Học cử nhân khoa học sẽ trao cho SV nhiều chìa khóa để mở cánh cửa nghề nghiệp

Ở ngưỡng cửa đại học, mỗi bạn trẻ đều đứng trước một câu hỏi lớn: “Mình sẽ học ngành gì?”. Nghe thì tưởng là chọn một ngành, một nghề, nhưng thật ra, đó là chọn một hướng đi, một cách sống và phát triển bản thân trong tương lai.

Trong một thế giới đang biến chuyển không ngừng – nơi mọi thứ trở nên bất định, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ (còn gọi là thế giới TUNA), việc chọn ngành học ngày càng trở nên khó khăn. Không ít bạn cảm thấy choáng ngợp giữa vô vàn lựa chọn: ngành nào “hot”, ngành nào “có việc làm”, ngành nào “ít rủi ro”... nhưng vẫn chưa thực sự hiểu mình hợp gì, giỏi gì hay muốn trở thành ai.

Và điều đó không hề sai. Bởi không phải ai cũng có thể xác định ngay từ đầu ước mơ của mình một cách rõ ràng. Đôi khi, chính những lưỡng lự ban đầu lại mở ra một cơ hội: cơ hội để học, để khám phá bản thân, để chuẩn bị một nền tảng vững chắc trước khi bước vào những lựa chọn lớn hơn.

Với những bạn đang trong tâm thế đó, chọn học các ngành cử nhân khoa học (khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, nhân văn) có thể là một con đường rộng mở, giúp xây dựng nền tảng tri thức, rèn luyện năng lực tư duy, tu dưỡng nhân cách và phát triển khả năng thích ứng trong một thế giới nhiều đổi thay.

Ảnh minh họa: nguồn vnu.edu.vn

Mỗi lựa chọn đều có giá trị – cử nhân khoa học là một trong số đó

Thế giới nghề nghiệp hôm nay thật phong phú và đa dạng. Mỗi ngành, mỗi nghề – từ giáo viên, bác sĩ, kĩ sư, kiến trúc sư, nghệ sĩ, đến lập trình viên, doanh nhân… đều có vai trò và giá trị riêng trong xã hội. Nếu bạn đã sớm nhận ra đam mê của mình, biết rõ mình muốn làm nghề gì, thì hãy cứ mạnh dạn theo đuổi với tất cả sự nghiêm túc và kiên trì.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể chắc chắn ngay từ đầu. Nhiều học sinh sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông vẫn còn băn khoăn: “Liệu mình hợp ngành nào?”, “Chọn nghề bây giờ liệu có đúng với mình sau này?”. Trong những trường hợp như vậy, việc chọn ngay một ngành nghề quá cụ thể đôi khi lại là điều khiến các bạn bị bó hẹp, hoặc phải đổi hướng giữa chừng.

Vì vậy, học các ngành cử nhân khoa học, như đối với khoa học tự nhiên (Toán, Vật lí, Hóa học, Sinh học…) hay khoa học xã hội – nhân văn (Văn học, Lịch sử, Địa lí, Tâm lí học…), có thể là một lựa chọn khôn ngoan.

Những ngành này không chỉ giúp bạn trang bị tri thức nền tảng, mà còn mở rộng tư duy, phát triển năng lực học tập suốt đời và chuẩn bị cho nhiều con đường nghề nghiệp khác nhau sau này. Chẳng hạn:

Học Toán không chỉ để trở thành giáo viên, mà còn có thể trở thành lập trình viên, chuyên viên phân tích dữ liệu, tài chính hoặc nghiên cứu AI.

Học Vật lí có thể mở lối vào nghiên cứu khoa học, sản xuất chíp bán dẫn, kĩ thuật y sinh hoặc làm việc tại các khu công nghệ cao.

Học Sinh học giúp bạn tiến xa trong y sinh, nông nghiệp công nghệ cao, bảo tồn thiên nhiên hoặc lĩnh vực môi trường.

Học Ngữ văn có thể phát triển thành nhà báo, người viết nội dung sáng tạo, chuyên viên truyền thông hoặc nghiên cứu văn hóa.

Học Lịch sử – Địa lí cũng có thể đi sâu vào du lịch, bảo tàng, phát triển địa phương hoặc tham gia công tác hành chính – chính trị – xã hội.

