HTX thổi hơi ấm vào hành trình xây dựng nông thôn mới xứ Thanh

Toàn tỉnh hiện có gần 800 HTX nông nghiệp, cùng trên 1.000 trang trại quy mô vừa và lớn, tạo nên mạng lưới sản xuất, tiêu thụ rộng khắp, phản ánh sức sống mạnh mẽ của kinh tế nông thôn Thanh Hóa. Trong dòng chảy ấy, các mô hình kinh tế tập thể (KTTT) tiếp tục khẳng định vai trò kết nối và nâng cao giá trị nông sản, được hỗ trợ bởi nhiều chương trình thúc đẩy phát triển sản xuất của Liên minh HTX Việt Nam cũng như Liên minh HTX tỉnh Thanh Hóa, góp phần giữ đà cho phong trào xây dựng nông thôn mới.

Từ câu chuyện khởi nghiệp bằng nghề truyền thống

Từ lâu, nghề bốc thuốc Nam của đồng bào Mường ở miền sơn cước Thanh Hóa vẫn được gìn giữ như một phần bản sắc. Nhưng trước sức ép của thị trường và cách làm manh mún, nghề truyền thống đứng trước nguy cơ mai một.

Từ trăn trở đó, năm 2022, HTX Nông dược Dịch vụ hỗ trợ nông dân Hoàng Lâm (xã Ngọc Lặc) ra đời, trở thành mô hình tiên phong đưa sản xuất dược liệu bước vào chuỗi liên kết bài bản hơn.

Chị Phạm Thị Anh, Giám đốc HTX chia sẻ, quyết định thành lập HTX sau khi chứng kiến nông dân có trong tay nguồn dược liệu quý nhưng lại loay hoay với đầu ra, bị thương lái ép giá, hàng tồn kho, thậm chí phải bỏ phí, ảnh hưởng đến cảnh quan môi trường.

“Từ đó tôi nhìn thấy một nút thắt lớn về tiêu thụ. Người dân có sản phẩm, nhưng không có kênh bán. Tại sao không kết nối để họ yên tâm sản xuất?”, chị Anh chia sẻ.

Sự ra đời của HTX đã tháo gỡ nút thắt này, vào mùa cao điểm, mỗi tháng HTX thu mua 4–5 tấn dược liệu từ các hộ liên kết, những tháng bình thường đạt 5–6 tạ, riêng lượng hàng đưa ra thị trường tháng cao nhất lên tới 1 tấn. Khách hàng chủ yếu là các cơ sở kinh doanh dược liệu trong tỉnh và các đơn vị thu mua trên cả nước.

Song hành với tổ chức sản xuất, HTX chú trọng chuẩn hóa quy trình sơ chế, bao tiêu ổn định cho nông dân. Bà con chỉ cần mang nguyên liệu đến HTX, mọi công đoạn sơ chế, kết nối thị trường và tiêu thụ đều do HTX đảm nhiệm, giúp tránh tình trạng nguyên liệu quá tuổi, chất lượng giảm sút.

Mô hình cũng tạo thêm việc làm bán thời gian cho lao động địa phương, thu nhập khoảng hơn 4 triệu đồng/tháng; nhiều phụ nữ nhờ đó có thể vừa chăm lo gia đình vừa có việc làm gần nhà.

Sau đợt dịch tả lợn Châu Phi, buộc phải tiêu hủy 61.555 con trên địa bàn, nhiều hộ nghèo từng chỉ dựa vào chăn nuôi nhỏ lẻ đã chuyển hướng sang các mô hình sản xuất trồng dược liệu dưới tán rừng tương tự như các hộ liên kết của HTX Hoàng Lâm. Bên cạnh hoạt động sản xuất, HTX tích cực đóng góp cho cộng đồng: hỗ trợ học sinh khó khăn trên địa bàn tỉnh, tham gia phong trào khuyến học, hỗ trợ người bệnh cần dùng dược liệu chất lượng cao.

Trên môi trường số, HTX tối ưu việc quảng bá với các nền tảng Facebook, Zalo OA, đặc biệt là kênh TikTok “HTX Dược liệu Hoàng Lâm”, đồng thời đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử VCAMart, mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận thị trường.

Chị Anh bày tỏ mong muốn, “Nếu người trẻ tham gia khởi nghiệp KTTT nhiều hơn, HTX chắc chắn sẽ có sức bật mạnh mẽ”. Cụ thể, HTX Hoàng Lâm vẫn đang tìm kiếm nhân sự trẻ phụ trách mảng công nghệ, một vị trí then chốt trong giai đoạn nông thôn mới dần chuyển dịch lên hiện đại.

Hạ tầng nông thôn được củng cố đồng bộ, nâng cấp đường, kênh mương, điện nước, thúc đẩy phát triển sản xuất địa phương.

Từ những trải nghiệm của mình, chị chia sẻ rằng khởi nghiệp mô hình HTX không phải là lựa chọn dành cho người muốn sự dễ dàng. Theo chị, người đứng đầu HTX phải chuẩn bị tâm thế “làm tất cả”: lúc là giám đốc đưa ra quyết định, lúc lại là thành viên lao động trực tiếp, thậm chí là tài xế đi giao hàng cho khách. “Nếu đã quyết khởi nghiệp HTX, điều đầu tiên phải xác định là mình phải xắn tay vào làm, không thể đứng chỉ đạo”, chị nói.

Đến phát huy vai trò nòng cốt xây dựng NTM

Câu chuyện của HTX Hoàng Lâm có thể xem là một lát cắt cho thấy ưu điểm của khởi nghiệp từ HTX, việc gìn giữ nghề truyền thống đến tổ chức lại sản xuất theo chuỗi, ứng dụng công nghệ số và tạo sinh kế... các HTX ở Thanh Hóa đang góp phần định hình diện mạo nông thôn mới theo cách rất riêng, vừa bền vững, vừa bắt nhịp thời đại.

Thời gian qua, thông qua tổ chức lại sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường, các HTX ở Thanh Hóa đã góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế nông thôn, đồng thời tạo sinh kế bền vững, giúp người dân miền núi gắn bó với quê hương.

Với đóng góp của khu vực KTTT, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm còn 1,52% và dự kiến xuống 0,52% vào cuối năm, mỗi phần trăm giảm tương ứng với hàng nghìn gia đình có thêm cơ hội thoát nghèo, minh chứng sống động cho tác động tích cực của HTX trong xây dựng NTM.

Tỉnh Thanh Hóa định hướng rõ ràng, phát triển KTTT, HTX trên mọi lĩnh vực, vùng miền; ưu tiên phát triển HTX kiểu mới, sản phẩm OCOP; khuyến khích mở rộng quy mô, thành viên và liên kết theo chuỗi giá trị bền vững; tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho HTX phát triển.

Mục tiêu cụ thể đặt ra trong năm 2026 cho thấy tỉnh sẽ thành lập mới 25 HTX và kết nạp thêm 5.150 thành viên. Tổng số thành viên HTX dự kiến đạt khoảng 252.500 người. Tổng số lao động thường xuyên tại HTX khoảng 41.150 người, trong đó có 7.515 lao động mới. Doanh thu bình quân của mỗi HTX đạt 7,61 tỷ đồng/năm. Lãi bình quân ước đạt 285 triệu đồng/HTX/năm. Thu nhập bình quân của lao động thường xuyên đạt khoảng 52 triệu đồng/năm.

Theo Phó Chánh Văn phòng điều phối Chương trình xây dựng NTM tỉnh Thanh Hóa Dương Văn Giang, các HTX đã trở thành hạt nhân trong chuỗi giá trị nông nghiệp, nông thôn, góp phần tăng giá trị gia tăng nông sản từ 1,3 đến 1,5 lần và mở rộng thị trường xuất khẩu. Hiệu quả của HTX cũng cho thấy tác động lan tỏa mạnh mẽ tới việc thực hiện những tiêu chí khác của chương trình NTM.

Vai trò ngày càng rõ nét của KTTT trong bức tranh NTM

Trên hành trình đổi thay của KTTT, HTX ở Thanh Hóa, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh trở thành “người dẫn đường”, tạo lực đẩy để KTTT tham gia sâu hơn, hiệu quả hơn vào nhiệm vụ xây dựng NTM.

Giám đốc HTX Hoàng Lâm chia sẻ, bản thân chị cùng nhiều HTX khác tham gia các khóa tập huấn, chương trình tham quan mô hình đều được hệ thống Liên minh Việt Nam tài trợ hoàn toàn miễn phí, từ di chuyển đến học phí. Đây là nguồn hỗ trợ quan trọng giúp HTX mới thành lập nắm vững khung pháp lý, kỹ năng quản trị và phương án kinh doanh phù hợp.

Bên cạnh đó, Trung tâm các Chương trình Kinh tế Xã hội, đơn vị trực thuộc Liên minh HTX Việt Nam cũng thường xuyên hỗ trợ các HTX đào tạo nghề cho bà con, khuyến khích khởi nghiệp ở nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân theo hướng bền vững.

Với sự hỗ trợ, đồng hành của chính quyền các cấp, hạ tầng NTM tại Thanh Hóa tiếp tục được cải thiện rõ rệt. Nhiều tuyến đường liên thôn, liên xã được mở rộng; đê điều, kênh mương được tu sửa thường xuyên.

Công tác môi trường đã chuyển biến tích cực với tỷ lệ thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt đạt 92,8%. Hệ thống nước sạch được mở rộng, bảo đảm 98,35% dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh, trong đó gần 65% dùng nước sạch theo chuẩn Bộ Y tế, một thay đổi lớn đối với những khu vực từng thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô.

Những chuyển động ấy cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của KTTT trong bức tranh NTM ở Thanh Hóa. Khi HTX được tiếp sức đúng lúc và đúng cách, từng vùng quê sẽ có thêm cơ hội bứt phá, tạo nền tảng cho phát triển bền vững.

Với phương châm “Xây dựng NTM chỉ có điểm khởi đầu, không có điểm kết thúc”, Thanh Hóa xác định tiếp tục rà soát quy hoạch, đầu tư đồng bộ, thu hút nguồn lực xã hội hóa và củng cố bộ máy chính quyền cơ sở sau sáp nhập. Mỗi xã sau khi thành lập mới phải xây dựng lộ trình phát triển rõ ràng, gắn với việc nâng chất tiêu chí, tạo ra giá trị thực tiễn và bền vững.

Phạm Hòa - Vũ Hương