Khi hàng nghìn tỷ được nộp để khắc phục hậu quả

Những ngày diễn ra phiên tòa phúc thẩm vụ ông Trịnh Văn Quyết, dư luận bàn tán về khoản tiền mà ông Quyết nộp lại để khắc phục hậu quả. Theo xác nhận từ đại diện Cục Thi hành án dân sự Hà Nội, người thân của ông Trịnh Văn Quyết và hai em gái đã trực tiếp tới cơ quan này để làm thủ tục nộp thêm 1.400 tỷ đồng. Khoản tiền này được bà Lê Thị Ngọc Diệp (vợ ông Quyết) giúp chồng thực hiện trước khi tòa mở phiên xét xử phúc thẩm.

Như vậy, tính tổng cộng, toàn bộ số tiền hơn 2.470 tỷ đồng mà cơ quan tố tụng xác định là thu lợi bất chính của ông Quyết và hai em gái đã được khắc phục. Đáng nói, ngoài số tiền nộp theo quy định, vợ ông Quyết còn “chơi thoáng” khi nộp dư khoảng 10 tỷ đồng nữa. Cùng với việc nộp tiền, bà Diệp cũng gửi đơn đến hội đồng xét xử phúc thẩm xin giảm án cho chồng. Bà khẳng định, việc gia đình ông Trịnh Văn Quyết nộp đầy đủ số tiền để khắc phục hậu quả vụ án đã thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm, sự cầu thị, thiện chí và đây là “lời xin lỗi chân thành đối với các cổ đông, nhà đầu tư và xã hội”.

Phiên tòa phúc thẩm xét xử vụ án xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn FLC.

Cùng với việc nộp tiền thì chuyện sức khỏe ông Quyết cũng khiến nhiều người lo ngại trước thông tin “mắc nhiều bệnh lý về hô hấp, nguy cơ tử vong rất cao, cần điều trị lâu dài”. Trước những diễn biến như vậy, đại diện viện kiểm sát đề nghị hội đồng xét xử phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo Trịnh Văn Quyết.

Trước đó, bản án sơ thẩm tuyên ông Quyết 21 năm tù, hai em gái của ông Quyết từ 8-14 năm tù với các tội danh thao túng thị trường chứng khoán và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Trong vụ án xảy ra tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh, ông Đỗ Anh Dũng bị cáo buộc chủ mưu vụ gian lận trong phát hành trái phiếu, lừa đảo hơn 8.600 tỷ đồng của 6.630 người. Ông Dũng bị truy tố khung hình phạt 12 năm, 20 năm hoặc tù chung thân. Chủ tịch Tân Hoàng Minh đã nộp khắc phục toàn bộ hậu quả vụ án là 8.600 tỷ đồng.

Tại phiên tòa, ông Đỗ Anh Dũng xin lỗi các nhà đầu tư, các khách hàng đã mua trái phiếu của công ty. Ông Dũng cho biết đã cùng gia đình, bạn bè cố gắng rất nhiều để thu xếp nộp lại và coi đây là bài học đắt giá. Việc nộp lại tiền khắc phục hậu quả vụ án được coi là một trong những tình tiết rất quan trọng để tòa án tuyên cả 15 bị cáo trong vụ án tại Tân Hoàng Minh mức án dưới khung hình phạt. Riêng ông Dũng nhận án 8 năm tù ở phiên tòa sơ thẩm và được giảm thêm 1 năm tù ở phiên phúc thẩm. Trong đợt đặc xá vừa qua, ông Dũng được hưởng chính sách khoan hồng, tha tù trước thời hạn.

Đây là hai vụ án có số tiền mà tòa tuyên các bị cáo nộp để khắc phục hậu quả rất lớn. Điều đáng ghi nhận là các bị cáo chủ mưu trong hai vụ án cùng gia đình đã nộp đầy đủ số tiền, thậm chí còn nộp dư để khắc phục hậu quả. Điều này khác với nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng trước đây, dù bị cáo đã bị tòa yêu cầu nộp tiền khắc phục hậu quả song vẫn quanh co kiểu “hết tiền”, “nhà không còn gì”, chỉ lấy thành tích trong quá khứ để mong tòa chiếu cố, giảm án chứ không phải là việc mở hầu bao, nộp lại tài sản. Bên cạnh việc thực tế có không ít bị cáo, tài sản của cá nhân và gia đình cũng không còn chỗ để “bấu víu” nộp phạt thì cũng có những người lại thông đồng với người thân tìm cách cất giấu, tẩu tán tài sản.

Hiện nay, chưa có quy định cụ thể về thời điểm phải nộp tiền khắc phục hậu quả. Tuy nhiên, theo quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 51, Bộ luật Hình sự năm 2015 thì người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả là một trong những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Như vậy, trường hợp người phạm tội tích cực sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả thì có thể được xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Với người đã bị kết án, đang chấp hành hình phạt tù, việc khắc phục hậu quả cũng là một căn cứ quan trọng để được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù.

