Khi nhà tuyển dụng không còn quá coi trọng bằng cấp

Trong nhiều thập niên, tấm bằng đại học từng được coi là “tấm hộ chiếu” để bước vào thị trường lao động, thậm chí là yếu tố quyết định cho một sự nghiệp thành công. Thế nhưng, sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và những thay đổi trong nhu cầu tuyển dụng đang khiến nhận thức này dần thay đổi.

Khi trí tuệ nhân tạo (AI) dần thay thế các vị trí việc làm cấp đầu vào, bằng cấp học vấn ngày càng mất đi sức nặng.

AI làm lung lay “giới hạn bằng cấp”

Khái niệm “giới hạn bằng cấp” từng ám chỉ rào cản vô hình đối với những người không sở hữu bằng cấp cao, khi các doanh nghiệp có xu hướng ưu tiên tuyển dụng dựa trên hồ sơ học vấn. Tuy nhiên, sự nổi lên của AI đang phá vỡ giới hạn này.

Nhiều công việc vốn dành cho sinh viên mới ra trường nay bị AI thay thế. Trong bối cảnh đó, bằng cấp không còn đủ sức nặng. Thay vào đó, doanh nghiệp tìm kiếm những kỹ năng phù hợp với công việc tương lai – điều mà AI khó lòng thay thế, như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề hay khả năng lãnh đạo.

Nhà kinh tế Erik Hurst, Trường Kinh doanh Booth thuộc Đại học Chicago nhấn mạnh: “Lợi thế hiện nay thuộc về những sinh viên có kỹ năng bổ trợ cho AI, chứ không phải những công việc mà AI có thể dễ dàng thay thế, chẳng hạn lập trình hay hành chính”.

Doanh nghiệp chuyển hướng sang kỹ năng và trải nghiệm

Theo dữ liệu của Indeed, gần 70% nhà tuyển dụng hiện cho rằng bằng đại học không còn là điều kiện bắt buộc cho các vị trí đầu vào. Cùng với đó, thống kê của LinkedIn cho thấy số tin tuyển dụng tại Anh không yêu cầu bằng đại học đã tăng 14% trong giai đoạn 2021 – 2024.

Gần 70% nhà tuyển dụng cho rằng bằng đại học không còn là điều kiện cần cho các công việc cấp đầu vào.

Xu hướng này phản ánh sự thay đổi rõ rệt trong quan điểm tuyển dụng. Thay vì tập trung vào bảng điểm, các nhà quản lý đánh giá cao hơn kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng mềm – những yếu tố không thể học từ sách vở hay sao chép từ máy móc.

Đáng chú ý, khoảng cách thu nhập giữa người có và không có bằng đại học cũng đang thu hẹp. Điều này cho thấy thị trường lao động đang mở rộng cánh cửa cho những con đường sự nghiệp đa dạng hơn, thay vì chỉ đi qua giảng đường đại học.

Bằng đại học: Không còn bắt buộc, nhưng vẫn có giá trị

Tuy vậy, điều này không có nghĩa là giáo dục đại học đã đánh mất giá trị. Các nghiên cứu cho thấy, sinh viên tốt nghiệp từ những trường đại học hàng đầu với kết quả học tập xuất sắc vẫn có cơ hội đạt mức thu nhập cao hơn đáng kể so với những người có thành tích kém.

Tổ chức Sutton Trust chỉ ra rằng, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn nếu học đại học cũng có khả năng vươn lên nhóm thu nhập cao hơn. Bên cạnh đó, với những ngành nghề đòi hỏi kỹ năng chuyên sâu như y học, công nghệ sinh học hay kỹ thuật cao, bằng cấp và học vấn chính quy vẫn là yếu tố then chốt.

khi AI làm rung chuyển môi trường làm việc, điều được coi trọng hơn chính là kiến thức thực sự – cho dù có đi kèm tấm bằng hay không.

Ngoài ra, không thể phủ nhận rằng trải nghiệm đại học mang lại cho người trẻ sự trưởng thành, những mối quan hệ xã hội cũng như cơ hội phát triển bản thân – những giá trị khó đo đếm bằng thu nhập ngay lập tức.

Cân bằng giữa “tấm bằng” và “thực lực”

Những thay đổi trong thị trường lao động cho thấy xã hội đang dần dịch chuyển từ “chủ nghĩa bằng cấp” sang đánh giá năng lực thực tế. Trong khi bằng đại học vẫn cần thiết ở nhiều lĩnh vực, các con đường khác như khóa học ngắn hạn, đào tạo nghề, hay khởi nghiệp cũng đang trở thành lựa chọn khả thi cho giới trẻ.

Điều quan trọng hơn cả là khả năng thích ứng. Khi công nghệ tiếp tục tái định hình việc làm, điều mà nhà tuyển dụng tìm kiếm không chỉ là những con số trên bảng điểm, mà là trí tuệ, kỹ năng và sự sáng tạo mang tính con người – những thứ AI không thể thay thế.

Tấm bằng đại học vẫn mang lại giá trị nhất định, nhưng đã không còn là “tấm vé vàng” duy nhất để bước vào sự nghiệp thành công. Trong bối cảnh AI làm thay đổi cấu trúc việc làm, sự kết hợp giữa kiến thức nền tảng, kỹ năng mềm và kinh nghiệm thực tiễn mới là chìa khóa để người trẻ khẳng định vị trí của mình trên thị trường lao động.

Hồng Nhung