Hướng tới đô thị phát thải thấp từ công trình và giao thông xanh

Yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh toàn cầu

Tại Tọa đàm chính sách “Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới mục tiêu phát triển bền vững” diễn ra chiều 16/10, ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh: "Công trình xanh đang trở thành một xu thế tất yếu, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên và nâng cao chất lượng cuộc sống đô thị".

Theo ông Thành, mục tiêu của công trình xanh là tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống. Cùng với đó, gắn với công trình xanh là mô hình giao thông xanh - hệ thống vận tải phát triển theo hướng thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng hiệu quả và giảm phát thải khí nhà kính.

Ông Lê Trung Thành - Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) phát biểu tại Tọa đàm

“Giao thông xanh không chỉ bao gồm phương tiện mà còn bao trùm cả quy hoạch, hạ tầng và dịch vụ vận tải, hướng tới phát triển kinh tế xanh và tăng trưởng bền vững”, ông Thành chia sẻ.

Để thực hiện Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Bộ Xây dựng đã tích cực triển khai nhiều nhiệm vụ cụ thể nhằm thúc đẩy hạ tầng xanh, công trình xanh và tiêu thụ năng lượng xanh tại đô thị.

Về khung pháp lý, ông Thành đề cập rằng, đã ban hành nhiều văn bản quan trọng như: Luật Xây dựng; Luật Đường bộ; Luật Đường sắt; Luật Hàng không dân dụng... Trong đó, nội dung liên quan đến phát triển kinh tế xanh và công trình xanh đã được lồng ghép rõ ràng.

Không những vậy, các nghị định hướng dẫn như Nghị định 15/2021/NĐ-CP, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và mới nhất là Nghị định 95/2024/NĐ-CP đã xác lập rõ tiêu chí công trình xanh, yêu cầu sử dụng năng lượng hiệu quả trong xây dựng.

Song song với đó, Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra tiêu chí môi trường để xác định danh mục dự án đầu tư xanh, qua đó khuyến khích các dự án xây dựng mới hoặc cải tạo công trình hướng tới mục tiêu phát thải thấp.

Ngoài ra, một số thành tựu nổi bật đó là số lượng công trình xanh và phương tiện giao thông xanh liên tục phát triển trong năm 2024 và hết quý 3/2025. Cụ thể, số lượng công trình xanh trên cả nước đã đạt được khoảng trên 600 công trình; cả nước đã có 183.240 ô tô con điện và 974 xe buýt điện đang lưu hành. Điều này đóng góp quan trọng vào phát triển nền kinh tế xanh và bền vững

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng còn triển khai nhiều hoạt động thực tiễn. Cụ thể, Bộ cũng tổ chức định kỳ “Tuần lễ Công trình xanh Việt Nam” để lan tỏa mô hình thiết kế tiết kiệm năng lượng, ứng dụng vật liệu thân thiện môi trường và khuyến khích công nghệ thông minh trong xây dựng.

Chìa khóa mở ra tương lai phát triển đô thị bền vững

Phát triển cùng với công trình xanh, giao thông xanh được coi là trụ cột quan trọng trong chiến lược đô thị bền vững. Ông Lê Trung Thành chia sẻ: “Việc phát triển khai phương tiện giao thông phải đồng bộ với hạ tầng, ưu tiên phương tiện công cộng, hạn chế phương tiện cá nhân, chuyển đổi sang sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh, thân thiện môi trường”.

Ông Thành cho biết, theo Quyết định 21/2025/QĐ-TTg, ba nhóm dự án giao thông được xác nhận thuộc danh mục phân loại xanh bao gồm: Phương tiện vận tải không phát thải hoặc phát thải thấp, cơ sở hạ tầng phục vụ vận tải xanh, và dịch vụ nạp nhiên liệu cho xe điện, phương tiện thân thiện môi trường.

Toàn cảnh Tọa đàm chính sách “Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới mục tiêu phát triển bền vững”

Ngoài ra, ở lĩnh vực đường sắt, Nghị quyết 188/2025 của Quốc hội đã mở ra cơ chế đặc thù cho phát triển đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM, khuyến khích mô hình TOD nhằm giảm ùn tắc và ô nhiễm không khí. Ngoài ra, ngành hàng không cũng bước đầu tham gia cơ chế bù đắp các-bon quốc tế (CORSIA), hướng tới quản lý phát thải từ các chuyến bay quốc tế.

Những nỗ lực này cho thấy định hướng của Việt Nam trong việc chuyển đổi toàn diện hạ tầng giao thông theo hướng xanh và thông minh. Tuy nhiên, ông Thành thẳng thắn chỉ ra rằng công tác truyền thông về giao thông và công trình xanh vẫn chưa được triển khai sâu rộng; khả năng tiếp cận tín dụng xanh còn hạn chế; thiếu nhân lực chuyên môn cao trong thiết kế, thi công; thiếu vật liệu xanh đạt chuẩn, dán nhãn năng lượng rõ ràng; hạ tầng phục vụ phương tiện xanh, như trạm sạc điện, vẫn còn khiêm tốn và giá thành phương tiện xanh hiện nay cũng là rào cản lớn đối với người dân và doanh nghiệp.

Để khắc phục những hạn chế đó, ông Thành khuyến nghị Bộ Xây dựng và các bộ, ngành liên quan cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang thống nhất và minh bạch cho phát triển công trình và giao thông xanh. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế tài chính hấp dẫn, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, vật liệu bền vững và phương tiện không phát thải. Việc đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu, nâng cao năng lực tư vấn và thiết kế cũng được xem là yếu tố then chốt giúp đảm bảo tính chuyên nghiệp của các dự án xanh.

Ông Lê Trung Thành khẳng định, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự phối hợp của các bộ ngành và sự đồng hành của doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đô thị xanh, phát thải thấp, thích ứng biến đổi khí hậu.

Phương Thảo