Theo điểm e, khoản 2, Điều 19, Nghị định 133/2020/NĐ-CP, một trong các tiêu chí chấp hành hình phạt tù được xếp loại tốt là: Tích cực khắc phục xong hậu quả do hành vi phạm tội của mình gây ra. Phạm nhân bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền (nếu có), nộp án phí, bồi thường thiệt hại hoặc nghĩa vụ dân sự khác thì phải đã thực hiện xong các nghĩa vụ đó. Việc thực hiện nghĩa vụ nộp tiền khắc phục hậu quả là một trong những tiêu chí cần thiết để xếp loại chấp hành án phạt tù, cơ sở để xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù. Điểm c, khoản 3, Điều 40, Bộ luật Hình sự quy định điều kiện để người bị kết án tử hình về tội “Tham ô tài sản”, tội “Nhận hối lộ” sẽ không bị thi hành hình phạt tử hình là phải chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Việc nộp lại tiền tham ô, nhận hối lộ, nộp tiền khắc phục hậu quả không phải là chuyện dễ dàng với nhiều bị can, bị cáo, ngay cả khi đã bị đưa ra xét xử. Trong phiên tòa “chuyến bay giải cứu”, chỉ duy nhất bị cáo Phạm Trung Kiên, cựu Thư ký Thứ trưởng Bộ Y tế bị đại diện viện kiểm sát đề nghị tuyên phạt tử hình. Đối mặt án tử, cựu thư ký từng nhận hối lộ ròng rã suốt 9 tháng mới thấy cái giá phải trả như thế nào, điều mà khi còn đương nhiệm hẳn anh ta chưa bao giờ nghĩ đến. Bị cáo Phạm Trung Kiên khai vì bị suy sụp tinh thần, sức khỏe suy giảm nên phải nhập viện nhiều lần. Quá trình đó, Kiên thường xuyên phải làm việc với điều tra viên, tìm hiểu các quy định về pháp luật liên quan đến tội nhận hối lộ, thấy rõ khung rất nặng, từ 20 năm, chung thân tới tử hình.

Được nói lời sau cùng, Phạm Trung Kiên cho rằng bản thân đã rất ăn năn hối cải về hành vi phạm tội và bày tỏ: “Bị đề nghị tử hình là bản án rất nghiệt ngã với bản thân bị cáo cũng như gia đình. Bị cáo không nghĩ là mình vi phạm đến mức phải loại trừ khỏi cuộc sống, rời khỏi thế giới này ở độ tuổi ngoài 40”.

Trong vụ án trên, Kiên được xác định giữ vai trò “trùm” nhận hối lộ. Từ tháng 2 đến tháng 12/2021, Phạm Trung Kiên đã nhận hối lộ 253 lần của 18 cá nhân và 62 đoàn khách lẻ, với tổng số tiền lên đến hơn 42,6 tỷ đồng. Tòa đã dùng từ “nhận hối lộ một cách trắng trợn, số lượng rất lớn” để nói về tính chất hành vi của Phạm Trung Kiên. Tuy nhiên, do kịp thời nộp lại số tiền đã nhận hối lộ tính đến trước thời điểm tuyên án, hội đồng xét xử chỉ tuyên tù chung thân thay mức tử hình như đề nghị của viện kiểm sát.

Lại nhớ phiên tòa xét xử cựu Bộ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông Nguyễn Bắc Son, ông cũng thoát án tử nhờ sự hối cải và nộp lại tiền nhận hối lộ trước giờ tòa tuyên án. Quá trình xét xử, cựu bộ trưởng nhiều lần thay đổi lời khai, có lúc một mực cho rằng mình không hề nhận hối lộ như cáo buộc của viện kiểm sát. Đại diện Viện kiểm sát nhân dân TP Hà Nội đề nghị phạt bị cáo Nguyễn Bắc Son tử hình về tội “Nhận hối lộ”, 16-18 năm tù về tội “Vi phạm các quy định về quản lý đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng”, tổng hình phạt chung là tử hình. Nghe đến hình phạt tử hình, ông cựu bộ trưởng đứng gần như bất động, hai tay đan vào nhau, mắt nhìn xuống sàn nhà...

Nói về khoản tiền nhận hối lộ 3 triệu USD, chủ tọa phiên tòa khi đó đã phải dùng từ “xưa nay chưa từng có”. Đáng chú ý, ông Bắc Son tỏ ra bất nhất trong khai báo, dù trong quá trình điều tra, ông đã khai nhận hành vi phạm tội nhưng khi ra tòa lại tự mình phủ nhận, đến khi bị đề nghị tuyên tử hình lại... khai nhận và gia đình mới gấp gáp nộp lại số tiền. Chính động thái nộp lại tiền, khắc phục hậu quả này là căn cứ để tòa tuyên phạt ông mức án tù chung thân.

Như vậy, việc nộp lại tiền đã tham ô, nhận hối lộ, nộp tiền để khắc phục hậu quả là tín hiệu tích cực, đóng góp quan trọng vào việc thu hồi tài sản do các hành vi làm trái, tham ô, tham nhũng gây ra. Qua đây, cũng cho thấy việc thực thi các quy định của pháp luật đã tạo ra tính răn đe cao hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của bị can, bị cáo. Chính sự nghiêm khắc của pháp luật với trường hợp ngoan cố, không chịu khắc phục hậu quả, đồng thời khoan hồng, nhân đạo với những người ăn năn, hối cải, tích cực nộp lại tiền, khắc phục hậu quả đã giúp họ nhận thức được vấn đề và động viên gia đình, người thân nỗ lực khắc phục. Cùng với đó, việc thu hồi được các tài sản này sẽ giúp bảo vệ tài sản của Nhà nước, doanh nghiệp, người dân - một vấn đề quan trọng trong xử lý các vụ án kinh tế, tham nhũng hiện nay.

Đăng Minh