm thầy nản lòng mà ngược lại, càng làm tăng thêm niềm hạnh phúc khi chứng kiến sự thay đổi tích cực ở các em.

Em Tường Thị Lan, dân tộc Khmer, học sinh lớp 12B Trường phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT Bù Gia Mập bày tỏ: “Khi tham gia vào lớp học, em cảm thấy được kết nối sâu sắc với văn hóa, âm nhạc của dân tộc Việt Nam, đồng thời cảm nhận được niềm tự hào. Lúc đầu em nghĩ ngũ âm chỉ là nhạc cụ lạ thôi nhưng khi được thầy Công dạy, em mới hiểu đó chính là tiếng lòng của dân tộc em”.

Còn em Điểu Sơ Han, dân tộc S’tiêng, học lớp 12 cảm nhận: “Tham gia lớp nhạc ngũ âm, em không chỉ biết cách đàn mà còn thấy yêu hơn âm nhạc và tự hào về di sản văn hóa của dân tộc. Nhờ học ngũ âm, em thấy gần gũi hơn với văn hóa của dân tộc mình và cũng gắn bó hơn với bạn bè, thầy cô”.

Không chỉ dừng lại ở việc trải nghiệm, những tiết mục trình diễn nhạc cụ truyền thống của thầy và trò ngôi trường này đã lan xa đến những sự kiện quan trọng của địa phương thời gian qua. Thầy Công không thể quên được ánh mắt rạng ngời, đầy tự hào của học sinh khi được khán giả cổ vũ và đoạt giải cao tại các hội thi. Với thầy Công, đó không chỉ là giải thưởng mà là sự công nhận cho sự nỗ lực, những giọt mồ hôi, quan trọng hơn cả, là sự khẳng định rằng văn hóa dân tộc vẫn luôn có vị trí trang trọng trong dòng chảy hiện đại.

“Sau cảm giác bỡ ngỡ, các học sinh rất hào hứng và thích thú như được khám phá một điều mới mẻ. Ánh mắt các em bừng sáng khi lần đầu tiên chạm vào mặt cồng chiêng, khi tiếng đàn ngũ âm cất lên những âm thanh lạ mà quen, như tiếng nói từ ngàn xưa vọng về. Niềm vui lớn nhất của tôi là khi thấy các em không chỉ chơi được nhạc cụ mà còn tự tin biểu diễn, thậm chí sáng tạo cách chơi những bài hát hiện đại trên nhạc cụ dân tộc” - thầy Công nói thêm.

Viết tiếp hành trình gìn giữ di sản

Trường phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT Bù Gia Mập hiện có khoảng 500 học sinh với 16 thành phần dân tộc anh em như: S’tiêng, Tày, Nùng, Hoa... Không gian âm nhạc tại trường rộng khoảng 40m2, đang trưng bày và sử dụng 2 bộ ngũ âm khmer, 1 bộ cồng, 1 bộ chiêng của người S’tiêng; đàn tính của người Tày; nhạc cụ phương Tây có piano, guitar, violon… Để giáo dục các em lòng tự hào về bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc, ngoài dạy âm nhạc dân tộc, nhà trường còn khuyến khích và đưa vào nội quy việc mặc trang phục dân tộc, khuyến khích giáo viên học tiếng S’tiêng…

Không gian trưng bày các nhạc cụ của người Khmer tại Liên hoan Văn hóa, thể thao các dân tộc thiểu số do Trường phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT Bù Gia Mập tổ chức năm 2024.

“Khi chúng ta không yêu chính chúng ta thì không thể yêu điều gì khác được. Các em học sinh phải yêu trang phục, yêu tiếng nói, yêu lời ru, yêu tiếng cồng chiêng, yêu âm sắc của bộ ngũ âm, yêu truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình thì các em mới yêu được văn hóa và tôn trọng bản sắc của các bạn học sinh là dân tộc khác. Từ đó, các em mới yêu Tổ quốc một cách trọn vẹn. Từ tình yêu đó, các em biết chung sống, biết nhường nhịn, biết yêu thương lẫn nhau, biết làm người có ích trong môi trường nội trú” - thầy Nguyễn Thế Hùng, Hiệu trưởng nhà trường nhấn mạnh.

Trong môi trường giáo dục, tất cả các hành động phải cùng hướng tới học sinh. Tại Trường phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT Bù Gia Mập, nhờ được sự quan tâm về cơ sở vật chất và nhà trường thường xuyên tham gia các hoạt động liên hoan văn hóa, thể thao các dân tộc thiểu số hằng năm, tổ chức tốt các hoạt động câu lạc bộ âm nhạc dân tộc trong trường học, cho nên không gian văn hóa của trường đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Thông qua không gian văn hóa, nhà trường mong muốn mỗi học sinh sẽ là một tuyên truyền viên, hiểu rõ về cái hay, cái đẹp của bản sắc văn hóa dân tộc mình.

Em Trần Thị Xuân Diệu, học sinh lớp 12A chia sẻ: “Tham gia lớp học ngũ âm đối với em không chỉ là học nhạc mà còn là học cách trân trọng và gìn giữ bản sắc văn hóa đa dạng của dân tộc. Từng âm thanh vang lên cho em cảm nhận được là mình đang sống cùng với văn hóa, chạm vào những giá trị thiêng liêng và cảm nhận được sự kết nối của con người với âm nhạc. Đó như là nhịp cầu kết nối thế hệ trẻ chúng em với cội nguồn của dân tộc. Từ đó, em cảm nhận được sự gần gũi và thiêng liêng trong từng âm thanh. Em thấy mình như được tiếp thêm niềm tin và trách nhiệm. Không chỉ là việc giữ gìn âm nhạc mà còn là gìn giữ cả hồn cốt văn hóa dân tộc trong cuộc sống hôm nay”.

Ở một địa phương xa xôi, có một không gian văn hóa đã và đang âm thầm giữ gìn những giá trị truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một. Những người thầy nơi đây không chỉ dạy nhạc mà còn dạy các em cách yêu, cách trân trọng và cách gìn giữ bản sắc của chính mình. Các em không chỉ là những người thừa kế mà còn là những sứ giả mang theo âm thanh, hồn cốt của dân tộc mình vươn xa hơn.

Phương Dung