Hướng tới quy trình thủ tục hành chính không giấy tờ

Cán bộ Trung tâm phục vụ hành chính công xã Nam Dương (Bắc Ninh) đẩy mạnh việc sử dụng dữ liệu điện tử giải quyết thủ tục hành chính. (Ảnh BẢO LONG)

Khai thác hiệu quả dữ liệu, tránh rò rỉ thông tin

Hiện nay, Bộ Công an đang chủ động rà soát các thủ tục hành chính và xác định 15 loại giấy tờ có khả năng đủ điều kiện thay thế bằng dữ liệu điện tử. Qua thống kê bước đầu, có 734 thủ tục hành chính có thành phần hồ sơ có thể thay thế ngay bằng dữ liệu của các bộ, ngành và nhiều thủ tục hành chính của các địa phương. Đây chính là căn cứ để các bộ, ngành, địa phương rà soát và triển khai thay thế dần theo hướng loại bỏ giấy tờ đã có dữ liệu khi giải quyết thủ tục hành chính cho người dân.

Theo Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, để việc rà soát, cắt giảm thủ tục hành chính dựa trên dữ liệu được triển khai thành công cần bảo đảm một số điều kiện then chốt, trong đó dữ liệu là “gốc”, phải “đúng, đủ, sạch, sống, thống nhất, dùng chung”; có nền tảng công nghệ; máy móc, thiết bị từ Trung ương đến địa phương phải thông suốt, hiện đại và hữu dụng. Đội ngũ cán bộ, công chức phải thành thạo công nghệ vì con người là nhân tố then chốt.

Tuy nhiên, hiện vẫn còn không ít thách thức đặt ra khi thay thế giấy tờ truyền thống bằng dữ liệu điện tử như việc tích hợp các giấy tờ trên VNeID, kết nối hệ thống thông tin, khả năng đáp ứng của hệ thống; tính khả thi của việc cắt giảm; các vấn đề kỹ thuật, nguồn lực bảo đảm, tính đồng bộ, liên thông, hạ tầng của hệ thống dữ liệu trung ương và địa phương, nhất là sau khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp…

Khảo sát thực tế cho thấy: Còn tình trạng không ít cán bộ, công chức được giao tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính có tâm lý “e dè” việc sử dụng cơ sở dữ liệu khi giải quyết thủ tục hành chính. Một số phường, xã nhiều nơi vẫn yêu cầu người dân nộp giấy tờ để lưu hồ sơ nhằm “né” các vấn đề phức tạp sau này do việc thay thế thành phần hồ sơ bằng dữ liệu chưa có cơ sở pháp lý đủ mạnh.

Tại một số phường, xã, người dân khi đi thực hiện các thủ tục có dữ liệu trên VNeID vẫn bị yêu cầu cung cấp thêm bản giấy.

Anh Lê Hải Phúc, sinh sống trên địa bàn thành phố Hà Nội, cho biết: “Khi đi xác nhận sơ yếu lý lịch, dù mở căn cước trên VNeID chỉ mất 1 phút là có thể xác thực thông tin nhưng cán bộ tiếp nhận hồ sơ vẫn yêu cầu tôi nộp bản photo căn cước”.

Ông Cù Ngọc Trang, Giám đốc Trung tâm Phục vụ Hành chính công thành phố Hà Nội cho biết, phần lớn hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu tại Thủ đô hiện vẫn được quản lý theo mô hình phân tán, dữ liệu lưu trữ và vận hành tại từng bộ, ngành hoặc các cơ quan, đơn vị chuyên môn. Do đó, việc chia sẻ dữ liệu còn hạn chế và thiếu cơ chế đồng bộ, tập trung.

Cũng theo ông Trang, một số cơ sở dữ liệu quốc gia đã được triển khai và kết nối, chia sẻ với Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính thành phố. Tuy nhiên, nhiều nhóm dữ liệu quan trọng như dữ liệu khai sinh, khai tử… chưa được kết nối, chưa có dữ liệu điện tử đầy đủ. Điều này khiến cán bộ, công chức tiếp nhận giải quyết vẫn chưa thể tra cứu được thông tin, dẫn đến hồ sơ không đủ điều kiện tiếp nhận, người dân vẫn phải nộp kèm bản giấy khi thực hiện thủ tục hành chính.

