'Khách lạ' 3I/ATLAS có thể ra đời trước Hệ Mặt Trời hàng tỷ năm

3I/ATLAS được phát hiện hôm 1/7 và nhanh chóng trở thành mục tiêu nghiên cứu gấp rút. Ảnh: NASA

3I/ATLAS được phát hiện hôm 1/7 và nhanh chóng trở thành mục tiêu nghiên cứu gấp rút. Theo các nhà khoa học trình bày tại Hội nghị Thiên văn Quốc gia 2025 của Hiệp hội Thiên văn Hoàng gia Anh ở Durham, các mô phỏng quỹ đạo mới nhất cho thấy vật thể này có khả năng xuất xứ từ “đĩa dày” của Ngân Hà – một vùng tập hợp các ngôi sao cổ đại nằm trên và dưới mặt phẳng chính của thiên hà. Nếu giả thuyết này đúng, khả năng 3I/ATLAS là một sao chổi cổ đại trên 7 tỷ năm tuổi lên tới 66%.

“Các thiên thể liên sao không đi kèm một cái ‘nhãn’ ghi rõ thông tin,” ông Chris Lintott, nhà vật lý thiên văn tại Đại học Oxford, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết. “Tất cả những gì chúng tôi thật sự nắm chắc là hướng di chuyển của nó, và từ đó xác định tuổi thọ là một bước tiến rất đáng kể”.

Dù vậy, nhiều chuyên gia cảnh báo cần thêm dữ liệu quan sát để xác nhận nguồn gốc và niên đại. Bà Pamela Gay, nhà thiên văn thuộc Viện Khoa học Hành tinh (Mỹ), nhận định: “Nó có thể chỉ là một vật thể may mắn, chưa từng va chạm gì đáng kể. Cũng có khả năng nó đã bị thay đổi quỹ đạo hàng chục lần do tương tác với các hệ sao hoặc hành tinh lang thang”. Bà cũng không loại trừ khả năng 3I/ATLAS bắt nguồn từ một nơi gần hơn, chỉ tình cờ đi đúng quỹ đạo hiện tại.

Theo ông Lintott, tốc độ hiện tại của 3I/ATLAS rất “điển hình” đối với vật thể liên sao, nhờ vậy có thể “tương đối chắc chắn” nó chưa từng gặp một ngôi sao khác. Ông nói thêm việc nó dao động lên xuống mặt phẳng Ngân Hà củng cố giả thuyết nó đã tồn tại lâu trong đĩa dày – vốn chứa nhiều ngôi sao cổ.

Nhóm nghiên cứu đã phát triển một phần mềm mô phỏng xác suất mới, kết hợp dữ liệu quang học và quỹ đạo đo bởi vệ tinh Gaia với các mô hình quỹ đạo của khoảng 1 tỷ ngôi sao trong Ngân Hà cùng các vật chất xung quanh như tiểu hành tinh và sao chổi. Dựa trên đó, họ ước tính điểm khởi nguồn tiềm năng của 3I/ATLAS và thành phần vật chất liên quan.

Nếu thực sự xuất phát từ đĩa dày, 3I/ATLAS nhiều khả năng giàu nước, do các sao ở vùng này chứa ít nguyên tố nặng. Tuy nhiên, để xác minh, các nhà khoa học đang chờ dữ liệu thành phần khí và bụi mà thiên thể này sẽ giải phóng trong những tuần tới khi ánh sáng Mặt Trời làm bốc hơi lớp băng trên bề mặt. Tỷ lệ nước và các dấu hiệu hóa học sẽ là manh mối quan trọng để làm sáng tỏ lịch sử của nó.

“Tạm thời, nguồn gốc của 3I/ATLAS vẫn như một trò chơi đoán chữ,” bà Gay ví von. “Chúng ta mới tìm được 4 chữ cái trong tổng số 20. Có thể ai đó đoán trúng cả cụm từ, nhưng cũng có thể sai hoàn toàn”.

Thanh Tùng (TTXVN)