Iran khôi phục trục kháng chiến, lên chiến lược răn đe sau cuộc chiến với Israel

Cuộc chiến tranh 12 ngày với Israel hồi tháng 6 đã ảnh hưởng ít nhiều đến vị thế của Iran trong khu vực. Giới lãnh đạo Tehran đang nỗ lực khôi phục tầm ảnh hưởng của đất nước bằng loạt chuyến công du.

Nỗ lực khôi phục mạng lưới thân Iran

Giữa tháng 8, Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran - ông Ali Larijani đã đến thăm cả Lebanon và Iraq.

Chuyến đi được nhìn nhận như một động thái khẳng định sức mạnh và khôi phục mạng lưới lực lượng ủy nhiệm của Tehran trong khu vực, theo tờ The New Arab.

Ông Larijani, một trong những nhân vật chính trị được Lãnh tụ Tối cao Iran - ông Ayatollah Khamenei tin cậy nhất, đã đến thủ đô Beirut (Lebanon) giữa tháng 8, vào thời điểm nhà nước Lebanon đang thúc đẩy kế hoạch giải giáp nhóm vũ trang Hezbollah trước cuối năm và thực thi lệnh ngừng bắn với Israel.

Mặc dù hứng chịu tổn thất to lớn trong hàng ngũ lãnh đạo cấp cao trong cuộc chiến với Israel, Hezbollah vẫn còn miễn cưỡng trước yêu cầu hạ vũ khí và tham gia tiến trình chuyển tiếp.

Iran và nỗ lực tìm lại hào quang trong khu vực sau cuộc chiến với Israel. Ảnh: Morteza Nikoubazl/NurPhoto/Shutterstock

Tuần trước, Ngoại trưởng Iran - ông Abbas Araghchi nói rằng “chúng tôi ủng hộ bất kỳ quyết định nào mà Hezbollah đưa ra, nhưng chúng tôi không can thiệp”. Tuy nhiên, những hệ lụy nghiêm trọng từ các cuộc không kích liên tiếp của Israel nhằm vào mục tiêu thân Iran ở Lebanon đã dẫn đến làn sóng phẫn nộ, trong đó nhiều người, bao gồm cả chính trị gia Lebanon, cáo buộc Tehran can thiệp vào công việc nội bộ của Lebanon.

Trong khi Iran phủ nhận các cáo buộc can thiệp, những chuyến công du gần đây của giới chức cấp cao Iran, như chuyến thăm của Tư lệnh Lực lượng Quds thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC-QF) Esmael Qaani đến Iraq, cho thấy Iran đang chuẩn bị cho một vòng đối đầu quy mô lớn.

Trong các cuộc gặp, ông Qaani được cho là đã cảnh báo về các cuộc tấn công “sắp xảy ra” từ Israel và kêu gọi đoàn kết nhằm kiềm chế chia rẽ nội bộ.

Những lo ngại của Iran bắt nguồn từ nỗi sợ rằng các chiến dịch quy mô lớn mới nhằm vào Tehran và các lực lượng thân Iran là điều không thể tránh khỏi. Cả chuyến đi của ông Qaani và ông Larijani tới khu vực đều nhằm củng cố vị thế của các lực lượng này.

Tại Iraq, điều này bao gồm nỗ lực của ông Larijani nhằm vận động thông qua một đạo luật hợp thức hóa vị trí của Lực lượng Huy động Nhân dân (PMF) ở Iraq. Theo đó, PMF, chủ yếu được Iran hậu thuẫn và huấn luyện, sẽ được trao nhiều quyền giống như các thành viên quân đội Iraq.

Bằng cách khôi phục các lực lượng ủy nhiệm ở khu vực lân cận, Iran đang tìm cách củng cố chiến lược răn đe của mình.

Trong cuộc chiến với Israel, chính phủ Iraq phần lớn đã ngăn chặn các dân quân Iraq vượt biên giới sang Iran hoặc tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào căn cứ quân sự Mỹ trên lãnh thổ Iraq.

"Các lực lượng ủy nhiệm của Tehran ở Iraq hầu như không hoạt động. Dù họ từng có lịch sử tấn công tài sản của Mỹ tại Iraq, các cuộc tấn công này thường được tính toán để tránh gây thiệt hại nghiêm trọng cho lực lượng Mỹ” - ông Nikola Mikovic, một nhà nghiên cứu các vấn đề an ninh tại Serbia, nói với The New Arab.

