HTX chăn nuôi chống chọi với dịch tả lợn châu Phi

Sự lây lan nhanh chóng và khó lường của dịch tả lợn châu Phi đã chứng minh rằng, dù cẩn trọng đến đâu, các cơ sở chăn nuôi cũng không thể hoàn toàn miễn nhiễm.

Phát sinh nhiều chi phí

Đối với các HTX, thiệt hại không chỉ đơn thuần là việc mất đi hàng trăm, thậm chí hàng nghìn con lợn mà còn là sự sụp đổ của một chuỗi sản xuất và giá trị đã được xây dựng trong nhiều năm. Trong đó có nguồn vốn chung, là công sức của nhiều thành viên.

Hơn nữa, tâm lý hoang mang, lo sợ đã khiến thị trường tiêu thụ thịt lợn chững lại, ảnh hưởng đến cả những HTX chưa bị dịch. Điều này gây ra hiệu ứng domino, khiến các HTX khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm, dù là lợn sạch hay lợn giống.

Là HTX chăn nuôi có tiếng tại Lạng Sơn, dù hiện nay chưa bị thiệt hại trực tiếp bởi dịch tả lợn châu Phi nhưng do dịch bệnh, người dân không tái đàn nên lợn giống của HTX Hợp Thịnh rất khó tiêu thụ. Hiện tại, HTX tồn gần 3.000 con lợn giống, trị giá gần 4 tỷ đồng. Với tình trạng khó tiêu thụ lợn như hiện nay, mỗi ngày, HTX đang phải tốn hàng chục triệu đồng mua thức ăn.

Đó là chưa kể, để phòng chống dịch, HTX phải siết chặt toàn bộ quy trình an toàn sinh học, thực hiện phun tiêu độc, khử trùng 2 -3 lần/tuần. Điều này có nghĩa HTX phải tốn thêm chi phí về vật tư, chế phẩm sinh học, nhân công và thậm chí phải mua dự trữ thêm vật tư để chủ động trong chăn nuôi.

Nhiều HTX đang áp dụng nghiêm quy trình chăn nuôi an toàn sinh học để phòng chống dịch bệnh cho đàn vật nuôi.

Không may mắn như HTX Hợp Thịnh, HTX Anh Đức (Tuyên Quang) đã phải chịu thiệt hại trực tiếp từ việc phải tiêu hủy hàng trăm con lợn vì bị dịch tả lợn châu Phi. Mặc dù các thành viên trong HTX đã làm mọi cách để bảo vệ đàn lợn, áp dụng các quy trình nghiêm ngặt nhất, nhưng dịch vẫn ập đến, thiệt hại lên đến hàng tỷ đồng.

Câu chuyện của HTX Anh Đức không phải là cá biệt trong điều kiện dịch bệnh bùng phát ở nhiều địa phương như hiện nay. Có HTX dù đã cố gắng nhưng lợn vẫn bị nhiễm bệnh. Điều này đồng nghĩa với việc họ phải chịu một khoản nợ khổng lồ, khó có khả năng phục hồi nếu không có sự hỗ trợ kịp thời và hiệu quả.

Còn những HTX chưa bị dịch cũng chăn nuôi cầm chừng, không dám mở rộng đàn nuôi và mong muốn cơ quan quản lý quan tâm đẩy nhanh tiến độ tiêm phòng vắc xin cho đàn lợn, tránh nguy cơ dịch bệnh bùng phát, lây lan làm ảnh hưởng đến việc chăn nuôi của HTX.

Theo thống kê của Bộ NN&MT, đến tháng 5, số ổ dịch tả lợn châu Phi là gần 300, lợn chết và buộc tiêu hủy vượt 20.000 con. Giữa tháng 7, cả nước có 514 ổ dịch, hơn 30.000 con lợn bị tiêu hủy. Đến ngày 1/8, dịch đã bùng phát tại 33/34 tỉnh, thành phố, với tổng cộng 972 ổ dịch ở 718 xã, phường, khiến hơn 100.000 con lợn mắc bệnh, chết hoặc bị tiêu hủy. Mặc dù vaccine đã được triển khai để khống chế dịch, nhưng đến nay chỉ có hơn 1 triệu con lợn được tiêm, chiếm chưa đến 3,5% tổng đàn.

“Hút” không “thấm” vì bất cập trong chính sách

Trước những thiệt hại to lớn, Chính phủ đã có nhiều chính sách hỗ trợ, đặc biệt là hỗ trợ kinh phí tiêu hủy lợn bị dịch và hỗ trợ tái đàn. Tuy nhiên, thực tế triển khai lại không hề dễ dàng, với nhiều bất cập còn tồn tại, khiến các HTX khó tiếp cận được nguồn hỗ trợ.

