Iran có thể đáp trả ra sao sau cuộc không kích của Israel?

Quang cảnh thủ đô Tehran của Iran ngày 13/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Iran đã hứng chịu đòn giáng mạnh từ các cuộc tấn công của Israel vào ngày 13/6. Hình ảnh lan truyền trên mạng xã hội cho thấy các tòa nhà tại Tehran đã bị tấn công, khiến chính quyền Iran không thể bảo vệ những nhân vật then chốt (ít nhất 5 tướng lĩnh và quan chức cấp cao đã thiệt mạng) ngay trong thủ đô. Chương trình hạt nhân của Iran được phân bố tại nhiều cơ sở trên khắp cả nước, và giờ đây chính quyền Tehran buộc phải quan tâm hơn tới việc bảo vệ những điểm nhạy cảm này.

Iran có nhiều phương án để đáp trả và trong quá khứ nước này từng đe dọa sẽ nhằm vào các lợi ích của Mỹ và các đồng minh trong khu vực. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã tuyên bố Washington không liên quan đến các cuộc tấn công. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng Iran vẫn có thể chọn cách phản ứng mạnh mẽ.

Iran có mạng lưới lực lượng ủy nhiệm rộng khắp trong khu vực như Houthi tại Yemen, các nhóm vũ trang tại Iraq, Hezbollah ở Liban và các nhóm vũ trang Palestine như Haasmas và Thánh chiến Hồi giáo. Mặc dù bị suy yếu kể từ cuộc chiến ngày 7/10/2023, những lực lượng này vẫn đủ sức gây rối.
Các nhóm vũ trang tại Iraq sở hữu máy bay không người lái tầm xa, thậm chí đã nhận được tên lửa đạn đạo từ Iran trong 7 năm qua. Chúng có thể nhắm vào Israel như từng làm trước đây. Houthi cũng sở hữu tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình và UAV.

Các nhóm vũ trang này còn có thể nhằm vào các đối tượng mà Iran cho là đồng minh của Israel như lực lượng Mỹ hoặc chính quyền khu tự trị người Kurd ở Iraq. Những mạng lưới này cũng giúp Tehran mở rộng hoạt động ra nước ngoài – Hezbollah có liên kết cả ở Nam Mỹ lẫn Tây Phi.

Iran từng sử dụng tên lửa đạn đạo và UAV trong các cuộc tấn công trước đây – như vụ tấn công quy mô lớn năm 2024 với hàng trăm UAV và tên lửa. Các loại vũ khí này ngày càng chính xác và có tầm bắn xa hơn.

Iran đặc biệt chú trọng phát triển dòng UAV cảm tử mang tên Shahed 136 – từng được cung cấp cho Nga để sử dụng tại Ukraine. Qua đó, Iran có cơ hội hợp tác quốc tế nhằm cải tiến công nghệ UAV.
Tên lửa của Iran đa dạng, từ nhiên liệu rắn tới lỏng, có thể được triển khai nhanh hoặc giấu kín, ví dụ trong các container hàng hải. Tehran có thể chuyển số tên lửa này sang Iraq qua lực lượng ủy nhiệm để tấn công Israel, nhất là khi họ hiện không thể đưa vũ khí qua Syria do bị chính quyền Assad ngăn cản.

Hải quân Iran bao gồm hải quân chính quy và lực lượng Vệ binh Cách mạng (IRGC), với các tàu nhỏ và xuồng cao tốc. Dù quy mô nhỏ, những đơn vị này có thể được triển khai từ tàu mẹ để hoạt động xa bờ.

Iran từng dùng tàu để gài mìn hoặc phóng UAV vào tàu thương mại. Giờ đây, họ có thể dùng lực lượng hải quân để tấn công tàu trong Vịnh Persian hoặc Vịnh Oman – hoặc khuyến khích Houthi làm điều tương tự. Với vị trí gần các tuyến hàng hải quan trọng và thị trường năng lượng, Iran có thể dễ dàng tấn công những mục tiêu mềm như tàu chở dầu có liên quan tới Israel, nhằm tạo khủng hoảng vận tải.

Ngoài ra, Iran còn có khả năng tiến hành chiến tranh “phi đối xứng”: tân công đơn lẻ, UAV từ tàu thương mại, đặc nhiệm ngầm – như họ từng làm trong “cuộc chiến trong bóng tối” chống Israel nhiều năm qua. Họ có mạng lưới trải dài từ Beirut (Liban) đến Sana’a (Yemen), tạo thành “vành đai ảnh hưởng” rộng hàng nghìn km.

Iran cũng có thể chọn cách trả đũa tại nước thứ ba – như từng làm ở Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, Cyprus, Nam Mỹ, châu Âu và châu Á.

Hiện Iran sở hữu lục quân, không quân và hải quân. Tuy nhiên, lực lượng này không được đầu tư đúng mức và bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm vận – khiến họ không thể mua sắm vũ khí hiện đại. Iran đã chuyển hướng đầu tư vào tên lửa và UAV.

Khả năng Iran sử dụng lực lượng chính quy để phản ứng là không cao – bởi khoảng cách địa lý với Israel và nguy cơ bị phát hiện. Tuy nhiên, họ vẫn có thể dùng quân đội tại Vịnh Persian hoặc nhắm vào căn cứ Mỹ tại Iraq.

Iran đã đầu tư mạnh vào ngoại giao trong những năm gần đây. Họ tăng cường quan hệ với Nga, Trung Quốc, Pakistan và có mối quan hệ khá tốt với Ấn Độ. Iran đã gia nhập các tổ chức kinh tế như BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Tehran cũng cải thiện quan hệ với các nước vùng Vịnh, và duy trì quan hệ chặt chẽ với Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar – hai đồng minh của Mỹ. Ngoại trưởng Iran đã có nhiều chuyến công du, gần nhất là Oslo hôm 11/6. Điều này giúp Iran có thể tận dụng các diễn đàn quốc tế để lên án Israel và kêu gọi hỗ trợ phòng thủ từ Nga, Trung Quốc.

Thanh Bình (Phóng viên TTXVN tại Trung Đông)