Khí hậu cực đoan đe dọa an ninh lương thực toàn cầu

Nông dân cuốc đất trên cánh đồng ở Turkana, Kenya. Ảnh: THX/TTXVN

Các đợt nắng nóng cực đoan và hạn hán kéo dài đang tác động nặng nề đến hoạt động nông nghiệp trên toàn thế giới, làm gián đoạn mùa màng và đẩy giá lương thực tăng cao. Giới chuyên gia tại các tổ chức quốc tế cảnh báo tình hình sẽ ngày càng nghiêm trọng nếu các chính phủ không tiến hành cải tổ sâu rộng hệ thống sản xuất, với trọng tâm là quản lý nguồn nước hiệu quả hơn, áp dụng công nghệ số và phát triển giống cây trồng có khả năng chống chịu tốt hơn.

Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), châu Á là khu vực chịu rủi ro lớn nhất khi nhiệt độ trung bình đang tăng nhanh gấp đôi so với toàn cầu, kéo theo tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan. Mùa hè vừa qua, nhiệt độ tại Nhật Bản và Việt Nam đều vượt ngưỡng 40°C, trong khi miền đông và miền trung Trung Quốc đối mặt với hạn hán nghiêm trọng.

Đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, ông Alue Dohong, nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu đang tác động trực tiếp đến nông nghiệp và nguồn nước. Ông cho rằng cần điều chỉnh mùa vụ, chuyển đổi sang hệ thống hạt giống chống chịu, đồng thời tận dụng công nghệ số để thích ứng. Việc quản trị nguồn nước cũng được coi là yếu tố sống còn, đặc biệt trong bối cảnh suy thoái môi trường do khai thác rừng, mở rộng đồn điền và khai thác gỗ đang gây khó khăn cho hoạt động tưới tiêu.

Bà Ismahane Elouafi, Giám đốc điều hành Nhóm Tư vấn Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế (CGIAR), cảnh báo biến đổi khí hậu là mối đe dọa lớn đối với an ninh lương thực. Bà dẫn các dự báo cho thấy nếu nhiệt độ toàn cầu tăng 2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, có thể sẽ có thêm gần 190 triệu người rơi vào cảnh đói nghèo. Theo số liệu của WMO, tính đến tháng 1/2024, nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu đã cao hơn 1,55°C so với mức trung bình giai đoạn 1850–1900.

Bà Elouafi cho rằng năng suất nông nghiệp cần được cải thiện mạnh mẽ, đặc biệt ở châu Phi và Nam Á, nơi sản lượng lúa chỉ đạt 1-2 tấn/ha, thấp hơn nhiều so với mức 7-9 tấn/ha ở Nhật Bản, Việt Nam hay Thái Lan. Việc thu hẹp khoảng cách này đòi hỏi đầu tư công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp trong lĩnh vực đất và thủy lợi, cũng như ứng dụng trí tuệ nhân tạo để chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững. Ngoài ra, chuỗi cung ứng nông sản cần được rút ngắn và cải thiện cơ sở hạ tầng nhằm giảm thất thoát sau thu hoạch.

Trong khi đó, Nhật Bản, quốc gia có kinh nghiệm và công nghệ nông nghiệp tiên tiến, tiếp tục duy trì hỗ trợ phát triển nông nghiệp toàn cầu và thúc đẩy thương mại tự do, được giới chuyên gia đánh giá cao trong bối cảnh chính sách viện trợ của Mỹ và châu Âu có xu hướng thay đổi.

Tại Nhật Bản, nắng nóng cực đoan đã trở thành hiện tượng thường xuyên. Dù Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản khẳng định sản xuất lúa năm nay cơ bản ổn định, nhiều chuyên gia vẫn lo ngại tác động lâu dài từ nhiệt độ cao, hạn hán và dịch hại sẽ khiến năng suất bị xói mòn, đặc biệt ở những vùng đồng bằng thấp. Giới nghiên cứu cảnh báo nếu không sớm chuyển đổi sang nền nông nghiệp thích ứng khí hậu, thế giới có thể phải đối mặt với khủng hoảng lương thực nghiêm trọng hơn.

Hải Trần/Báo Tin tức và Dân tộc