Khi người trẻ giữ hồn Việt giữa nhịp sống hiện đại

Người trẻ và hành trình làm mới giá trị cũ

Khác với quan niệm truyền thống chỉ dành cho thế hệ đi trước, giới trẻ năng động hôm nay không ngại “dấn thân” vào công cuộc bảo tồn văn hóa dân tộc. Nhiều bạn trẻ hiện nay nhận ra rằng văn hóa truyền thống vẫn có một sức hút mãnh liệt, dù có thể không ồn ào phô trương.

Dự án “VietSoul - Hồn Việt trong từng trải nghiệm” do nhóm sinh viên Đại học Thương mại thực hiện đã giúp các bạn trẻ tự tay thiết kế sự kiện giới thiệu văn hóa ba miền, từ áo dài thướt tha đến câu hát quan họ và đàn bầu ngọt ngào.

“Văn hóa đối với chúng mình không phải những điều lớn lao, xa vời mà xuất phát từ chính đời sống hàng ngày. Đó là cái ăn, cái mặc, phương tiện giải trí và rất nhiều yếu tố khác. Nhưng chúng mình chỉ lựa chọn 3 yếu tố này vì có lẽ, đây là 3 đặc điểm có sự đa dạng và phong phú một cách rõ rệt nhất giữa các địa phương, vùng miền. Mỗi một vùng miền có yếu tố địa lý, phong tục, nếp sống truyền lại từ ngàn đời khác nhau, dẫn đến cách họ ăn, mặc, hay những quan điểm riêng về mặt tinh thần đều có một phong cách riêng” - Phương Linh, Phó Ban tổ chức dự án VietSoul bộc bạch tâm sự. Những lời tâm huyết ấy cho thấy, văn hóa truyền thống không phải là điều cũ kỹ bị “đóng khung” trên giảng đường. Ngược lại, với người trẻ, nó là hành trình “chạy ngược thời gian” tìm về cội nguồn để rồi sáng tạo nên giá trị mới.

Phương Linh chia sẻ: “Chúng mình muốn thông qua VietSoul tạo ra một không gian giao lưu văn hóa, nơi từ trang phục, âm nhạc, tới ẩm thực Bắc - Trung - Nam đều thật sống động, để bạn trẻ ngày nay cảm nhận hồn Việt gần gũi hơn”.

Không chỉ VietSoul, nhóm dự án Craftverse ở Nghệ An cũng chung suy nghĩ này khi kết nối thế hệ trẻ với làng nghề. Qua dự án, các bạn thử thách bản thân trong vai trò “người giữ lửa” cho những làng nghề của quê nhà. Hoàng Ngân, thành viên dự án nói: "Sinh viên có hai điều quý giá nhất khi tham gia vào hành trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đó là khát vọng khám phá và tư duy đổi mới".

Craftverse không chỉ là nền tảng công nghệ, mà còn là cầu nối cảm xúc, giúp thế hệ trẻ không chỉ quan sát, mà còn trải nghiệm, tương tác và hiểu giá trị đằng sau từng sản phẩm, từ đó hình thành sự gắn kết tự nhiên với văn hóa truyền thống.

Ngọc Thủy Đình – nhóm truyền thông sáng tạo về nghệ thuật múa rối nước thì mong muốn khán giả trẻ không còn xem rối nước chỉ là nghệ thuật truyền thống xa lạ. Họ “khoác áo mới” cho con rối, thêm ngôn ngữ minh họa hiện đại để mỗi màn trình diễn trở nên sinh động, gần gũi hơn. Có thể thấy, với thế hệ trẻ, văn hóa Việt đang hồi sinh từ những tâm hồn trẻ trung, nơi từng lời hát, từng khúc múa được kể lại bằng trải nghiệm đời thường, bằng chính đam mê của họ.

Từ sân khấu đến trái tim khán giả trẻ - múa rối nước được thổi hồn bằng cảm xúc và đam mê của thế hệ mới.

