Hướng tới Trung tâm ITS Quốc gia, bước đột phá trong quản lý giao thông thông minh

Trung tâm điều hành giao thông cao tốc Hà Nội-Hải Phòng.

Mạng lưới 3.000km cao tốc và yêu cầu quản lý thông minh, đồng bộ

Mục tiêu hoàn thành 3.000km đường cao tốc vào cuối năm 2025 và 5.000km vào năm 2030 là bước tiến mang tính chiến lược, góp phần hình thành khung xương sống của hệ thống vận tải quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, tăng cường kết nối vùng và giảm tải cho mạng lưới quốc lộ.

Tuy nhiên, song hành với tốc độ phát triển ấy là thách thức lớn trong công tác quản lý, vận hành, khai thác và bảo trì. Các tuyến cao tốc Việt Nam được đầu tư trong nhiều giai đoạn khác nhau, dẫn đến sự đa dạng về quy mô, công nghệ và mô hình quản lý. Để bảo đảm vận hành an toàn, hiệu quả, Cục Đường bộ Việt Nam xác định cần một trung tâm điều hành thống nhất, sử dụng công nghệ hiện đại theo thông lệ quốc tế.

Ông Nguyễn Thanh Hoài, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam cho biết: “Hệ thống ITS sẽ là nền tảng quan trọng để chúng ta điều hành, khai thác mạng lưới đường cao tốc thông minh hơn, an toàn hơn và bền vững hơn. Việc xây dựng Trung tâm ITS Quốc gia là yêu cầu tất yếu khi quy mô hạ tầng giao thông phát triển mạnh mẽ”.

Ông Nguyễn Thanh Hoài, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam.

Cục Đường bộ Việt Nam cũng đang phối hợp với các cơ quan liên quan để đưa dự án Trung tâm ITS Quốc gia vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030. Dự kiến, các bước chuẩn bị đầu tư sẽ được triển khai ngay đầu năm 2026.

Trung tâm ITS Quốc gia - “Bộ não” của hệ thống giao thông hiện đại

Theo ông Nguyễn Tiến Hồng, Phó Trưởng phòng Quản lý tổ chức giao thông, Cục Đường bộ Việt Nam, dự án xây dựng Trung tâm ITS Quốc gia đã nhận được sự đồng thuận và thống nhất cao của Bộ Xây dựng. Trung tâm sẽ đóng vai trò là hạt nhân quản lý, điều hành dữ liệu giao thông toàn quốc, bao gồm toàn bộ hệ thống đường bộ, vận tải hàng hóa, phương tiện, thời tiết, thiên tai và tình huống giao thông.

“Dữ liệu từ Trung tâm sẽ được chia sẻ với Cục Cảnh sát giao thông để xử lý vi phạm, điều tiết giao thông, hỗ trợ cứu nạn cứu hộ và bảo trì đường bộ. Khi xảy ra sự cố, hệ thống ITS có thể định vị chính xác, giúp lực lượng chức năng tiếp cận nhanh hơn và giảm thiểu thiệt hại”, ông Hồng cho biết.

Không chỉ dừng ở công tác quản lý và điều hành, Trung tâm ITS còn hướng tới tích hợp với các hệ thống hạ tầng số khác như Trung tâm dữ liệu quốc gia, Trung tâm thanh toán và bù trừ quốc gia cho thu phí tự động đa làn không dừng (MLFF), và tài khoản giao thông điện tử. Điều này giúp hình thành một hệ sinh thái giao thông số đồng bộ, phục vụ người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Đặc biệt, khi ITS được triển khai trên toàn quốc, người điều khiển phương tiện có thể theo dõi tình trạng giao thông theo thời gian thực, lựa chọn tuyến đường ngắn nhất, an toàn nhất, ít ùn tắc nhất, đồng thời được cảnh báo sớm về thời tiết, tai nạn hoặc công trình thi công.

Kinh nghiệm quốc tế và sự đồng hành của giới khoa học

Tại hội thảo “Kinh nghiệm quốc tế trong quản lý, vận hành khai thác đường cao tốc và đề xuất ứng dụng tại Việt Nam” do Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp với Trường Đại học Xây dựng Hà Nội tổ chức, nhiều chuyên gia đã chia sẻ kinh nghiệm và giải pháp công nghệ cho hệ thống ITS tương lai.

Ông Bùi Phú Doanh, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, nhận định:

“Việc xây dựng Trung tâm ITS Quốc gia đòi hỏi thiết kế nền tảng hệ thống vững chắc, đồng bộ và lâu dài. Nhà trường sẽ huy động các chuyên gia trong lĩnh vực ITS để cùng Cục Đường bộ đề xuất những giải pháp phù hợp với xu thế quốc tế, bảo đảm Việt Nam có một hệ thống giao thông thông minh, hiện đại và tiên tiến”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Văn Hiệp, Viện trưởng Viện Quy hoạch và Kỹ thuật Giao thông Vận tải (Đại học Xây dựng Hà Nội) cho rằng, việc Việt Nam triển khai hệ thống thu phí điện tử không dừng (ETC) là nền tảng quan trọng để tiến tới hệ thống thu phí tự do đa làn (MLFF), một cấu phần quan trọng trong hệ sinh thái ITS.

Ông Hiệp phân tích, để nâng cấp lên MLFF, Việt Nam cần: Hiệu chỉnh và nâng cấp công nghệ nhận diện biển số (ANPR) để bảo đảm hoạt động chính xác ở tốc độ cao. Tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm tăng độ chính xác và khả năng nhận diện. Kết nối hệ thống thanh toán và bù trừ quốc gia, bảo đảm giao dịch minh bạch, tiện lợi cho người dùng.

Theo ông, mô hình Hybrid MLFF, kết hợp RFID, ANPR và cảm biến phân loại xe sẽ là giải pháp khả thi nhất hiện nay cho Việt Nam, giúp bảo đảm an toàn giao thông, minh bạch tài chính và thuận tiện cho người dân.

Hướng tới hệ thống giao thông an toàn, thông minh, bền vững

Khi Trung tâm ITS Quốc gia đi vào hoạt động, toàn bộ dữ liệu giao thông đường bộ sẽ được kết nối và chia sẻ theo một cơ chế điều hành thống nhất, từ đó: Nâng cao hiệu quả điều hành và giám sát giao thông; Rút ngắn thời gian ứng phó sự cố, cứu nạn, cứu hộ; Tối ưu công tác bảo trì, bảo dưỡng và quản lý hạ tầng; Tăng cường khả năng phân tích, dự báo, hỗ trợ hoạch định chính sách.

Cục Đường bộ Việt Nam kỳ vọng, hệ thống ITS quốc gia sẽ trở thành “bộ não số” của ngành giao thông đường bộ, kết nối giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng giao thông an toàn, thông minh và phát triển bền vững.

“Chúng ta đang đứng trước cơ hội lớn để chuyển mình mạnh mẽ, ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo vào quản lý và điều hành hạ tầng giao thông. Trung tâm ITS Quốc gia chính là bước đi chiến lược, đặt nền móng cho kỷ nguyên giao thông số của Việt Nam”, ông Nguyễn Thanh Hoài nhấn mạnh.

Thu Hà-Đậu Nhi