Khi nhà văn trở thành tấm gương bình dị, cao quý

Từ TP. Hồ Chí Minh, qua tin nhắn, tôi thấy nhà văn Châu La Việt rất vui khi được Ban tổ chức cuộc thi mời. Anh có mặt rất sớm tại lễ tổng kết, trao giải cuộc thi. Trong cuộc thi lần này, anh là nhân vật được vinh danh trong tác phẩm “Châu La Việt: Văn và đời luôn là người lính” của Đại tá, PGS, TS Nguyễn Thanh Tú. Cũng tại đây, Châu La Việt quyết định dành phần thưởng 10 triệu đồng mà Ban tổ chức cuộc thi trao để tặng các đồng đội của mình như là một cách tri ân, chia sẻ. Hơn nửa thế kỷ miệt mài viết về người lính và QĐND Việt Nam, Châu La Việt là một tấm gương lao động nghệ thuật cần mẫn. Anh trở thành tấm gương bình dị, cao quý mà không phải ai cũng có được vinh dự lớn lao này.

Châu La Việt đến với văn học nghệ thuật từ những năm tháng của “thời hoa đỏ”, đến nay ở vào tuổi 73 vẫn không ngừng nghỉ. Sống rồi mới viết, đó là phương châm viết văn của Châu La Việt. Anh trưởng thành từ một học sinh vừa tốt nghiệp THPT đã tình nguyện viết đơn vào chiến trường, trở thành một pháo thủ cao xạ chiến đấu tại mặt trận Cánh đồng Chum của nước bạn Lào thời chống Mỹ cứu nước. Nhờ năng khiếu sáng tác và bản lĩnh dạn dày trận mạc, Châu La Việt được điều về công tác tại cơ quan Tuyên huấn Binh trạm 11 và sau đó là Binh trạm 13. Từ đây anh đã sống, chiến đấu và trở thành một nhà văn của quân đội.

Trở về sau chiến tranh, Châu La Việt theo học khoa Ngữ văn, Đại học Sư phạm I Hà Nội, sau đó anh làm việc ở các báo: Thanh Niên, Thanh Niên thời đại, Văn nghệ trẻ, Thời báo Văn học Nghệ thuật… Anh là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hội viên Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh. Tiếp xúc với nhà văn Châu La Việt, mới thấy tuổi tác không làm anh nhạt phai chất lính cũng như bút lực của anh luôn sung sức, với số lượng tác phẩm rất đáng nể, ở nhiều thể loại. Dù bận rộn công việc, anh vẫn dành thời gian trở lại thăm những nơi đơn vị từng đóng quân, thăm anh em đồng đội, dành tiền nhuận bút của mình để giúp đỡ đồng đội khi cuộc sống của anh em còn đang khó khăn.

Nhà văn Châu La Việt - Ảnh: M.T

Trưởng thành từ một người lính trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước, trong suốt sự nghiệp sáng tác của mình, Châu La Việt luôn viết về đề tài người lính và chiến tranh cách mạng. Hằng ngày, mọi người thấy anh sống bình dị với trang phục người lính và đôi dép cao su, luôn nhớ kỷ niệm về đồng đội một thời sống chết bên nhau. Đến nay, Châu La Việt đã viết hơn 30 cuốn sách, đủ thể loại. Nhân vật trong tác phẩm của anh từ những vị tướng lừng danh cho đến những người lính binh nhất, binh nhì - những đồng đội một thời kề vai, sát cánh với anh trong bom đạn, có người đã thay kíp trực cho anh và đã hy sinh để cho anh được sống, gặp lại người cha bao năm xa cách sau hòa bình.

Mới đây, tại trại sáng tác văn học “Lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng” năm 2025 tại Nha Trang do Nhà Xuất bản QĐND và Trung tâm hỗ trợ sáng tác văn học nghệ thuật - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, nhà văn Châu La Việt đã hoàn thành tiểu thuyết “Cục chính trị tiền phương”. Tác phẩm này khắc họa chân thực và sinh động những người gánh vác trọng trách lãnh đạo của Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam tại chiến trường thời chống Mỹ cứu nước. Đây là tiểu thuyết mới của Châu La Việt với đầy ắp tư liệu, vốn sống và kinh nghiệm của anh thời làm trợ lý tuyên huấn ở Binh trạm Trường Sơn.

Đề tài này anh ấp ủ trong nhiều năm, được hoàn thành dịp kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Tiểu thuyết được viết với sự trải nghiệm của người trong cuộc, tái hiện một cách sinh động đời sống nội tâm, tình đồng đội, nỗi nhớ quê hương và sự hy sinh thầm lặng phía sau chiến hào, làm nổi bật vai trò đặc biệt của Cục Chính trị tiền phương trong lịch sử chiến tranh cách mạng Việt Nam. Tác phẩm tái hiện bối cảnh ác liệt của cuộc kháng chiến, nơi mà công tác chính trị - tư tưởng trở thành “mạch máu” nuôi dưỡng ý chí chiến đấu, gắn kết cán bộ, chiến sĩ và giữ vững niềm tin tất thắng.

