Khi bạo lực thành 'phản xạ' giải quyết mâu thuẫn

Chiều 10/8, Đặng Chí Thành (31 tuổi, trú tại Hà Nội) bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hà Nội tạm giữ hình sự để điều tra về hành vi Gây rối trật tự công cộng, sau khi hành hung một phụ nữ tại sảnh chờ thang máy chung cư Sky Central.

Đây không phải là vụ việc cá biệt. Chỉ trong vài tháng gần đây, liên tiếp xuất hiện những vụ hành hung gây bức xúc xã hội.

Ngày 5/8/2025, một nam thanh niên ở TP.HCM bị tạm giữ vì tát liên tiếp vào mặt nữ nhân viên cửa hàng tiện lợi chỉ vì “không vừa ý” khi được nhắc xếp hàng. Cuối tháng 7/2025, tại Đà Nẵng, một người đàn ông lao vào đánh bảo vệ chung cư do bất đồng về việc đỗ xe, khiến nạn nhân phải nhập viện.

Tháng 6/2025, mạng xã hội lan truyền clip ở Bắc Ninh, ghi lại cảnh một phụ nữ bị chồng cũ chặn đường, dùng mũ bảo hiểm đánh tới tấp trước sự chứng kiến của nhiều người. Tháng 5/2025, tại Nam Định, một tài xế taxi hành hung khách ngay giữa phố chỉ vì tranh cãi về tiền cước.

Những vụ việc này, dù nguyên nhân khác nhau, mâu thuẫn cá nhân, bất đồng giao tiếp, xung đột gia đình, đều có điểm chung: bạo lực được lựa chọn như giải pháp tức thời, bất chấp hậu quả pháp lý và tác động xã hội.

Một xã hội văn minh không thể tồn tại nếu những mâu thuẫn đời thường lại được “giải quyết” bằng nắm đấm. Bởi lẽ, bạo lực không chỉ gây tổn thương thể chất, mà còn để lại những vết thương tâm lý lâu dài cho nạn nhân, phá vỡ niềm tin vào môi trường sống an toàn.

Luật pháp Việt Nam đã có những quy định rõ ràng để xử lý hành vi hành hung. Tùy mức độ, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP với mức phạt tới 10 triệu đồng, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 134 Bộ luật Hình sự về tội Cố ý gây thương tích và Điều 318 về Gây rối trật tự công cộng. Với những vụ gây thương tích từ 11% trở lên hoặc dùng hung khí nguy hiểm, khung hình phạt có thể lên đến 3 năm tù, thậm chí cao hơn.

Điều đó có nghĩa, việc “nóng máu” trong vài giây có thể đánh đổi bằng nhiều năm mất tự do. Nhưng dường như, với không ít người, ý thức pháp luật vẫn chưa đủ mạnh để ngăn bàn tay họ giáng xuống người khác.

Nhìn sâu hơn, những vụ việc như trên không chỉ là vấn đề cá nhân nóng nảy, mà phản ánh khoảng trống trong giáo dục kỹ năng sống và quản trị cảm xúc.

Ở nhiều quốc gia, từ cấp tiểu học, học sinh đã được dạy cách giải quyết xung đột: lắng nghe, thương lượng, tìm bên thứ ba hòa giải. Trong khi đó, ở Việt Nam, kỹ năng này chưa được chú trọng đúng mức. Cùng với ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội, nơi các clip xô xát được chia sẻ, bình luận, thậm chí “cổ vũ”, bạo lực dễ dàng trở thành một dạng phản xạ hành vi.

Một điểm đáng lo ngại là nhiều vụ hành hung diễn ra nơi công cộng, trước sự chứng kiến của nhiều người, nhưng can thiệp kịp thời còn ít. Vụ ở Bắc Ninh tháng 6/2025 cho thấy, có người đứng quay clip thay vì ngăn chặn hoặc báo công an. Điều này không chỉ phản ánh sự thờ ơ, mà vô tình tiếp tay cho hành vi sai trái khi clip lan truyền trên mạng.

Đặng Chí Thành (31 tuổi, trú tại Hà Nội) bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hà Nội tạm giữ hình sự để điều tra về hành vi gây rối trật tự công cộng.

Trong môi trường đô thị đông đúc, văn hóa ứng xử cộng đồng phải được nâng lên thành “lá chắn” bảo vệ người yếu thế. Cần khuyến khích người dân can thiệp an toàn, như gọi điện báo cơ quan chức năng, sử dụng hệ thống bảo vệ tại chung cư, hoặc huy động sự hỗ trợ của những người xung quanh.

Để hạn chế tình trạng bạo lực vì mâu thuẫn cá nhân, cần một chiến lược tổng hợp:

-Xử lý nghiêm minh: Các cơ quan tố tụng cần kiên quyết khởi tố và xét xử công khai những vụ điển hình, nhất là hành hung phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi. Không thể để những hành vi này bị “hòa giải” hoặc xử phạt hành chính nhẹ nhàng, tạo tiền lệ xấu.

-Truyền thông mạnh mẽ: Báo chí, mạng xã hội cần đồng loạt phản ánh hậu quả pháp lý và xã hội của bạo lực. Thay vì chỉ dừng ở đưa tin, cần có loạt bài phân tích, phỏng vấn luật sư, chuyên gia tâm lý để làm rõ thông điệp: bạo lực không phải giải pháp.

-Giáo dục kỹ năng sống: Tích hợp các chương trình giáo dục quản trị cảm xúc, kỹ năng đàm phán, giải quyết mâu thuẫn vào trường học và môi trường lao động. Doanh nghiệp, khu dân cư, tổ dân phố có thể tổ chức tập huấn định kỳ về ứng xử phi bạo lực.

-Xây dựng cơ chế bảo vệ nhanh: Các chung cư, khu đô thị cần trang bị hệ thống báo động và đội ngũ bảo vệ đủ thẩm quyền xử lý tình huống ngay khi phát sinh.

Cái nguy hiểm nhất không chỉ là những cú đánh, mà là tâm lý coi bạo lực như chuyện “có gì đâu”. Khi xã hội bắt đầu quen với hình ảnh xô xát trên đường, khi người ta xem clip hành hung như một “món giải trí” trên mạng, thì ranh giới giữa cái đúng và cái sai dần bị xóa mờ.

Trong lịch sử, không một xã hội văn minh nào dung thứ cho hành vi dùng sức mạnh để áp đặt ý chí. Từ luật pháp quốc tế đến đạo lý phương Đông, đều khẳng định: giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực là con đường dẫn tới bất ổn và đổ vỡ.

Vụ Đặng Chí Thành hay những vụ tương tự phải trở thành lời cảnh tỉnh: chỉ một giây mất kiểm soát, cả đời phải trả giá. Và hơn thế, mỗi công dân cần hiểu rằng sự an toàn của cộng đồng bắt đầu từ việc từng cá nhân nói “không” với bạo lực, từ lời nói, hành động đến suy nghĩ.

Xã hội văn minh không phải là nơi không có mâu thuẫn, mà là nơi mâu thuẫn được giải quyết bằng luật pháp, lý trí và sự tôn trọng lẫn nhau. Khi mỗi người biết kiềm chế bản thân, tìm đến đối thoại thay vì nắm đấm, chúng ta mới thực sự bước thêm một bước trên con đường xây dựng một cộng đồng an toàn, văn minh và nhân ái.

Lê Thọ Bình

Lê Thọ Bình