Hội nghị thượng đỉnh AU-EU: Châu Âu-châu Phi nỗ lực 'cài đặt lại' quan hệ, Tổng thư ký LHQ kêu gọi biến trục hợp tác thành điểm tựa trung tâm

Hội nghị thượng đỉnh AU-EU diễn ra ngày 24/11 ở Luanda (Angola). (Nguồn: X/EU Council)

Tại Hội nghị thượng đỉnh AU-EU với chủ đề "Thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng thông qua chủ nghĩa đa phương hiệu quả", các nguyên thủ và lãnh đạo châu Phi như Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, Tổng thống CHDC Congo Felix Tshisekedi và Tổng thống nước chủ nhà Angola Joao Lourenço đều nhấn mạnh yêu cầu cấp bách về một mối quan hệ bình đẳng, thực chất, mang tính xây dựng và phản ánh lợi ích của cả hai bên trong bối cảnh thế giới đầy biến động.

Theo UN News, phát biểu tại hội nghị, Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres khẳng định, “trục hợp tác giữa châu Âu và châu Phi cần trở thành một trong những điểm tựa trung tâm của cộng đồng quốc tế”, không chỉ về chính trị mà còn về kinh tế, phát triển và an ninh.

Trọng tâm của hợp tác lần này là làm sâu sắc hơn quan hệ giữa EU và AU, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp, chuyển đổi năng lượng, công nghệ và khai thác hiệu quả nguồn khoáng sản chiến lược – yếu tố được coi là nền tảng cho phát triển dài hạn của cả hai châu lục.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen nhấn mạnh, sự thịnh vượng của hai bên gắn bó chặt chẽ với nhau hơn bao giờ hết: Châu Âu có kinh nghiệm, công nghệ và nguồn lực triển khai, còn châu Phi sở hữu những tài nguyên then chốt để thúc đẩy tăng trưởng tương lai.

Tuy nhiên, người phát ngôn AU Nuur Mohamud Sheekh cũng nêu rõ, lục địa này “không tìm kiếm những tuyên bố mới, mà là các cam kết cụ thể có thể triển khai trên thực tế”.

EU dự kiến hỗ trợ mở rộng thương mại nội khối châu Phi, mới chỉ chiếm 15% tổng thương mại toàn cầu - mức được đánh giá là quá thấp so với tiềm năng.

Trong bối cảnh các cường quốc như Trung Quốc, Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia vùng Vịnh tăng tốc đầu tư và hiện diện tại lục địa giàu tài nguyên này, sức cạnh tranh của châu Âu sẽ được đo bằng các dự án mang lại việc làm, cơ sở hạ tầng và lợi ích hữu hình.

Dự án đường sắt Hành lang Lobito nối CHDC Congo-Zambia với Đại Tây Dương bằng nguồn vốn EU-Mỹ đang được xem là phép thử quan trọng cho uy tín này.

Tại Hội nghị thượng đỉnh AU-EU, một trong những vấn đề được nhắc đến nhiều nhất là lời kêu gọi cải tổ toàn diện hệ thống tài chính toàn cầu do Tổng thống Angola Joao Lourenço - Chủ tịch luân phiên AU, nêu ra. Ông cảnh báo nhiều quốc gia châu Phi đang đối mặt nguy cơ rơi vào vòng xoáy nợ kéo dài, kìm hãm phát triển và làm giảm khả năng tiếp cận các khoản đầu tư chiến lược.

AU cho rằng, cần một mô hình mới trong quan hệ tài chính giữa châu Phi và các định chế cho vay quốc tế để tạo điều kiện cho tăng trưởng bền vững.

Tổng thư ký LHQ António Guterres cũng nhấn mạnh nhu cầu trao cho các quốc gia đang phát triển tiếng nói lớn hơn trong các cơ chế tài chính toàn cầu.

Sáng kiến Khung chung Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) được thiết kế để hỗ trợ tái cơ cấu nợ từ thời Covid-19 đến nayvẫn đạt tiến độ hạn chế, khi những trường hợp như Ghana hay Zambia mất nhiều năm mới thoát khỏi bế tắc, cho thấy nhu cầu cải cách là cấp bách.

Trong phiên thảo luận hòa bình và an ninh, Thủ tướng Ai Cập Mostafa Madbouly khẳng định, an ninh của châu Phi là một phần không thể tách rời của an ninh khu vực và toàn cầu, đồng thời lưu ý, quan hệ EU-AU trong tương lai phải dựa trên tôn trọng chủ quyền quốc gia, quyền tự chủ và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ.

Bên lề Hội nghị thượng đỉnh AU-EU, sáng 24/11, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa đã chủ trì cuộc tham vấn khẩn tại Luanda với sự tham dự của lãnh đạo Đức, Ba Lan và đại diện Ủy ban châu Âu trong bối cảnh Ukraine đang xem xét đề xuất gồm 28 điểm của Mỹ nhằm chấm dứt xung đột Nga-Ukraine.

Phát biểu sau cuộc họp, diễn ra chỉ một ngày sau cuộc gặp 3 bên giữa Mỹ, Ukraine và một số quốc gia châu Âu tại Geneva (Thụy Sỹ), Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen nêu rõ: "Mặc dù vẫn còn nhiều việc phải làm, nhưng hiện đã có nền tảng vững chắc để tiến lên phía trước”.

Bảo Minh