KH&CN 2026: Từ 'khởi động chạy đà' sang 'hành động tăng tốc'

Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) vừa diễn ra sáng nay, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, sau một năm "khởi động chạy đà" đầy nỗ lực, năm 2026 phải là năm "hành động tăng tốc", đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực then chốt đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Sáng nay, Bộ KH&CN tổ chức hội nghị tổng kết công tác năm 2025, với nhiều ghi nhận đột phá

2025 - dấu ấn đột phá về thể chế và tư duy quản trị

Nhìn lại năm 2025, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đánh giá đây là một năm có ý nghĩa đặc biệt, đánh dấu chặng đường 80 năm phát triển đất nước và 40 năm đổi mới. Trong bối cảnh thế giới biến động nhanh chóng với sự cạnh tranh gay gắt trong các lĩnh vực cốt lõi như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và năng lượng xanh, ngành KH&CN Việt Nam đã nỗ lực không ngừng để xác lập một mô hình tăng trưởng mới dựa trên nền tảng trí tuệ.

Thành tựu lớn nhất của năm 2025 chính là đột phá về công tác xây dựng thể chế. Theo Phó Thủ tướng, chưa bao giờ ngành KH&CN hoàn thành một khối lượng công việc khổng lồ như vậy trong thời gian ngắn, đặc biệt là vai trò đầu mối triển khai Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị với 473 nhiệm vụ. Năm 2025 được coi là "năm của hoàn thiện thể chế", tháo gỡ các điểm nghẽn và giải phóng tiềm năng sáng tạo cho đội ngũ trí thức. Nhờ đó, vị thế KH&CN quốc gia được nâng cao rõ rệt; doanh thu công nghiệp công nghệ tăng trưởng mạnh mẽ, đạt khoảng 25% so với năm 2024.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng phát biểu chỉ đạo tại hội nghị

Bên cạnh đó, tư duy quản lý nhà nước đã có sự chuyển dịch tích cực. Từ tư duy "cấp phát" mang tính hành chính, ngành đã chuyển sang tư duy "phục vụ kiến tạo", lấy hiệu quả và kết quả đầu ra làm thước đo chủ yếu thay vì chỉ quản lý quy trình đầu vào. Tuy nhiên, lãnh đạo Chính phủ cũng thẳng thắn chỉ ra những trăn trở: Đóng góp của KH&CN vào tăng trưởng chưa tạo được bứt phá rõ nét; hạ tầng số, mạng 5G và internet vệ tinh triển khai còn chậm; đặc biệt là "văn hóa chấp nhận rủi ro" vẫn là một điểm nghẽn lớn khi tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm vẫn còn tồn tại ở một bộ phận cán bộ.

2026: Hành động đột phá, lan tỏa kết quả

Bước sang năm 2026, quán triệt chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng yêu cầu toàn ngành phải thực hiện phương châm: "Hành động đột phá, lan tỏa kết quả". Thông điệp xuyên suốt là chuyển mạnh từ "có làm" sang "làm đến nơi đến chốn".

Phó Thủ tướng đã chỉ đạo 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm để thực hiện cú bứt tốc này.

Thứ nhất, phải khẩn trương đưa các thể chế đã xây dựng đi vào cuộc sống, hoàn thành các nghị định, thông tư hướng dẫn ngay trong Quý 1/2026 để thể chế thực sự trở thành lợi thế cạnh tranh.

Thứ hai, tập trung nguồn lực cho các nhiệm vụ cốt lõi như hạ tầng dữ liệu và nhân lực chất lượng cao, triển khai ngay 6 nhóm sản phẩm công nghệ chiến lược đã được lựa chọn.

Thứ ba, lấy doanh nghiệp làm trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo, trong đó nhà nước đóng vai trò bệ đỡ và chia sẻ rủi ro thông qua các quỹ đầu tư mạo hiểm.

Thứ tư, đẩy mạnh mô hình doanh nghiệp khởi nguồn (spin-off) từ các trường đại học, viện nghiên cứu. Cuối cùng, phải gắn kết chặt chẽ KH&CN với chuyển đổi số và Đề án 06 để khai thác tối đa tài nguyên dữ liệu quốc gia.

Đổi mới phương thức đầu tư: Nhà nước "mua" kết quả thay vì "nuôi" quy trình

Tiếp thu chỉ đạo của Chính phủ, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định năm 2026 sẽ là năm tăng tốc triển khai Nghị quyết 57 bằng những kết quả thực chất, có thể đo đếm được. Bộ trưởng nhấn mạnh một sự thay đổi mang tính cách mạng trong phương thức đầu tư: Chuyển mạnh từ hỗ trợ đầu vào sang đầu tư theo kết quả đầu ra.

Đáp từ Phó thủ tướng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định năm 2026 sẽ là năm tăng tốc triển khai Nghị quyết 57 bằng những kết quả thực chất, có thể đo đếm được

Thay vì chi ngân sách theo quy trình nghiên cứu, Nhà nước sẽ đóng vai trò là "người mua hàng" lớn nhất, đặt hàng các sản phẩm và giải pháp công nghệ chiến lược. Bộ trưởng chia sẻ: "Khi có đơn đặt hàng thật và cầu thật thì doanh nghiệp công nghệ, viện trường và nguồn lực xã hội sẽ cùng tham gia mạnh mẽ". Đây chính là bài học từ việc sản xuất thành công tên lửa hành trình đối hải trước đây. Đồng thời, ngành sẽ mở rộng không gian thí điểm (sandbox) để khuyến khích những cái mới, bởi "từ ứng dụng, từ làm sản phẩm mới có thể tiến tới tự chủ công nghệ".

Về năng lực nội sinh, Việt Nam đã có những bước tiến đáng khích lệ khi làm chủ các công nghệ lõi trong sản xuất UAV, camera AI, vắc-xin và các mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt. Để tiếp tục phát huy, Bộ trưởng cho rằng cần thay đổi cách tiếp cận: Không chỉ đi từ khoa học đến sản phẩm, mà phải đi từ bài toán của cuộc sống để tìm ra công nghệ. "Bài toán lớn sẽ dẫn đến công nghệ lớn".

Đề xuất dịch chuyển vị thế ngành để tạo "lực kéo" kinh tế

Một nội dung quan trọng được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề xuất là việc chuyển ngành KH&CN từ khối Văn hóa - Xã hội sang khối Kinh tế - Công nghiệp - Công nghệ. Bộ trưởng lý giải rằng phần lớn các nước phát triển đều đặt KH&CN trong khối kinh tế vì đây là động lực tăng trưởng năng suất và công nghiệp hóa.

Việc xếp vào khối văn hóa xã hội tuy dễ duy trì các giá trị hàn lâm nhưng lại khó biến công nghệ thành "lực kéo" cho sản xuất thực tế. Sự thay đổi này không chỉ là thủ tục hành chính mà là một cuộc cách mạng về tư duy phát triển.

Kết thúc hội nghị, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng bày tỏ niềm tin mãnh liệt vào đội ngũ trí thức và các nhà khoa học Việt Nam. Với truyền thống đoàn kết và khát vọng cống hiến, ngành KH&CN được kỳ vọng sẽ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ năm 2026, xứng đáng là quốc sách hàng đầu đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên hùng cường và thịnh vượng.

Nam Phong