Một trong những vấn đề lớn nhất là quy trình thủ tục hành chính phức tạp và rườm rà. Các HTX phải hoàn thiện hồ sơ với hàng loạt giấy tờ, từ báo cáo tình hình dịch bệnh, biên bản tiêu hủy, đến hồ sơ pháp lý, sổ sách kế toán. Quá trình này thường kéo dài, trong khi nhu cầu vốn của HTX để trả nợ và tái sản xuất lại vô cùng cấp bách. Nhất là lãi suất ngân hàng vẫn tính từng ngày, các thành viên trong HTX đã phải vay mượn thêm để lo trang trải cuộc sống hoặc tái đầu tư.

Bên cạnh đó, mức hỗ trợ đôi khi không đủ để bù đắp thiệt hại. Theo quy định mới nhất, mức hỗ trợ 40.000 đồng/kg lợn hơi, áp dụng cho các cơ sở sản xuất chăn nuôi bị thiệt hại từ ngày 25/7/2025 trở đi, thay thế các quy định cũ. Tuy nhiên, như tại HTX Anh Đức, HTX không tiếp cận được chính sách hỗ trợ mới này vì dù đàn lợn của HTX bị dịch bệnh nhưng cả hai đợt dịch đều bị trước ngày 3/7/2025.

Và theo quy định cũ, mức hỗ trợ cho lợn thịt bị tiêu hủy khoảng 30.000 – 38.000 đồng/kg. Mức này chỉ tương đương khoảng 50 – 60% giá thị trường, không kể chi phí đầu tư vào chuồng trại, thức ăn, con giống, nhân công… Với một HTX quy mô lớn, số tiền hỗ trợ dù có nhận được cũng chỉ như “muối bỏ bể”, không đủ để tái đàn và khôi phục sản xuất. Nhiều HTX đã phải phá sản, hoặc không thể tiếp tục chăn nuôi mà phải chuyển đổi sang đối tượng cây trồng, vật nuôi khác do không đủ khả năng trả nợ và duy trì hoạt động.

Như Tại HTX Mu Hom (Lạng Sơn) dù bị dịch tả lợn châu Phi cách đây mấy năm nhưng với số lượng thiệt hại lên đến hàng tỷ đồng, đến nay, HTX đã phải chuyển đổi mô hình sản xuất khác để giúp thành viên có nguồn thu nhập, đồng thời trả nợ ngân hàng do vay vốn đầu tư nuôi lợn nhưng chẳng may bị dịch bệnh.

Một vấn đề khác là sự thiếu linh hoạt của chính sách. Chính sách hỗ trợ chủ yếu tập trung vào việc tiêu hủy và tái đàn, nhưng lại chưa có những giải pháp hỗ trợ kịp thời cho các HTX để thay đổi mô hình sản xuất hoặc chuyển đổi ngành nghề. Trong khi đó, rủi ro dịch bệnh tái phát vẫn luôn hiện hữu, khiến nhiều HTX e ngại, không dám tái đàn, sợ lại tiếp tục chịu lỗ.

Ngoài ra, việc tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi cũng gặp nhiều trở ngại. Các ngân hàng yêu cầu các HTX phải có tài sản thế chấp, trong khi tài sản của họ chủ yếu là đàn lợn và chuồng trại – những thứ không có giá trị khi dịch bệnh bùng phát. Đây là một rào cản lớn, khiến các HTX không thể vay vốn để khôi phục sản xuất.

Theo đánh giá của ngành chức năng, cuộc chiến với dịch tả lợn châu Phi vẫn còn gian nan và chưa có hồi kết. Các HTX chăn nuôi đang ở trong một cuộc đua sinh tồn, nơi họ phải vừa chống chọi với dịch bệnh, vừa tìm cách khôi phục sản xuất và trả nợ. Nếu không có sự thay đổi kịp thời và hiệu quả từ chính sách hỗ trợ, rất có thể nhiều HTX chăn nuôi sẽ khó có thể trụ được.

Để hạn chế rơi vào cảnh dịch bệnh, nhiều HTX chăn nuôi đang căng mình áp dụng các quy định phòng chống dịch. Như HTX chăn nuôi lợn Trần Phú (Thái Nguyên) đang chú trọng mọi khâu kỹ thuật, đặc biệt là quy trình chăn nuôi an toàn sinh học bằng việc ủ thức ăn lên men, kết hợp một số thảo dược ủ thức ăn cho lợn và làm đệm lót sinh học nhằm không để dịch bệnh “ghé thăm”.

Huyền Trang