Khai mở giá trị du lịch từ các công viên địa chất toàn cầu

Cao nguyên đá Đồng Văn. Ảnh: Nguyễn Quý.

Từ di sản địa chất đến động lực phát triển du lịch

4 CVĐCTC được UNESCO công nhận gồm: Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn; Công viên địa chất Non nước Cao Bằng, Công viên địa chất Đắk Nông và Công viên địa chất Lạng Sơn. Mỗi công viên được đánh giá là một bảo tàng địa chất sống, có giá trị đặc trưng, độc đáo riêng về giá trị địa chất, địa mạo, địa tầng, cổ sinh, khoáng sản, cấu trúc kiến tạo, đa dạng sinh học,... các giá trị tài nguyên về văn hóa - lịch sử, văn hóa cộng đồng. Sự ghi danh của UNESCO vừa là niềm tự hào, vừa là cam kết của chúng ta trong bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch bền vững.

Theo thống kê năm 2024, Cao Bằng đón 1.834.730 lượt khách (49.097 lượt khách quốc tế), tổng thu 1.466 tỷ đồng; Lạng Sơn, tổng lượt khách đạt 4,2 triệu, chủ yếu nội địa; tổng thu bằng khoảng một nửa Đồng Văn. Đắk Nông đang ở giai đoạn khởi phát, đón 699.000 lượt khách, trong đó có 6.200 khách quốc tế, doanh thu đạt 195 tỷ đồng…

TS Hoàng Thị Bình - Phó Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho biết, những CVĐCTC được vinh danh có lợi thế rất lớn trong phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục, phát triển bền vững, bảo tồn di sản và phát triển du lịch, tăng uy tín để quảng bá, thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế. Thực tế, các địa phương đã thực hiện tốt công tác bảo tồn, khai thác hiệu quả các giá trị tài nguyên CVĐCTC để phát triển du lịch. Nhiều tài nguyên đã được khai thác, phát triển thành các khu du lịch, điểm du lịch nổi tiếng.

Đồng quan điểm, ông Hoàng Hoa Quân - Phó trưởng Phòng Lữ hành, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam cho rằng, việc UNESCO công nhận các CVĐCTC tại Việt Nam đánh dấu bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch bền vững gắn với bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. Các công viên địa chất này không chỉ mang giá trị khoa học - địa chất độc đáo, mà còn chứa đựng các giá trị văn hóa, lịch sử và nhân văn sâu sắc. Song song với việc bảo tồn, công tác quản lý và khai thác du lịch trong các CVĐCTC trở thành yếu tố quyết định để phát triển kinh tế địa phương, nâng cao sinh kế người dân, đồng thời duy trì tỉnh bền vững của tài nguyên.

Đặt cộng đồng vào trung tâm

Việc khai thác du lịch tại các CVĐCTC ở nước ta thời gian qua mặc dù đã đạt được những thành quả nhất định. Song thực tiễn đã bộc lộ nhiều bất cập, phát triển không đồng đều. Từ bảo tồn, phát huy hiệu quả giá trị tài nguyên; phát triển sản phẩm đặc thù; mở rộng và định vị thị trường; hoàn thiện hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật; kết nối tuyến - điểm - vùng; cơ chế liên kết hợp tác công - tư; phát huy vai trò cộng đồng; đến phát triển nguồn nhân lực.

Thực trạng phát triển du lịch đang cho thấy một sự lãng phí tài nguyên khi các sản phẩm đặc thù nhất lại chưa được đầu tư, hệ thống sản phẩm chung còn nghèo nàn, và thị trường bị định vị ở phân khúc thấp, ngắn ngày, chi tiêu ít. Điều này tạo ra một “vòng luẩn quẩn” của sự phát triển kém bền vững: đầu tư thấp dẫn đến sản phẩm yếu, sản phẩm yếu chỉ thu hút được thị trường giá trị thấp, và thị trường giá trị thấp không tạo ra đủ doanh thu để tái đầu tư.

Chính vì vậy, TS Nguyễn Xuân Hải đề xuất: Để phá vỡ vòng luẩn quẩn này và phát triển bền vững, các địa phương cần thực hiện một chiến lược kép. Trước tiên tái cấu trúc sản phẩm theo hướng tập trung nguồn lực đầu tư vào các sản phẩm đặc thù, đẳng cấp, khai thác các giá trị cốt lõi độc nhất của mình. Cùng với đó, định vị lại thị trường, chủ động chuyển dịch từ thị trường đại chúng giá rẻ sang các phân khúc thị trường ngách và thị trường quốc tế có khả năng chi tiêu cao. Việc phát triển các sản phẩm lưu niệm đặc trưng, giàu hàm lượng địa chất, văn hóa và câu chuyện bản địa, cũng là một yêu cầu cấp thiết để hoàn thiện chuỗi giá trị du lịch, tăng doanh thu và góp phần bảo tồn di sản.

Còn PGS.TS Nguyễn Thị Nguyên Hồng - nguyên Trưởng khoa Khách sạn – Du lịch Trường Đại học Thương mại cho rằng, việc phát triển du lịch tại các Công viên địa chất toàn cầu UNESCO ở Việt Nam chỉ thực sự bền vững khi người dân trở thành chủ thể kiến tạo, đồng quản lý và đồng hưởng lợi. Trao quyền, nâng cao năng lực và tạo cơ chế tham gia thực chất chính là chìa khóa để du lịch không chỉ là công cụ phát triển kinh tế, mà còn là động lực giúp cộng đồng địa phương vươn lên bằng chính bản sắc và tri thức văn hóa của mình.

Phạm Sỹ