Giao thoa giữa truyền thống và hiện đại

Trong xu thế hội nhập, sinh viên lựa chọn cách kết hợp truyền thống với công nghệ mới để văn hóa không bị lạc hậu. Craftverse chính là ví dụ điển hình cho hướng đi này. Ban tổ chức dự án đã ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR/AR) để tái hiện không gian làng nghề, kết nối tinh hoa thủ công mỹ nghệ Việt Nam với bạn bè quốc tế. Showroom ảo 3D của Craftverse được thiết kế như một “làng nghề trong vũ trụ số”, nơi người xem có thể bước vào, di chuyển tự do và khám phá từng sản phẩm thủ công ở góc nhìn 360°. Mỗi sản phẩm được số hóa bằng công nghệ quét 3D, kèm theo câu chuyện, nghệ nhân và quy trình chế tác. Với VR, người dùng có thể dạo quanh không gian làng nghề; còn AR giúp họ mang sản phẩm vào chính căn phòng của mình để chiêm ngưỡng.

Với lợi thế về khả năng tiếp cận công nghệ, sáng tạo và tinh thần cởi mở, thế hệ trẻ dễ dàng tìm ra những cách kể chuyện mới, những hướng đi mới để đưa di sản đến gần hơn với công chúng.

Hoàng Ngân, thành viên dự án chia sẻ: “Bằng cách ấy, Craftverse muốn biến việc bảo tồn làng nghề thành một trải nghiệm sống động, gần gũi với người trẻ. Thông qua công nghệ, tri thức bản địa và di sản nghề thủ công sẽ được gìn giữ, truyền thừa và phát huy, đồng thời trở thành động lực mới cho phát triển kinh tế - du lịch Nghệ An trong thời kỳ hội nhập”.

Tương tự, dự án Ngọc Thủy Đình khai thác nghệ thuật múa rối nước qua lăng kính hiện đại, đưa hình ảnh rối nước vào sự kiện trực tuyến và các nền tảng số, tạo nên sự giao thoa giữa không gian cổ xưa với công nghệ 4.0.

Với Ngọc Thủy Đình, mỗi con rối dù được điều khiển qua smartphone, hiệu ứng ánh sáng hiện đại, đều phải đảm bảo “con người” trong nó được truyền tải rõ ràng nhất. Minh Trang, trưởng nhóm dự án chia sẻ: “Chúng mình muốn giữ tất cả những nét đẹp nhất, tinh túy nhất của múa rối nước và truyền tải đến mọi người nhưng qua các hình thức mới mẻ, thú vị hơn để công chúng không cảm thấy nhàm chán và bão hòa thông tin”. Những ý tưởng trẻ trung đó chính là minh chứng cho vai trò của thế hệ trẻ trong việc bảo tồn di sản. Các bạn không chỉ gìn giữ những giá trị đã có mà còn thêm nét chấm phá, để thế hệ mai sau được thưởng thức và hiểu đúng hơn về những tinh hoa văn hóa dân tộc.

Dự án VietSoul cũng không đứng ngoài cuộc chơi ấy: sinh viên kết hợp trang phục, âm nhạc, ẩm thực truyền thống với trải nghiệm du lịch thực địa hay tương tác đa phương tiện. Nhờ thế, “dung hòa giữa truyền thống và hiện đại”, các loại hình nghệ thuật dân gian được “dần thích nghi với đời sống đương đại, tiếp cận rộng rãi với giới trẻ” và có cơ hội được lan tỏa sâu rộng hơn.

Dự án cân bằng giữa “tính truyền thống” và “tính hiện đại, hấp dẫn” — vừa giữ nguyên bản, vừa tái tạo cái mới để người tham gia cảm nhận được “hồn Việt” mà không thấy lỗi thời hay xa lạ.

Từ nghệ nhân đến người trẻ – những người cùng giữ lửa

Một chìa khóa để sáng tạo văn hóa thành công là kết nối giữa sinh viên và những người nắm giữ giá trị truyền thống. Tại Craftverse, nhóm tác giả trao đổi chặt chẽ với các nghệ nhân từ làng nghề thực tế: nhóm đã dành rất nhiều thời gian đi thực địa, trò chuyện, giải thích cụ thể công nghệ VR/AR có thể giúp nghề được nhìn thấy và lan tỏa như thế nào, đồng thời thực hiện từng bước nhỏ cùng nghệ nhân, từ việc thử quay một sản phẩm đơn giản cho đến dựng gian trưng bày ảo đầu tiên.