Trong quá trình rà soát thủ tục hành chính để thay thế, một số địa phương đề nghị các bộ, ngành áp dụng triệt để nguyên tắc “không yêu cầu giấy tờ” với dữ liệu đã có trên Cơ sở dữ liệu quốc gia, sớm bỏ yêu cầu nộp hồ sơ bản giấy đối với các thủ tục đã được xác thực qua Cổng Dịch vụ công quốc gia hoặc có chữ ký số hợp lệ…

Trong khi đó, tại các bộ tiến hành sáp nhập, tinh gọn bộ máy, vẫn còn nhiều khó khăn trong việc thống nhất các cơ sở dữ liệu trước đây. Một số bộ vẫn đang trong quá trình xây dựng nhiều cơ sở dữ liệu, nền tảng dùng chung, trong đó có cả các nền tảng thủ tục hành chính.

Trong buổi làm việc với Tổ công tác liên ngành rà soát, đánh giá thủ tục hành chính trên phạm vi toàn quốc, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương cho rằng, cần có quy trình kỹ thuật chuẩn để cán bộ giải quyết thủ tục hành chính có thể truy xuất thông tin thay thế giấy tờ và quy định việc ghi nhận, giám sát việc khai thác dữ liệu điện tử để bảo đảm sử dụng đúng mục đích, tránh rò rỉ thông tin.

Thay thế giấy tờ bằng dữ liệu

Bộ Tư pháp vừa tiến hành thẩm định độc lập hồ sơ dự thảo Nghị quyết của Chính phủ quy định xử lý khó khăn, vướng mắc trong đơn giản hóa thủ tục hành chính dựa trên dữ liệu. Nghị quyết này ra đời sẽ là cơ sở pháp lý để cắt giảm tài liệu, hồ sơ của thủ tục hành chính và sử dụng dữ liệu để thực hiện thủ tục hành chính.

Hiện nay, việc tái cấu trúc quy trình để thực hiện các thủ tục hành chính trực tuyến đang được triển khai tại các bộ, cơ quan ngang bộ đối với thủ tục hành chính thực hiện ở Trung ương. Nếu không có quy định quy trình tái cấu trúc; điều chỉnh các phần mềm phải theo nguyên tắc “tập trung”, thực hiện trực tuyến thống nhất, không công bố lại, không “địa phương hóa” thì tình trạng “mạnh ai nấy chạy” sẽ diễn ra.

Theo ông Phạm Thế Bính, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số-Cơ yếu, Văn phòng Trung ương Đảng, Nghị quyết nên bổ sung quy định các bộ, ngành cần công bố ngay các cơ sở dữ liệu đã đủ khả năng khai thác, thay thế cho thông tin, dữ liệu bằng giấy; công bố ngay danh mục thông tin, dữ liệu không được yêu cầu tổ chức, cá nhân cung cấp trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính.

Một trong các nhiệm vụ, giải pháp được đưa ra trong Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân là xóa bỏ các rào cản hành chính, trong năm 2025 phải cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính.

Ông Phan Đức Hiếu, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nhấn mạnh, xóa bỏ rào cản đi kèm với chỉ tiêu cắt giảm cụ thể về thời gian, chi phí là giải pháp quan trọng thay vì “đơn giản, cắt giảm vòng quanh không hiệu quả” suốt thời gian qua. Khi giấy tờ được dần thay thế bằng dữ liệu, khi quy trình thủ tục dần thực hiện toàn trình trên môi trường điện tử, khi quyết tâm cải cách được “thấm” bởi từng cơ quan, ban, ngành thì mục tiêu về quy trình thủ tục không giấy tờ sẽ đạt được.

HƯƠNG NGUYÊN