Gần đây nhất, Châu La Việt có trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh”, viết về những người con của quê hương Xuân Cầu, Nghĩa Trụ, Hưng Yên, chiến đấu trên một chiến trường ác liệt bậc nhất trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ - chiến trường Tây Ninh. Trong trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh”, Châu La Việt đã khắc họa hình tượng hai nhân vật: Anh hùng LLVT nhân dân Tô Quyền và Nghệ sĩ Nhân dân Tô Lan Phương.

Hai người anh hùng ấy ra đi từ một ngôi làng mang tên Xuân Cầu như muôn vàn ngôi làng trên đất nước để bước vào cuộc chiến tranh vĩ đại của dân tộc. Hai nhân vật của trường ca chính là những câu trả lời cho câu hỏi của người Mỹ và nhiều dân tộc trên thế giới sau ngày 30/4/1975: “Vì sao một dân tộc nhỏ bé, nghèo khó lại có thể đương đầu với một đội quân hùng mạnh nhất thế giới và giành chiến thắng?”. Trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh” của nhà thơ Châu La Việt là câu trả lời giản dị nhất và cũng thuyết phục nhất.

Nhà văn Châu La Việt (người đứng giữa) là nguyên mẫu nhân vật bài viết “Châu La Việt - Văn và đời luôn là người lính” của tác giả Nguyễn Thanh Tú đoạt Giải nhì cuộc thi viết “Những tấm gương bình dị mà cao quý” năm 2024-2025 - Ảnh: Báo QĐND

Châu La Việt là nhà văn giàu bút lực, anh viết kịch, văn xuôi, làm thơ, lĩnh vực nào cũng gặt hái được thành công. Đó là những trang viết đậm chất lính, cái chất lính dũng cảm, chẳng nề gian khó, trải qua những thử thách lửa đạn khốc liệt, chứng kiến tận mắt nhiều hy sinh mất mát của đồng đội.

Nhà thơ Hữu Thỉnh, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam từng cảm nhận: “Những bài thơ và chuyện kể về người lính là dấu ấn đẹp đẽ và tinh khôi về một chặng đời không bao giờ phai của Châu La Việt. Lấp lánh phía sau những trang chữ là một cuộc đời lính, một tâm hồn lính, một tính cách lính với những rung động nội tâm sâu đằm và thuần phác. Đó là một thứ của tin mà tác giả đã gặt hái được qua những năm tháng đẹp nhất của đời mình”. Là con trai của nữ nghệ sĩ ưu tú Tân Nhân, người nghệ sĩ có tiếng hát xuất sắc về những bài ca đấu tranh thống nhất nước nhà và cũng là một giọng ngâm thơ rất xúc động trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam cho nên Châu La Việt rất yêu thích dòng thơ ca cách mạng.

Năm 1968, trước ngày lên đường nhập ngũ, Châu La Việt đã có bài thơ “Tuổi trẻ Trường Sơn” in trên trang nhất Báo Văn nghệ và tiếp nối là nhiều bài thơ khác viết trên đường hành quân ra trận được đồng đội yêu thích, sau này được in trong hai tập “Người gõ trống” (NXB Văn học), “Những vị tướng và người lính binh nhì” (NXB Quân đội nhân dân).

Những năm gần đây, nhất là hai năm 2024-2025, nhà văn Châu La Việt lại “cày cuốc” suốt ngày đêm với những sáng tác mới cho những sự kiện trọng đại của đất nước. Anh vinh dự được nhận Bằng khen của Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam về thành tích xuất sắc trong cuộc vận động sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học nghệ thuật, báo chí về đề tài LLVT và chiến tranh cách mạng giai đoạn 2014-2019; Bằng khen của Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam về Chương trình nghệ thuật đặc biệt nhân kỷ niệm 37 năm Ngày mất của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn (10/7/1986-10/7/2023) và nhiều tặng thưởng cho các sáng tác văn học nghệ thuật của các cấp trong những năm qua.

Mới đây, tiểu thuyết “Vầng trăng Him Lam” của Châu La Việt đoạt giải Cống hiến cuộc thi tiểu thuyết 2023-2025 của Thời báo Văn học Nghệ thuật và được nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chuyển thể thành vở nhạc kịch cùng tên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vinh danh trong cuộc vận động sáng tác các tác phẩm nghệ thuật “Sống mãi với thời gian” vừa qua.

Xin được kết thúc bài viết này bằng cảm nhận của Đại tá, PGS, TS Nguyễn Thanh Tú: Châu La Việt - đồng đội của chúng tôi, một nhà văn từng là người lính trực tiếp chiến đấu và rồi suốt cuộc đời chỉ viết về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Nhà văn ấy, đáng quý thay là một con người sống rất bình dị, khiêm tốn, ân tình, như lời đánh giá của thủ trưởng anh là Đại tá Nguyễn Phú Nho, nguyên Chủ nhiệm Chính trị Binh trạm 13 và sau là Cục trưởng Cục Chính trị Tổng cục Hậu cần: “Đó là một người lính trong chiến tranh chiến đấu rất dũng cảm và khi hòa bình, cậu ấy như thể sinh ra là để phục vụ, chăm lo cho đồng đội. Tôi vô cùng tự hào bởi có những người lính như thế”.

Vâng, tôi cũng rất tự hào, yêu quý Châu La Việt - một nhà văn mặc áo lính, một tấm gương bình dị, cao quý chuyên viết và viết rất hay về người lính cũng như truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng.

Minh Tứ