Hồi sinh giếng cổ

“Báu vật” của xóm Cây Phượng

Những ngày này, người dân xóm Cây Phượng vô cùng phấn khởi khi công trình giếng cổ của xóm đã được phục hồi nguyên trạng, khang trang. Từ mạch nguồn sâu thẳm trong lòng đất, những dòng nước trong vắt, ngọt lành của giếng Cây Phượng đã tuôn chảy trở lại trong niềm vui của xóm làng. Dòng nước giếng cổ được khơi thông cũng chính là sự tiếp nối, duy trì mạch nguồn của quá khứ, hiện tại và giữ gìn cho muôn đời sau…

Trong khuôn viên giếng cổ, những chậu hoa, cây cảnh, ghế đá... được đặt để tô điểm thêm vẻ đẹp của không gian làng quê yên bình. Để có được công trình tâm huyết này, 12 hộ dân xóm Cây Phượng cùng con em xa quê đã đồng lòng đóng góp gần 120 triệu đồng cùng hàng trăm ngày công trong suốt 5 năm để quyết tâm hồi sinh giếng cổ trước nguy cơ bị bồi lấp.

“Kinh phí có hạn, địa hình thi công khó khăn nên việc điều chỉnh một số kết cấu, hạng mục giếng làm mất nhiều thời gian, công sức. Dù vậy, với sự nỗ lực, đồng lòng của bà con, giếng cổ xóm Cây Phượng cũng đã hoàn thành và khánh thành đúng dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám. Điều đó càng thêm ý nghĩa, thêm niềm vui lớn với dân làng”, ông Trần Văn Búp ở xóm Cây Phượng chia sẻ.

Người dân xóm Cây Phượng vui mừng vì tâm nguyện hồi sinh giếng cổ đã hoàn thành - Ảnh: Đ.V

Theo anh Trần Xuân Lộc, một trong những thành viên tích cực tham gia vào quá trình khôi phục giếng cổ của xóm, để trùng tu giếng cổ Cây Phượng không hề dễ dàng vì giếng đã bị vùi lấp, xuống cấp nặng nề trong một thời gian dài.

“Bắt đầu thi công từ năm 2020, chúng tôi phải thuê máy múc, máy san ủi nhiều ngày mới lộ ra hình hài cơ bản của giếng. Sau đó phác thảo theo địa hình khu vực giếng, các hạng mục cần thiết để tiến hành các việc tiếp theo. Chúng tôi sử dụng đá tổ ong ở phần giếng chính, giếng phụ và một số hạng mục xung quanh thì dùng đá cuội, đá chẻ để xây. Công trình giếng khôi phục xong, người dân rất vui mừng vì vừa khơi thông nguồn nước vốn có từ xưa, vừa tạo được nét đẹp cổ kính, hiện đại”, anh Lộc kể.

Sau khi giếng hoàn thiện, người dân tiếp tục chung sức xây dựng khuôn viên, sân sinh hoạt cộng đồng, trồng cây xanh, đặt biển tên giếng và đầu tư bàn ghế đá, đu quay… để làm nơi nghỉ ngơi, trẻ em có chỗ vui chơi mỗi ngày.

“Tại khu vực giếng Cây Phượng này, mỗi dịp có lễ cúng xóm và các ngày lễ, Tết, bà con đều tề tựu tại đây để lo việc chung và cùng sinh hoạt, vui chơi. Từ đó càng thắt chặt thêm tình làng nghĩa xóm”, ông Búp nói thêm.

Theo ông Búp, từ lâu bà con xóm Cây Phượng đã tự hào xem giếng cổ như “báu vật” và quyết tâm gìn giữ để trao truyền cho thế hệ mai sau.

Giữ mạch nguồn quê hương

Ông Nguyễn Văn Hiếu-người được xem là “nhà sử học làng”, một trong số ít người am tường về hệ thống giếng cổ ở vùng Cùa-sôi nổi khi nhắc đến những “báu vật” này. Ông Hiếu từng học đại học ngành Sử và nguyên là giáo viên dạy Lịch sử trong nhiều năm trước đây.

Theo ông Hiếu, cũng như nhiều giếng cổ ở vùng Cùa, giếng Cây Phượng có tuổi đời khoảng 500 năm, trước khi người dân đến khai khẩn vùng đất này. Qua hàng chục năm nghiên cứu và tìm hiểu, ông Hiếu cho rằng, nguồn gốc của các giếng cổ trong vùng là của người Chăm để lại.

“Sau này người Việt mình có xây dựng lại phía bên ngoài giếng với cấu trúc, chất liệu thuần Việt hơn. Nhưng mạch nguồn nước vẫn là do người Chăm khai thác từ trước”, ông Hiếu trao đổi.

Nguyên tắc xây dựng các giếng cổ ở vùng Cùa là “dẫn thủy nhập điền”, do đó giếng ở đây có đặc điểm một mặt tựa lưng đồi, mặt trước hướng ra đồng ruộng. Ngoài tưới mát đồng ruộng thì từ xưa đến nay các giếng cổ còn phục vụ nước ăn uống, tắm giặt hằng ngày cho người dân.

Người dân xóm Cây Phượng thừa hưởng dòng nước ngọt lành từ giếng cổ của cha ông - Ảnh: Đ.V

Ông Hiếu cho hay: “Điểm đặc biệt của giếng cổ này là có nguồn nước trong, mát và hoàn toàn tinh khiết. Nước chảy ra từ lòng đất liên tục từ bao đời. Nhiệt độ nước luôn ổn định và hầu như ít bị tác động bởi thời tiết bên ngoài. Ví dụ, về mùa mưa rét, dù bên ngoài rất lạnh thì nhiệt độ nước giếng cũng ở mức 26oC, về mùa nắng nóng, nhiệt độ ngoài trời có thể lên tới 38-40oC thì nước giếng vẫn mát lạnh. Đây là điều đặc biệt về giếng cổ vùng Cùa nói chung và giếng Cây Phượng nói riêng”.

Theo Bí thư Chi bộ thôn Bảng Sơn 3 Nguyễn Văn Thon, trải qua hàng trăm năm nay, dòng nước tinh khiết, mát lành của giếng Cây Phượng đã ngày đêm tuôn chảy, miệt mài tưới mát đồng ruộng, vườn cây, cung cấp nước uống cho con người, vật nuôi. Biết bao thế hệ dân làng uống nguồn nước này, từ khi sinh ra cho đến khi về với tiên tổ. Việc khôi phục giếng cổ Cây Phượng không chỉ góp phần tạo nên hình ảnh làng quê nông thôn vừa tươi mới lại vừa cổ kính, mộc mạc mà còn là cách để truyền dạy cho thế hệ trẻ những giá trị vốn quý của văn hóa làng; góp phần lan tỏa việc khôi phục, trùng tu và giữ gìn hệ thống giếng cổ cho bà con trong vùng.

Đức Việt - Nhật Minh