Khi sinh viên và nghệ nhân cùng ngồi lại, công nghệ không còn xa lạ mà trở thành nhịp cầu giúp nghề truyền thống sống động trong không gian số.

Ngọc Thủy Đình cũng được cố vấn nội dung bởi Nhà hát Múa rối Thăng Long, từ đó tìm hiểu kỹ thuật điều khiển con rối và bối cảnh lịch sử của từng tích tuồng. Ở VietSoul, sinh viên làm việc cùng các giảng viên bộ môn để đảm bảo các hoạt động giới thiệu nghi lễ, trang phục được truyền tải chính xác. Nhìn chung, tất cả ba dự án đều khẳng định vai trò thiết yếu của người đi trước. Chính sự kết hợp giữa sáng tạo trẻ và truyền thống kỳ cựu đã giúp các dự án bám sát giá trị văn hóa bản địa. Nghệ nhân, giảng viên và cộng đồng địa phương không chỉ là nguồn tư liệu vô giá mà còn là người thầy, trao truyền cảm hứng cho các bạn trẻ tiếp tục công việc gìn giữ di sản.

Đổi mới tinh tế, giữ gìn hồn Việt

Khi sáng tạo gặp truyền thống, điều quan trọng nhất là sự tinh tế trong cân bằng. VietSoul không chỉ dàn dựng lại nghi lễ, trang phục truyền thống một cách nguyên vẹn, mà còn thổi vào đó câu chuyện của giới trẻ hôm nay. Craftverse cẩn trọng đảm bảo rằng mỗi chi tiết được số hóa vẫn giữ đúng hồn xưa. Tương tự, đối với Ngọc Thủy Đình, mỗi màn múa rối được trình chiếu qua thiết bị hiện đại thì ánh sáng, âm thanh kỹ thuật số phải “ăn khớp” với nhịp điệu trống nước, câu hát xẩm truyền thống.

Giữa nhịp sống hiện đại, những sinh viên trẻ vẫn kiên trì tìm cách chạm đến di sản bằng sáng tạo và tình yêu dành cho hồn Việt.

Chính sự khéo léo đó giúp các dự án vừa thân thiện với người xem trẻ, vừa không làm mai một giá trị gốc. Họ chứng minh rằng giữ gìn bản sắc không có nghĩa là đứng yên mà phải sống động và thích ứng. Ngược lại, đổi mới văn hóa mà không trân trọng giá trị cốt lõi sẽ chỉ khiến di sản hóa thành hàng hóa, mất đi cái “hồn Việt” tinh túy. Minh Anh, trưởng ban chuyên môn dự án VietSoul tâm sự: “Đối với mỗi tinh hoa của từng miền hay từng yếu tố văn hóa, chúng mình tiếp tục chắt lọc những gì nổi bật nhất tinh túy nhất để mang những câu chuyện ấy đến gần với khán giả nhất có thể”.

VietSoul, Craftverse và Ngọc Thủy Đình là những minh chứng cho sức sáng tạo của người trẻ trong việc gìn giữ hồn Việt. Những trải nghiệm văn hóa mà các dự án này mang lại vừa mang âm hưởng cổ xưa vừa thấm đẫm hơi thở hiện đại, trở thành cầu nối kết nối hai thế hệ và hai nền văn hóa. Hành trình ấy, qua ngòi bút của chính các bạn sinh viên, đã vẽ lên một bức tranh rực rỡ về văn hóa Việt trong thời đại số, vừa gần gũi đời thường lại vừa mang tính toàn cầu. Và trên hết, câu chuyện của những dự án này nhắc nhở mỗi sinh viên rằng: gìn giữ di sản văn hóa là trách nhiệm chung, là hành trình dài mà lớp trẻ hôm nay cần tiếp bước với lòng tự hào và quyết tâm.