Khai thác lợi thế bản địa, nguồn lực địa phương để nâng cao hiệu quả

Nhiều mô hình sáng tạo tại các vùng miền núi, khu vực đồng bào dân tộc thiểu số đang mang lại hiệu quả rõ rệt. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Giai đoạn 2021-2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong công cuộc giảm nghèo bền vững tại Việt Nam. Thay vì chỉ tập trung giảm số hộ nghèo, các chính sách đã chuyển hướng xây dựng nền tảng vững chắc, giúp người dân tự vươn lên và phát triển bền vững.

Thiết kế các mô hình giảm nghèo đặc thù

Những mô hình sáng tạo tại các vùng miền núi, khu vực đồng bào dân tộc thiểu số đang mang lại hiệu quả rõ rệt, biến người nghèo từ đối tượng thụ hưởng thành chủ thể của quá trình phát triển.

Tỉnh Tuyên Quang đã trở thành điển hình trong việc huy động đa dạng nguồn lực cho công tác giảm nghèo. Chỉ riêng chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, tỉnh đã huy động tổng nguồn lực hơn 64.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chỉ chiếm 11,5%, phần còn lại đến từ các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và cộng đồng.

Điểm đặc biệt của mô hình Tuyên Quang là sự đa dạng trong các giải pháp sinh kế. Trong giai đoạn 2021-2025, gần 100 mô hình hỗ trợ sinh kế đã được triển khai, từ trồng rau, cây ăn quả đến nuôi dê, nuôi bò và chăm sóc dược liệu thay thế cho cây lúa, ngô truyền thống. Nhờ liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp về kỹ thuật và thị trường tiêu thụ, nhiều hộ gia đình đã có thu nhập bền vững, thoát khỏi sự phụ thuộc vào trợ giúp ngắn hạn.

Tại Kon Tum, công tác giảm nghèo gắn liền với việc phát triển các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng như cà phê, hồ tiêu và cây ăn quả địa phương. Tỉnh không chỉ hỗ trợ vốn, cây giống, kỹ thuật mà còn tổ chức các lớp tập huấn về quản lý chuỗi giá trị và thương mại điện tử.

Cách tiếp cận này đã giúp đồng bào dân tộc thiểu số tiếp cận thị trường rộng hơn, từ đó nâng cao thu nhập và tạo ra những sản phẩm có thương hiệu riêng. Kết quả là nhiều hộ gia đình có thu nhập thấp đã từng bước cải thiện mức sống, đồng thời góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Theo tổng kết của Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), các địa phương đã chủ động thiết kế mô hình giảm nghèo đặc thù theo điều kiện tự nhiên và xã hội riêng, chẳng hạn như: Vùng đồng bằng tập trung mô hình liên kết sản xuất nông sản hàng hóa, gắn với chuỗi giá trị và thương hiệu OCOP; miền núi và dân tộc thiểu số phát triển mô hình trồng rừng gỗ lớn, chăn nuôi gia súc quy mô nhỏ kết hợp du lịch sinh thái cộng đồng; vùng ven biển đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản bền vững, kết hợp chế biến và tiêu thụ nội địa…

Các địa phương đã chủ động thiết kế mô hình giảm nghèo đặc thù theo điều kiện tự nhiên và xã hội riêng. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Nhiều tỉnh, thành phố đã căn cứ vào điều kiện thực tế để có những mô hình giảm nghèo rất đa dạng, khai thác lợi thế bản địa, nguồn lực địa phương. Những mô hình ấy đã đi sâu vào giải quyết nguyên nhân của đói nghèo, gắn kết sản xuất với thị trường, xây dựng chuỗi giá trị, tăng cường sự tham gia của các hộ nghèo… Đặc biệt, các chính sách rất linh hoạt, không chỉ dừng lại ở việc trợ cấp, hỗ trợ sản xuất mà còn thông qua việc đào tạo, nâng cao năng lực, hỗ trợ kết nối, xây dựng cộng đồng, cung cấp các chính sách hỗ trợ sản xuất, tín dụng, thị trường hiệu quả.

Cần thêm chính sách mạnh để thu hút đầu tư

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Thị An đề xuất, để tiếp tục đẩy mạnh công cuộc giảm nghèo bền vững, Quốc hội và Chính phủ cần có những chính sách khuyến khích mạnh mẽ để kêu gọi doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư vào các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa.

"Thực tế cho thấy, các nhà đầu tư thường e ngại những khu vực này vì lợi nhuận thấp. Do đó, sự hỗ trợ của Nhà nước là yếu tố then chốt và mang tính nền tảng", bà An nhấn mạnh.

Khi công nghiệp phát triển, việc làm ổn định sẽ được tạo ra, kinh tế địa phương được nâng lên. Điều này cũng tạo ra nhu cầu lao động, thúc đẩy người dân tự học hỏi, nâng cao kỹ năng để cải thiện cuộc sống. Nếu không có giải pháp này, việc phát triển đồng đều sẽ khó khăn và dễ rơi vào tình trạng thiếu bền vững.

Tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, đánh giá việc chuyển sang cách tiếp cận giảm nghèo đa chiều là định hướng đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Cách tiếp cận này không chỉ là "cho con cá" (hỗ trợ trực tiếp) hay "cho cần câu" (cung cấp công cụ), mà cốt lõi là "trang bị năng lực" để người dân tự câu cá.

"Người dân phải tiếp cận được các dịch vụ nâng cao năng lực của con người như y tế, giáo dục, thông tin... Khi có sức khỏe, tri thức và thông tin, họ sẽ có năng lực tự tạo sinh kế, tự vươn lên và quan trọng hơn là tự chống chọi với rủi ro," ông Dũng nhấn mạnh.

Cách tiếp cận này cũng giúp tránh "khuyến khích ngược" - tình trạng một số người không muốn thoát nghèo để tiếp tục nhận trợ cấp. Khi sự hỗ trợ tập trung vào xây dựng năng lực, nó sẽ khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường, biến người nghèo từ đối tượng thụ hưởng thành chủ thể của quá trình phát triển.

Công cuộc giảm nghèo bền vững tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025 đã đạt được những bước tiến quan trọng, không chỉ giúp giảm tỷ lệ hộ nghèo mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài.

Những mô hình giảm nghèo hiệu quả tại các địa phương, cùng với cách tiếp cận đa chiều, đang từng bước giúp người dân cải thiện đời sống và vươn lên tự chủ. Để tiếp tục đẩy mạnh công tác này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng, nhằm xây dựng một tương lai bền vững cho các vùng khó khăn trên cả nước./.

(Vietnam+)