Hội nghị COP30: Rừng xanh cất tiếng gọi

Các nhà lãnh đạo tham dự sự kiện COP30 tại Belém, Brazil. (Nguồn: Bloomberg)

Từ 10-21/11, Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) lần thứ 30 (COP30) diễn ra tại Belem, Brazil.

Được ký năm 1992, UNFCCC là công ước khung, yêu cầu các quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu. Điều trùng hợp thú vị là Brazil cũng chính là nơi tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Trái đất Rio de Janeiro năm 1992, nơi UNFCCC được ký kết. Belem, đô thị nằm giữa rừng Amazon, được lựa chọn làm thành phố đăng cai hội nghị năm nay. Brazil hy vọng đây sẽ là động thái biểu tượng, khẳng định tầm quan trọng của rừng đối với môi trường thế giới.

Một số hội nghị COP từng ghi dấu mốc lịch sử. Tại COP21 ở Paris năm 2015, các nước đạt thỏa thuận quan trọng về chống biến đổi khí hậu, cam kết giữ nhiệt độ toàn cầu không vượt quá 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. COP30, đúng 10 năm sau, trở thành thời điểm then chốt để các quốc gia công bố cam kết khí hậu mới, hướng tới một thỏa thuận cuối cùng.

Do các quyết định tại COP được đưa ra theo nguyên tắc đồng thuận, mọi quốc gia cần đồng ý với mọi điều khoản của thỏa thuận. Bởi thế, đạt được đồng thuận không hề dễ dàng. Hội nghị COP29 tại Baku, Azerbaijan năm 2024 kết thúc muộn 35 tiếng so với lịch trình ban đầu. Hội nghị COP25 tại Madrid (Tây Ban Nha) năm 2019 thậm chí trễ tới 40 tiếng, phản ánh những khó khăn trong việc thống nhất giữa các bên tham gia.

Trọng tâm nghị sự

Ưu tiên của nước chủ nhà Brazil là thúc đẩy thực thi các thỏa thuận và cam kết sẵn có như cắt giảm khí nhà kính, tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo tới năm 2030 hay tăng gấp đôi hiệu suất sử dụng năng lượng.

Bên cạnh đó, bảo vệ rừng là một trong những chủ đề chính mà Brazil muốn thúc đẩy. Brazil định hình hội nghị là “COP của rừng Amazon”. Tổng thống Lula da Silva bày tỏ mong muốn xây dựng Quỹ rừng nhiệt đới vĩnh cửu (TFFF) trị giá 125 tỷ USD nhằm giúp các nước có nguồn lực tài chính để bảo vệ rừng. Nguồn tiền từ quỹ này sẽ được sử dụng để hỗ trợ các quốc gia và cộng đồng trực tiếp chịu ảnh hưởng.

Mục tiêu của Tổng thống Lula là huy động 25 tỷ USD vốn ban đầu. Một số nước như Đức và Na Uy đã cam kết đóng góp tài chính (lần lượt là 1 tỷ Euro và 3,5 tỷ USD) nhưng Mỹ và Trung Quốc không tham gia, trong khi Anh vẫn còn chần chừ.

Tài chính và cắt giảm nhiên liệu hóa thạch được dự báo tiếp tục là những vấn đề được quan tâm hàng đầu. Tại hội nghị COP29 tại Azerbaijan năm 2024, các quốc gia nhất trí cung cấp nguồn tài chính trị giá 300 tỷ USD tới năm 2035 để giúp các nước đang phát triển ứng phó với biến đổi khí hậu. Thậm chí, các nước còn đặt mục tiêu cao lên tới 1.300 tỷ USD nếu huy động được các nguồn tài trợ đa dạng. Các nước đang phát triển mong muốn bảo đảm nguồn tiền này sẽ thành hiện thực.

Liên quan nhiên liệu hóa thạch, theo The Guardian, một số quốc gia mong muốn đặt ra lộ trình và cam kết rõ ràng hơn sau thỏa thuận lịch sử kêu gọi các nước dần giảm phụ thuộc vào loại nhiên liệu này tại COP28. Tuy nhiên, kế hoạch này vấp phải ý kiến phản đối của nhiều nước. Năm ngoái, các nước không đạt được nghị quyết về cắt giảm nhiên liệu hóa thạch tại hội nghị COP29 tại Azerbaijan.

Gần 200 quốc gia tham dự Hội nghị COP30 do Brazil đăng cai, diễn ra từ ngày 10-21/11 tại thành phố Belém, miền Bắc nước này. (Nguồn: Getty Images)

Các nước đang phát triển khẳng định vai trò

Trong 198 quốc gia thành viên UNFCCC, 194 nước cử đại diện tham dự COP30. Sự vắng mặt đáng chú ý nhất là Mỹ. Theo chuyên trang về khí hậu CarbonBrief, đây là lần đầu tiên nước này không cử đại diện tham dự một hội nghị COP. Kể cả trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, các quan chức Mỹ vẫn dự họp.

Khi Washington không cử đại diện, một số chính trị gia Mỹ như Thống đốc bang California Gavin Newsom tự mình tham dự Hội nghị. Ông Newsom tuyên bố: “Nguyên nhân tôi ở đây là do thiếu lãnh đạo tới từ nước Mỹ. Khoảng trống này thực sự đáng kinh ngạc. Không có đại diện nào, dù chỉ là một quan sát viên hay một người ghi chép tới Belem”.

Theo cảnh báo của Chủ tịch hội nghị André Corrêa do Lago, các nước giàu đang “mất đi sự nhiệt tình” trong vấn đề khí hậu. Trong bối cảnh này, một số quốc gia đang phát triển đứng lên nhằm giành lấy “lá cờ đầu” dẫn dắt thế giới trong lĩnh vực khí hậu. Ông Corrêa do Lago bình luận: “Các nước phương Bắc giảm nhiệt tình, các nước phương Nam đang hành động. Không chỉ năm nay, đây là xu thế đã diễn ra trong nhiều năm”.

Theo website của Ban tổ chức, ngoài Mỹ, Afghanistan, Myanmar và San Marino cũng không cử đại diện tham dự. Các nước cử nhiều đại diện nhất là chủ nhà Brazil (3.805 người), Trung Quốc (789 người), Nigeria (749 người), Indonesia (566 người) và Cộng hòa Dân chủ Congo (556 người). Với 56.118 đại biểu đăng ký, COP30 là hội nghị lớn thứ hai trong lịch sử COP, chỉ sau hội nghị tại Dubai, năm 2023.

Các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu xem COP30 là cơ hội để thúc đẩy hành động mạnh mẽ hơn. Theo bà Ilana Seid, Đại sứ Palau tại Liên hợp quốc và phát ngôn viên Liên minh các quốc đảo nhỏ (Aosis), những tiến triển hiện nay vẫn chưa đủ và các nước cần biện pháp cụ thể. “Mục tiêu 1,5 độ C là ngôi sao dẫn lối chúng ta”, bà Seid tuyên bố. “Chúng ta đang tụt hậu và cần có biện pháp xử lý”.

Trong bối cảnh như thế, các nhà quan sát cho rằng, nếu thành công, COP30 sẽ là dấu mốc mới trong nỗ lực chung bảo vệ hành tinh trước mối đe dọa từ biến đổi khí hậu, thúc đẩy các nước hành động mạnh mẽ hơn để giữ gìn Trái đất cho các thế hệ sau.

Việt Hà