Khi Israel tấn công Iran, những tuyên bố lên án từ các dân quân Iraq, thay vì hành động quân sự, đã dẫn đến cuộc tranh luận rằng liệu các tổn thất chiến lược của Iran trong khu vực có dẫn đến cảm giác tự chủ ngày càng gia tăng trong các nhóm này hay không.

Tuy nhiên, điều này dường như chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, vì ngay sau chiến tranh, các dân quân Iraq bị quy trách nhiệm về những cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) quy mô lớn nhằm vào hạ tầng năng lượng ở Kurdistan thuộc Iraq, bao gồm cả các cơ sở do công ty Mỹ vận hành.

Việc các cuộc tấn công bằng UAV diễn ra có hệ thống ở Kurdistan và mức độ thiệt hại cho thấy quyết tâm của các lực lượng dân quân thân Iran trong việc chống lại ảnh hưởng bên ngoài vào Iraq, đồng thời cũng hé lộ rằng ảnh hưởng của Iran đối với các lực lượng ủy nhiệm địa phương vẫn còn tồn tại.

Theo hướng đó, Tehran nhiều khả năng sẽ tiếp tục gây sức ép lên chính phủ Lebanon trong tiến trình giải giáp Hezbollah và thúc đẩy việc tích hợp hoàn toàn các dân quân thân Iran vào lực lượng an ninh Iraq.

Các nhóm dân quân Iraq tổ chức diễu hành quân sự nhân Ngày Quds Thế giới (Lực lượng Quds là một đơn vị của Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran) tại thủ đô Baghdad (Iraq) ngày 28-3. Ảnh: ANADOLU AGENCY

Liệu nỗ lực sẽ thành công?

Bất chấp những hệ lụy nghiêm trọng từ cuộc chiến với Israel, Iran dường như quyết tâm khôi phục mạng lưới lực lượng ủy nhiệm của mình. Tuy nhiên, một số nhà phân tích đặt câu hỏi liệu điều này có khả thi hay không.

“Khả năng khôi phục ảnh hưởng của Iran ở các khu vực ngoài Iraq trong ngắn hạn là rất mong manh” - ông Nikita Smagin, chuyên gia về các vấn đề Iran, nhận định.

“Nếu Tehran giữ được một nhóm người ủng hộ trung thành và các lực lượng thân cận, thì sau một thời gian, họ có thể phần nào khôi phục lại chiến lược dùng lực lượng ủy nhiệm như trước đây” - vị chuyên gia bổ sung.

Theo giới quan sát, sự kiên định của Iran trong việc khôi phục mạng lưới thân Tehran trong khu vực không phải điều gây ngạc nhiên, đặc biệt khi viễn cảnh về một cuộc đối đầu mới với Israel vẫn còn hiện hữu.

Tehran sẵn sàng duy trì một mức độ làm giàu uranium nhất định và đang tích cực tìm cách bù đắp cho các tổn thất quân sự bằng cách tăng cường quan hệ với các đối tác nước ngoài, trong khi Israel có thể đang cân nhắc loạt không kích mới nhằm vào hạ tầng quân sự của Iran, bao gồm cả mạng lưới dân quân của nước này ở Iraq, theo The New Arab.

Tuần trước, ông Yahya Rahim Safavi - cố vấn quân sự cấp cao của Lãnh tụ Tối cao Iran nói với truyền thông Iran: “Chúng ta không ở trong giai đoạn ngừng bắn, chúng ta đang ở trong một giai đoạn chiến tranh. Tôi nghĩ một cuộc chiến khác có thể xảy ra”.

Dù còn đối mặt nhiều khó khăn và thách thức, chiến lược dựa vào các lực lượng ủy nhiệm vẫn là trụ cột trong học thuyết an ninh khu vực của Iran.

Giới quan sát cho rằng dù triển vọng trước mắt để giành lại ảnh hưởng mạnh mẽ ngoài Iraq có vẻ hạn chế, các mục tiêu dài hạn của Tehran cho thấy nước này sẽ tiếp tục đầu tư vào các cấu trúc lực lượng ủy nhiệm như công cụ răn đe và tạo đòn bẩy đối phó với Israel và Mỹ.

THẢO VY