Kế thừa và phát huy bài học nhạy bén nắm bắt thời cơ

“Chúng ta không thể chậm trễ"

Tháng 5/1941, Hội nghị Trung ương 8 của Đảng với những chuyển hướng chiến lược cách mạng đúng đắn và sáng tạo đã đáp ứng được khát vọng độc lập của toàn dân tộc. Đảng Cộng sản Đông Dương đã xác định khi thời cơ đến phải kịp thời giành lấy độc lập và tích cực chuẩn bị để “một cuộc vũ trang khởi nghĩa” nổ ra thắng lợi.

Tình hình quốc tế có nhiều thuận lợi, sự mở rộng và lớn mạnh của lực lượng cách mạng tập hợp trong Mặt trận Việt Minh là những tiền đề quan trọng để Đảng và Hồ Chí Minh đưa ra những quyết sách chuẩn bị đón thời cơ.

Trong những năm cuối của cuộc vận động giải phóng dân tộc (1941 - 1945), khi phân tích về diễn biến cuộc chiến tranh giữa phe phát xít và đồng minh, Hồ Chí Minh khẳng định thắng lợi cuối cùng sẽ thuộc về phe dân chủ và nhận định thời cơ giải phóng dân tộc đang đến rất gần, tình thế cách mạng sắp xuất hiện:

“Ấy là nhịp tốt cho ta,

Nổi lên khôi phục nước nhà tổ tông”.

Sang năm 1945, cuộc chiến tranh chống phát xít đang đi vào giai đoạn kết thúc. Cách mạng Việt Nam cũng bước vào tình thế mới. Sau khi “Nhật - Pháp bắn nhau”, ngày 9/3/1945, Đảng đã kịp thời phát động phong trào Kháng Nhật cứu nước rộng rãi và phát triển ngày càng mạnh mẽ. Tháng 5/1945, phát xít Đức, Ý đã bại trận trên chiến trường châu Âu.

Ảnh tư liệu.

Tháng 8/1945, phát xít Nhật đang trên đường sụp đổ. Từ Việt Bắc, Hồ Chí Minh theo dõi sát những biến động của tình hình thế giới. Đại tướng Võ Nguyên Giáp kể lại: Dù đang ốm nặng, Hồ Chí Minh vẫn chỉ thị: “Lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”.

Ngay 12/8/1945, Hồ Chí Minh nghe qua radio bản tin của đài San Francisco (Mỹ) loan báo Chính phủ Thụy Sĩ đã chuyển công hàm của phía Nhật Bản đến Chính phủ Mỹ đề nghị sửa đổi 4 điều trong Tuyên bố Potsdam. Người nhận thấy động thái sắp đầu hàng của Nhật Bản.

Ngay trong đêm, Người đã bàn với Tổng Bí thư Trường Chinh triệu tập ngay Hội nghị Đại biểu toàn quốc của Đảng. Theo sự đề xuất của Người, Thường vụ Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh đã quyết định thành lập Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc và nhanh chóng phát đi bản Quân lệnh số 1 - Lệnh Tổng khởi nghĩa, lúc 11 giờ đêm ngày 13/8. “Giờ tổng khởi nghĩa đã đến! Cơ hội có một cho quân dân Việt Nam vùng dậy giành lấy quyền độc lập của nước nhà!”.

Ngay sau Hội nghị của Đảng họp ngày 14 và 15/8/1945, Đại hội Quốc dân khai mạc ở Tân Trào ngày 16/8/1945. Đại hội tán thành chủ trương khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách lớn của Mặt trận Việt Minh.

Đại hội quyết định thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam “cũng như một Chính phủ lâm thời của ta lúc này”. Hồ Chí Minh được bầu làm Chủ tịch Ủy ban Dân tộc giải phóng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi Thư kêu gọi tổng khởi nghĩa tới toàn thể quốc dân Việt Nam. Người kêu gọi: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta... Chúng ta không thể chậm trễ”.

Hưởng ứng lời hiệu triệu đó toàn dân Việt Nam đã nhất tề đứng lên.

Ngày 19/8, khởi nghĩa thành công ở Hà Nội.

Ngày 23/8, lực lượng cách mạng nắm chính quyền ở kinh đô Huế.

Ngày 25/8, nhân dân Sài Gòn, Nam Bộ khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi.

Một số địa phương, dù chưa kịp nhận lệnh Tổng khởi nghĩa, nhưng theo tinh thần của Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” và căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương đã chủ động kịp thời lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa.

Chỉ trong nửa cuối tháng 8/1945, với tinh thần phấn khởi cách mạng lạ thường, với khí thế mãnh liệt chưa từng thấy, nhân dân Việt Nam đã kiên quyết giành lấy tự do độc lập, Chính quyền đã nhanh chóng về tay nhân dân trên phạm vi cả nước.

Bài học mang nhiều giá tri được kế thừa

Thắng lợi lịch sử của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám đã chứng minh bản lĩnh và nghệ thuật lãnh đạo cách mạng, nhạy bén tận dụng thời cơ của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nghệ thuật đó được biểu hiện tập trung trong việc dự đoán xu thế phát triển của tình hình và xác định đúng thời điểm để phát động Tổng khởi nghĩa.

Sức mạnh của lực lượng cách mạng với tinh thần “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta” được nhân lên nhờ sự nhạy bén, sáng tạo, kịp thời tận dụng thời cơ. Kinh nghiệm đó còn tiếp tục phát huy giá trị trong thời kỳ chiến đấu bảo vệ nền độc lập dân tộc và trong thời kỳ Đổi mới.

Từ kinh nghiệm lịch sử, Đảng đã rút ra bài học: “Chủ động nghiên cứu, nắm bắt, dự báo đúng tình hình, tuyệt đối không được để bị động, bất ngờ... Xử lý đúng đắn, hiệu quả mối quan hệ với các nước lớn và các nước láng giềng; đánh giá đúng xu thế, nắm bắt trúng thời cơ. Phát huy hiệu quả sức mạnh tổng hợp của đất nước kết hợp với sức mạnh của thời đại”.

Cách mạng Tháng Tám mở ra Kỷ nguyên độc lập, tự do, mở ra cuộc trung hưng mới cho dân tộc Việt Nam. Thế giới hôm nay đang diễn ra những thay đổi có tính thời đại mang lại thời cơ, thuận lợi mới nhưng cũng xuất hiện nhiều khó khăn, thách thức. Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, trí tuệ nhân tạo và công nghệ số đem đến cơ hội cho những quốc gia đang phát triển có thể tận dụng “ưu thế phát triển sau” để vươn lên mạnh mẽ.

Với những thành tựu sau 40 năm Đổi mới, Việt Nam đã tích lũy đủ thế và lực cho sự phát triển bứt phá trong Kỷ nguyên mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ: “Ưu tiên hàng đầu trong kỷ nguyên mới là thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao; khơi dậy mạnh mẽ hào khí dân tộc, tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại”.

Thời cơ, vận hội có thể xuất hiện giữa những đột biến trong cục diện thế giới đòi hỏi chúng ta phải nhanh nhạy nắm bắt. Bài học tận dụng thời cơ trong Cách mạng Tháng Tám năm xưa vẫn cần được không ngừng phát huy sáng tạo.

TS.Ngô Vương Anh