Học sinh vi phạm giao thông: Cha mẹ làm gương – con trẻ an toàn

Một phụ huynh chở con trên xe máy không đội mũ bảo hiểm bị lực lượng Cảnh sát giao thông TP Hà Nội xử phạt trong đợt ra quân ngày 29-10. Ảnh: CATP Hà Nội

Khi người lớn chủ quan

Những ngày đầu tháng 10, lực lượng Cảnh sát giao thông Hà Nội ra quân kiểm tra tại các tuyến đường gần trường học. Chỉ trong một giờ cao điểm buổi sáng, hàng chục trường hợp học sinh và phụ huynh bị xử lý vì không đội mũ bảo hiểm, chở quá số người, hoặc điều khiển xe khi chưa đủ tuổi. Có em học sinh lớp 9, lớp 10 đi xe máy phóng nhanh giữa phố, có phụ huynh phân trần “vội đưa con đi học nên quên đội mũ”. Những lý do tưởng chừng vô hại ấy lại đang góp phần hình thành thói quen xấu, khiến con trẻ coi nhẹ pháp luật.

Theo thống kê của Phòng Cảnh sát giao thông Hà Nội, chỉ trong 26 ngày (từ 12/9 đến 7/10/2025), đã có 3.714 trường hợp học sinh và phụ huynh vi phạm, trong đó có hơn 500 học sinh chưa đủ tuổi điều khiển mô tô, 2.700 em không đội mũ bảo hiểm và hàng trăm phụ huynh vi phạm tương tự. Đằng sau con số ấy là nỗi lo về nhận thức, trách nhiệm và cả sự chủ quan của người lớn trong việc quản lý, giáo dục con em.

Tai nạn giao thông trong lứa tuổi học sinh vẫn đang diễn biến phức tạp. Theo Cục Cảnh sát giao thông, năm 2024, trên toàn quốc xảy ra hơn 4.100 vụ tai nạn liên quan đến học sinh, khiến hơn 1.000 em tử vong và gần 3.000 em bị thương. Mỗi vụ tai nạn không chỉ cướp đi sinh mạng non trẻ, mà còn để lại nỗi đau không nguôi cho gia đình, bạn bè và xã hội. Phần lớn trong số đó bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết, sự lơ là trong việc chấp hành quy định an toàn khi tham gia giao thông.

Thực tế cho thấy, nhiều phụ huynh vẫn dễ dãi trong việc để con điều khiển xe máy khi chưa đủ tuổi, coi đó là “chuyện nhỏ”, “ai cũng làm thế”. Nhưng chỉ một phút bất cẩn có thể đổi bằng cả tương lai. Vụ việc đau lòng tại Thanh Hóa là minh chứng: người mẹ giao xe máy điện cho con trai 12 tuổi khiến em gây tai nạn làm bạn tử vong. Không chỉ mất đi một sinh mạng, người mẹ còn bị khởi tố vì tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện giao thông đường bộ”. Đó là bài học đắt giá cho bất cứ ai còn xem nhẹ trách nhiệm của mình.

Theo quy định, người đủ 16 tuổi mới được lái xe gắn máy dưới 50cm³, và từ 18 tuổi trở lên mới được phép điều khiển mô tô. Giao xe cho người chưa đủ tuổi là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị phạt từ 8 - 10 triệu đồng theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP; nếu gây tai nạn nghiêm trọng, người giao xe còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Từ bài học nhỏ đến văn hóa giao thông bền vững

Luật đã có, chế tài đã rõ, nhưng điều quan trọng hơn cả là ý thức tự giác. Trẻ em không thể tự ý vi phạm nếu không có sự đồng ý hoặc làm ngơ của người lớn. Khi cha mẹ phớt lờ quy định, con trẻ sẽ học theo. Khi người lớn vượt đèn đỏ, dừng xe trên vạch, không đội mũ bảo hiểm, trẻ sẽ coi đó là “chuyện bình thường”. Ngược lại, một hành động làm gương: đội mũ đúng cách, đi đúng làn, dừng xe đúng nơi sẽ trở thành bài học trực quan và thuyết phục nhất.

Đại tá, PGS.TS Hoàng Đình Ban - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Cảnh sát, Học viện Cảnh sát Nhân dân cho rằng, học sinh không chỉ cần được trang bị kiến thức về Luật giao thông, mà quan trọng hơn, phải được rèn luyện thành kỹ năng và thói quen hành vi đúng đắn. Kỹ năng tham gia giao thông an toàn bao gồm kỹ năng nhận diện và dự báo nguy hiểm, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng điều khiển phương tiện phù hợp, kỹ năng quan sát, kỹ năng hợp tác và ứng xử văn minh khi đi đường. Đây không phải là những năng lực tự nhiên có được, mà đòi hỏi một quá trình giáo dục, thực hành, lặp lại trong nhiều môi trường khác nhau.

Để giáo dục ý thức giao thông hiệu quả, nhà trường cần phối hợp chặt chẽ với gia đình. Các tiết học ngoại khóa, buổi nói chuyện chuyên đề, hoặc cuộc thi tìm hiểu về an toàn giao thông nên được tổ chức thường xuyên, giúp học sinh hiểu luật không chỉ qua sách vở mà bằng những câu chuyện thực tế. Lực lượng chức năng cũng cần tiếp tục đồng hành cùng các trường học trong việc tuyên truyền, hướng dẫn kỹ năng tham gia giao thông an toàn, đặc biệt với học sinh cấp trung học phổ thông – nhóm có nguy cơ vi phạm cao nhất. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý giao thông học đường đang mở ra hướng đi mới. Camera tại cổng trường, hệ thống cảnh báo vi phạm gửi đến phụ huynh, hay các ứng dụng học luật giao thông trực tuyến giúp học sinh vừa học vừa tương tác, sẽ góp phần nâng cao nhận thức, hình thành thói quen đúng đắn từ sớm.

Quan trọng hơn hết, cần xây dựng tinh thần “văn hóa giao thông”, nơi mỗi người dân, đặc biệt là phụ huynh đều hiểu rằng an toàn của con trẻ bắt đầu từ chính hành động của mình. Khi cha mẹ sẵn sàng dành thêm vài phút để đội mũ cho con, dắt xe qua đường đúng chỗ hoặc kiên quyết không giao xe khi con chưa đủ tuổi, thì đó chính là cách họ đang bảo vệ sinh mạng và tương lai của con mình. Mỗi năm, hàng nghìn học sinh mất đi vì tai nạn giao thông, đó là những mất mát không gì bù đắp nổi. Đừng để sự vội vàng, chủ quan của người lớn trở thành nguyên nhân khiến những ước mơ non trẻ phải dừng lại giữa đường. Giáo dục ý thức giao thông không chỉ là trách nhiệm của nhà trường hay lực lượng chức năng, mà trước hết là trách nhiệm của từng bậc cha mẹ – những người đầu tiên và quan trọng nhất trong việc hình thành nhân cách, thói quen và tinh thần tuân thủ pháp luật cho con cái.

Minh Nhật