Khí hậu đang biến đổi, tại sao chúng ta không?

Hội thảo nằm trong khuôn khổ các hoạt động của chuyên đề giám sát tối cao "Việc thực hiện chính sách, pháp luật bảo vệ môi trường từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực" do Đoàn giám sát của Quốc hội tổ chức.

Biến đổi khí hậu không còn là những cảnh báo xa xôi

Theo Chủ tịch Hội Khí tượng Thủy văn Việt Nam Trần Thục, biến đổi khí hậu đã và đang là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất mà nhân loại phải đối mặt. Thời tiết, khí hậu cực đoan, mực nước biển dâng, sa mạc hóa, mất an ninh lương thực và nguồn nước không còn là dự báo xa xôi mà đang là hiện thực khốc liệt, tác động đến hàng triệu sinh mạng, gây tổn thất hàng nghìn tỷ USD trên khắp hành tinh.

Là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, Việt Nam đứng trước những thử thách vô cùng to lớn. Với đường bờ biển dài hơn 3.260km, hai đồng bằng châu thổ rộng lớn là ĐBSCL và đồng bằng sông Hồng, Việt Nam cực kỳ dễ bị tổn thương trước tình trạng nước biển dâng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan - Trưởng đoàn giám sát của Quốc hội, phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Hải Hành

Tác động của biến đổi khí hậu không chỉ đe dọa trực tiếp đến an ninh lương thực, các khu vực dân cư ven biển, mà còn xói mòn những thành quả phát triển KT-XH mà đất nước đã nỗ lực đạt được trong nhiều thập kỷ. Thiệt hại kinh tế do thiên tai và biến đổi khí hậu gây ra ước tính chiếm từ 2-4% GDP hàng năm và con số này được dự báo sẽ còn gia tăng, GS.TS Trần Thục cho hay.

Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam Nguyễn Hoài Nam cũng chia sẻ, thách thức từ biến đổi khí hậu và tác động đến nuôi trồng, khai thác thủy sản, đặc biệt tại ĐBSCL. Nhiệt độ tăng, thời tiết cực đoan, nước biển dâng và suy giảm tầng ozon đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động nuôi trồng và khai thác thủy sản. Những hiện tượng này làm gia tăng chi phí sản xuất, giảm năng suất và chất lượng sản phẩm, đe dọa đến sinh kế của hàng triệu người dân vùng ven biển.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Hải Hành

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy - Phó Trưởng đoàn thường trực Đoàn giám sát, thời gian qua, Đảng, Quốc hội và Chính phủ luôn quan tâm và xác định ứng phó với biến đổi khí hậu là vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, có ảnh hưởng lớn và quyết định sự phát triển bền vững của đất nước; là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình phát triển của đất nước, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát của Quốc hội, phát biểu khai mạc hội thảo. Ảnh: Hải Hành

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, chúng ta vẫn còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Đó là, nguồn lực dành cho các hoạt động thích ứng và giảm nhẹ phát thải còn hạn chế. Năng lực công nghệ chưa đáp ứng được yêu cầu, sự phối hợp liên ngành đôi khi còn chưa thực sự đồng bộ, đặc biệt là nhận thức, hành động của một bộ phận người dân và doanh nghiệp còn chưa thực sự chuyển biến mạnh mẽ. Công tác ứng phó với biến đổi khí hậu ở nước ta còn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Yêu cầu cấp bách về chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh

Trong phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan - Trưởng đoàn giám sát của Quốc hội, cho rằng sau khi tận mắt chứng kiến những gì biến đổi khí hậu đang từng ngày, từng giờ gây ra cho vùng đất trù phú của đất nước, chúng ta càng nhận thức sâu sắc về tính cấp thiết của việc phải hành động khẩn trương. Trong đó, thực thi những quy định trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 về giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu có ý nghĩa sống còn đối với sự phát triển bền vững của nước ta.

Phó Chủ tịch Quốc hội thẳng thắn chỉ rõ, biến đổi khí hậu không còn là những cảnh báo xa xôi mà đã hiện diện rõ rệt trên từng thửa ruộng, trong mỗi nhà máy, tại các cộng đồng dân cư trên khắp mọi miền đất nước. Những tài nguyên từng được coi là thế mạnh của đất nước ta như đất đai, nguồn nước, khí hậu giờ đây đang trở nên hết sức mong manh, dễ tổn thương trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng cực đoan, khó đoán định. Nước biển dâng, bão lũ thất thường, hạn hán kéo dài đang và sẽ tiếp tục đe dọa nghiêm trọng sinh kế của hàng chục triệu người, tác động sâu sắc đến mọi mặt đời sống KT-XH của đất nước.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, khủng hoảng kép về môi trường, khí hậu toàn cầu đặt ra yêu cầu cấp bách về việc chuyển đổi mô hình kinh tế tuyến tính, khai thác tài nguyên thiên nhiên sang mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh và kinh tế số. Chỉ có như vậy mới có thể sử dụng tài nguyên hiệu quả, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, thúc đẩy các thực hành tiên tiến, như kinh tế tuần hoàn và ứng dụng công nghệ cao, phát triển nông nghiệp thông minh, phát thải carbon thấp.

Các đại biểu dự hội thảo. Ảnh: Hải Hành

"Khí hậu đang biến đổi, tại sao chúng ta lại không" - nêu câu hỏi lớn, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng: "Ngay lúc này, ngay bây giờ chúng ta phải thay đổi những thói quen bình thường hàng ngày nhưng sẽ có tác động rất lớn", đồng thời, nhanh chóng triển khai các giải pháp xanh, đơn giản, dễ làm, "cái gì làm được thì làm ngay, không cần quá cầu toàn".

Cùng quan điểm, theo Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam Nguyễn Hoài Nam, trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay, chuyển đổi xanh không còn là "lựa chọn", mà là "điều kiện tiên quyết" để duy trì và phát triển thị trường xuất khẩu thủy sản. Doanh nghiệp không đáp ứng được các yêu cầu về môi trường, phát thải carbon, hoặc không minh bạch trong chuỗi cung ứng sẽ gặp rào cản lớn khi xuất khẩu, đặc biệt là vào các thị trường cao cấp. Thực tế cũng cho thấy, doanh nghiệp tiên phong áp dụng công nghệ xanh, giảm phát thải và tuân thủ quy định quốc tế sẽ có lợi thế rõ rệt trong đàm phán thương mại, giá bán và mở rộng thị phần.

Các đại biểu dự hội thảo. Ảnh: Hải Hành

Nhấn mạnh, biến đổi khí hậu là thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển bền vững đất nước và ứng phó với biến đổi khí hậu là nhiệm vụ cấp bách trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng cực đoan, khó lường, song theo Chủ nhiệm Ủy ban Lê Quang Huy, việc thích ứng với biến đổi khí hậu có vai trò hết sức quan trọng, đặc biệt tại các vùng, lĩnh vực chịu nhiều rủi ro, dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu.

Các đại biểu dự hội thảo. Ảnh: Hải Hành

Do đó, cần tăng cường nguồn lực đầu tư cho các hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu, tăng cường sức chống chịu phù hợp với điều kiện tự nhiên, qua đó giảm thiểu tác động tiêu cực; chú trọng các giải pháp thích ứng dựa vào tự nhiên, hệ sinh thái và cộng đồng. Đề cao tính công bằng trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn, ít phát thải carbon. Đặc biệt, cần quan tâm đến các cộng đồng dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu và chịu tác động trực tiếp của quá trình chuyển đổi để "không ai bị bỏ lại phía sau" - tất cả người dân đều được hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi.

Hoa Lê