'Hồn thơ ngọc' – Hành trình gìn giữ và lan tỏa di sản sân khấu của tác giả Lê Duy Hạnh

Tác giả Lê Duy Hạnh

Đây là tuyển tập thứ 4 gồm 8 kịch bản sân khấu tiêu biểu, đánh dấu hành trình hướng tới thực hiện bộ sưu tập tác phẩm của tác giả Lê Duy Hạnh. Trước đó, bạn đọc, khán giả từng biết đến "Tuyển tập kịch bản cải lương", "Miền nhớ", và "Như trong truyền thuyết" của ông.

Như vậy, tính đến nay đã có 35 kịch bản của ông được in trong 4 tuyển tập. Gia đình đang chuẩn bị xuất bản quyển thứ năm với 8 kịch bản mới, hoàn thiện hơn bức tranh sáng tác đồ sộ của một tác giả dành trọn đời cho sân khấu.

Lê Duy Hạnh với những trang kịch sống cùng lịch sử và đời sống

Khác với các tập trước, "Hồn thơ ngọc" cho thấy sự đa dạng về thể loại và đề tài mà tác giả Lê Duy Hạnh đã kiên trì khai phá trong hơn nửa thế kỷ cầm bút. "Nhớ mùa trăng xưa" (1979) tái hiện khởi nghĩa nông dân Phan Bá Vành bằng hình thức cải lương lịch sử; "Cổ tích thời hiện đại" và "Đôi bờ" là những kịch bản hiện đại, phản ánh đời sống xã hội với những vấn đề nhân sinh nóng bỏng; "Hương sứ" (2008) từng được đoàn Cải lương Đồng Nai dựng, mang hơi thở của đô thị đương đại; "Dời đô" (2009) khắc họa tầm vóc lịch sử của vua Lý Công Uẩn với quyết định dời kinh đô về Đại La.

Gia đình cố tác giả Lê Duy Hạnh đã thực hiện 4 quyển tuyển tập của ông trong 2 năm qua

Ngoài ra còn có "Hồn tuồng", một kịch bản tuồng viết về danh nhân Đào Tấn; "Nguyệt hạ" là tác phẩm kịch thể nghiệm và "Hồn thơ ngọc" là kịch độc thoại giàu tính triết lý.

Chính sự kết hợp hài hòa giữa lịch sử, hiện đại và thể nghiệm đã khiến di sản của ông trở thành kho tư liệu quý giá cho giới làm nghề hôm nay.

8 kịch bản thất lạc và hành trình tìm lại ký ức

Theo tiến sĩ Hoàng Thị Hạnh – phu nhân cố tác giả, hiện có 8 kịch bản của Lê Duy Hạnh vẫn đang thất lạc, trong đó có những tác phẩm đặc biệt như: "Người cần được bảo vệ", "Bông hồng trắng" (viết chung với cố NSƯT Văn Thành), "Ai giết nàng Kiều" (hợp tác cùng NSND Thanh Điền, NSND Thanh Kim Huệ, cố tác giả Huỳnh Minh Nhị, soạn giả Đức Hiền)…

Nếu được tìm thấy, tổng số tác phẩm của ông sẽ lên đến 54 kịch bản, con số khẳng định sức sáng tạo bền bỉ và niềm say mê vô tận với sân khấu. Không chỉ vậy, tác giả Lê Duy Hạnh còn để lại nhiều bản thảo về bài ca vọng cổ và lý luận phê bình sân khấu mà gia đình dự định sẽ tập hợp, đưa lên trang web lưu trữ và quảng bá dự kiến ra mắt vào năm 2026.

"Đây sẽ là một kho dữ liệu mở, nơi công chúng, nghệ sĩ và các nhà nghiên cứu có thể tiếp cận trực tiếp những văn bản gốc, để hiểu đúng và trọn vẹn hơn về di sản tác giả Lê Duy Hạnh" – NSND Trịnh Kim Chi nói.

Lê Duy Hạnh luôn tiếp sức cho đời sống sân khấu

Vào ngày 6-9 tới đây, nhân kỷ niệm 2 năm ngày mất của tác giả Lê Duy Hạnh, sân khấu Sen Việt sẽ trình làng phiên bản mới của vở "Hồn thơ ngọc" với sự hóa thân nhân vật Ngọc Hân công chúa của nghệ sĩ Bình Tinh.

Sự kiện này, theo lời tâm sự của NSƯT Lê Nguyên Đạt – người dàn dựng tác phẩm "Hồn thơ ngọc": "Là buổi tưởng niệm ý nghĩa, thể hiện tâm huyết của chúng tôi khi để di sản của ông được hồi sinh trong đời sống nghệ thuật đương đại".

Thạc sĩ - đạo diễn Thanh Hiệp với tuyển tập "Hồn thơ ngọc" bên bàn thờ cố tác giả Lê Duy Hạnh (ảnh: Hoàng Thị Hạnh)

Con trai tác giả Lê Duy Hạnh, tác giả Lê Hoàng Long, chia sẻ: "Dù đã cố gắng hết sức, chúng tôi chắc chắn vẫn còn nhiều thiếu sót, rất mong được bạn bè, đồng nghiệp góp ý. Đặc biệt, chúng tôi luôn trân trọng mọi bản dựng, bản chuyển thể, bất kể dưới hình thức nào – in, đánh máy, audio hay video – để làm giàu thêm nguồn tư liệu về tác phẩm của cha tôi".

Những đóng góp của tác giả Lê Duy Hạnh

Tác giả – soạn giả Lê Duy Hạnh (1952 – 2023), quê quán Bình Định, là một trong những gương mặt tiêu biểu của sân khấu Việt sau 1975. Ông gắn bó nhiều năm trong công tác lý luận, phê bình và sáng tác sân khấu.

Ông đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội Sân khấu TP HCM 5 nhiệm kỳ, đồng thời giữ chức vụ Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam trong nhiều nhiệm kỳ.

Tuyển tập "Hồn thơ ngọc" của tác giả Lê Duy Hạnh

Ông là người sáng tác bền bỉ và còn là cây bút lý luận sắc sảo, thường xuyên có bài viết nghiên cứu, phê bình góp phần định hướng hoạt động sân khấu TP HCM và cả nước. Với hơn nửa thế kỷ gắn bó cùng nghề, di sản của ông là sự kết hợp giữa tâm huyết sáng tác, khát vọng đổi mới và tình yêu sâu nặng với văn hóa dân tộc.

"Ông là một trong số ít những thành viên sáng lập Giải HCV Trần Hữu Trang từ năm 1991 đến 2015. Một giải thưởng sân khấu uy tín, tạo cơ hội để các tài năng phát triển. Sau này, Sở Văn hóa - Thể thao TP HCM và Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã phối hợp, nâng tầm quốc gia trở thành Cuộc thi Tài năng diễn viên sân khấu cải lương Trần Hữu Trang" – NSƯT Thanh Thanh Tâm nhắc lại.

Việc hệ thống hóa, in ấn và số hóa di sản của tác giả Lê Duy Hạnh mang giá trị tưởng niệm cá nhân, đồng thời còn mở ra một nguồn tư liệu văn học – sân khấu quý giá cho các thế hệ đạo diễn, nghệ sĩ và nhà nghiên cứu.

"Hồn thơ ngọc" vì thế là một tuyển tập giá trị, mang thông điệp giữ gìn hồn cốt sân khấu Việt trong kỷ nguyên vươn mình" - NSƯT đạo diễn Lê Nguyễn Đạt nói.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp