Khám phá ngôi Đền nổi tiếng linh thiêng ở Quảng Ninh

Video Đền Cửa Ông nhìn từ trên cao.

Đền Cửa Ông nằm tọa lạc trên một ngọn đồi cao khoảng 100 m nhìn ra vịnh Bái Tử Long thuộc phường Cửa Ông, tỉnh Quảng Ninh.

Đền Cửa Ông thờ Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng - người có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông, bảo vệ tuyến biên giới và lãnh hải vùng Đông Bắc Tổ quốc.

Với tài thao lược của mình, khi làm vị trấn thủ giữ bến cảng Cửa Suốt, Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng đã giữ vững yên vùng đất này, ngăn những mưu mô xâm lấn của giặc Nguyên, bởi vậy người dân ở đây đã tôn kính gọi ông là Đức Ông.

Đền Cửa Ông tọa lạc trên một ngọn đồi cao khoảng 100 m nhìn xuống vịnh Bái Tử Long, hai bên có hai ngọn đồi nhỏ hộ vệ, phù hợp với quy tắc “tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ”, sau lưng là dãy núi xanh chạy dài qua Cẩm Phả, Mông Dương. Nơi đây có sự hòa quyện giữa núi non, rừng, biển tạo nên cảnh quan hữu tình, hùng tráng nhưng cũng đầy trang nghiêm, tĩnh mịch.

Đặc biệt, năm 2018, chính quyền phường Cửa Ông, TP Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đã tổ chức di dời tượng Đức Ông (có trọng lượng khoảng 40 tấn) từ lối vào Đền lên vị trí đồi có độ cao 50 m tại dải núi phía Nam (cách Đền Thượng khoảng 150 m), nhìn ra Vịnh Bái Tử Long. Khu vực này được xây dựng thành quảng trường lát đá cẩm thạch.

Khối đá phù điêu phía sau tượng Đức Ông khắc họa lại chiến thắng vang dội Vân Đồn - Cửa Lục trước quân Nguyên Mông.

Đền trước đây có diện tích nhỏ, nằm trên quả đồi quay mặt ra biển. Đền Cửa Ông có kiến trúc kiểu chữ công (I) gồm 3 gian tiền đường, 3 gian ống muống và 3 gian hậu cung. Hệ thống vì kèo cột gỗ kiểu giá chiêng chồng rường, bào trơn đóng bén đơn giản, không chạm trổ gì, phía trước tiền đường là phương đình cột trụ bê tông 2 tầng 8 mái vút cong đầu rồng. Hệ thống tượng thờ trong đền là một kho tàng di sản vô giá, vừa phong phú, vừa quý hiếm bởi có giá trị nghệ thuật điêu khắc đặc sắc.

Khu đền Thượng gồm đền chính thờ Trần Quốc Tảng, lăng Trần Quốc Tảng, đền Quan Châu, đền Quan Chánh... Đây là nơi duy nhất thờ đầy đủ gia thất của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và các cận thần của ông với 34 pho tượng, được chạm trổ công phu, có giá trị nghệ thuật cao. Trong kháng chiến chống Mỹ, Đền Hạ và Đền Trung đã bị bom Mỹ phá hủy toàn bộ.

Sau nhiều lần trùng tu và mở rộng, Đền Cửa Ông hiện tại có quy mô lớn hơn với hệ thống đền Hạ, đền Trung, đền Thượng cùng với sân chầu và các hạng mục đi kèm là nơi diễn ra các hoạt động lễ hội. Đền Hạ nằm ở phía dưới thờ Mẫu.

Theo tài liệu nghiên cứu của Ban quản lý Đền Cửa Ông, Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng (1252-1313) xuất thân từ dòng dõi võ tướng, đại quý tộc, con trai thứ 3 của danh tướng Trần Hưng Đạo, cháu nội An Sinh Vương Trần Liễu. Trần Quốc Tảng là vị tướng tài năng, dũng cảm, đã có công theo cha là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến vĩ đại, đánh tan quân xâm lược Nguyên - Mông.

Đặc biệt, trong chiến thắng Vân Đồn - Cửa Lục, ông đã cùng Trần Khánh Dư chỉ huy, đánh tan đạo quân tiếp lương của Trương Văn Hổ từ phương Bắc tới, mở ra cục diện mới, dẫn đến chiến thắng vang dội của quân, dân Đại Việt trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông lần thứ 3 (1288).

Khi đất nước thanh bình, ông lại được Quốc Công Tiết chế Trần Quốc Tuấn giao trọng trách trấn giữ vùng Hải Ninh - An Bang (Đông Bắc), trở thành hình ảnh sâu đậm trong tâm thức của người dân đã bao đời. Tương truyền, sau khi mất, ông đã hiển thánh tại Vườn Nhãn (phường Cửa Ông ngày nay), nhân dân địa phương đã dâng biểu xin vua Trần Anh Tông, cho tế lễ, lập miếu thờ. Đến tham quan đền, người dân và du khách sẽ được nghe về những câu chuyện xưa tại địa phương, dẫn dắt đến sự tích lập đền, đồng thời được giới thiệu về lối kiến trúc đặc sắc và các nghi thức, lễ hội truyền thống hàng năm tại đây.

Cụm di tích Đền Cửa Ông được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt vào năm 2017, không chỉ có giá trị đặc biệt với vùng đất Quảng Ninh, gắn liền với quần thể di tích thuộc triều đại nhà Trần oanh liệt ngày nào, mà còn có giá trị lớn lao trong quần thể di tích nói chung của đất nước.

Ngoài mang giá trị về văn hóa, lịch sử, Đền Cửa Ông còn là nơi ngư dân đi biển thường lui tới cầu khấn Đức Ông che chở cho biển lặng gió hòa, thuyền đầy cá tôm, ngư dân ra khơi an toàn... Các chuyến tàu hàng khi đi qua đây đều sắp lễ lên Đền để cầu xin chuyến đi thuận buồn, xuôi gió.

Quốc Nam