Và đừng quên, từ bất kì ngành khoa học nào, nếu bạn có mong muốn trở thành giáo viên và có phẩm chất, tố chất, vẫn hoàn toàn có thể nếu tham gia học tiếp chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm.

Nói cách khác, học cử nhân khoa học không đóng khung vào một nghề, mà trao cho bạn nhiều chìa khóa để mở các cánh cửa nghề nghiệp khác nhau, tùy theo năng lực, đam mê và lựa chọn trong tương lai.

Vì sao cử nhân khoa học là nền tảng thích ứng trong thời đại TUNA?

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà mọi thứ có thể thay đổi chỉ sau một cái chớp mắt. Thế giới ấy được mô tả bằng 4 đặc điểm chính – viết tắt là TUNA:

(1) Turbulent – Biến động: Công nghệ, môi trường, xã hội… tất cả đều đang biến đổi với tốc độ chóng mặt. Nhiều ngành nghề từng được xem là “ổn định” đang dần mai một; trong khi đó, những nghề mới – như chuyên viên dữ liệu, quản trị nội dung số, kĩ sư AI… lại chưa hề tồn tại cách đây 10 năm. Trong bối cảnh ấy, sự linh hoạt không còn là lợi thế, mà trở thành điều kiện sống còn.

(2) Uncertain – Bất định: Không ai có thể nói chắc điều gì sẽ xảy ra trong 5 hay 10 năm tới. Những gì chúng ta học hôm nay có thể không còn phù hợp với thị trường lao động ngày mai. Vì vậy, người học cần có tư duy độc lập, khả năng học hỏi liên tục và tinh thần vững vàng trước thay đổi.

(3) Non-linear – Phi tuyến: Sự nghiệp ngày nay không còn là đường thẳng kiểu: “Học ngành A – Làm nghề A – Ổn định đến cuối đời”. Thực tế, nhiều người thành công lại là những người biết chuyển hướng, biết kết hợp đa lĩnh vực, hoặc tự tạo ra con đường riêng. Để làm được điều đó, họ cần một nền tảng kiến thức rộng, đủ sâu để đi xa và đủ mềm dẻo để chuyển đổi.

(4) Ambiguous – Mơ hồ: Thông tin hôm nay đúng, mai có thể sai. Dữ liệu ngồn ngộn nhưng chưa chắc đã giúp ta hiểu đúng bản chất vấn đề. Lúc này, năng lực phân tích, tư duy phản biện, và khả năng đưa ra phán đoán độc lập là điều vô cùng quan trọng.

Điều đáng nói là, chính những năng lực ấy lại là “sản phẩm tự nhiên” của quá trình đào tạo cử nhân khoa học.

Khi học một ngành khoa học, dù là khoa học tự nhiên hay xã hội – nhân văn, sinh viên không chỉ tiếp thu kiến thức, mà còn được rèn luyện:

Năng lực học tập chủ động: học cách học, cách đặt câu hỏi, cách tự tìm hiểu và khai phá tri thức.

Tư duy phản biện và hệ thống: biết phân tích, lí giải vấn đề từ nhiều chiều cạnh.

Tri thức nền tảng có khả năng tích hợp, liên ngành: để từ đó kết nối với công nghệ, quản lí, truyền thông, giáo dục,…

Khả năng tái đào tạo cao: vì đã có nền vững nên dễ học thêm kĩ năng mới, dễ thích nghi, dễ chuyển hướng nghề nghiệp khi cần.

Nói cách khác, học cử nhân khoa học giống như xây một bộ “khung” chắc khỏe. Từ đó, bạn có thể “khoác lên” nó bất kì lớp chuyên môn nào, tùy theo nhu cầu của thị trường và năng lực riêng của bản thân.

Học đại học: không chỉ học kiến thức, mà còn học để hiểu chính mình

Chọn học cử nhân khoa học không phải là bước vào một con đường cố định, mà là bắt đầu một hành trình khám phá về tri thức, kĩ năng và chính bản thân mình.

Khác với những ngành nghề được đào tạo chuyên biệt và định hình sớm con đường sự nghiệp, các ngành khoa học cơ bản lại trao cho người học sự linh hoạt và thời gian quý giá để tự nhận diện mình:

Mình thực sự giỏi điều gì?

Mình thích hợp với lĩnh vực nào – nghiên cứu, giáo dục, sáng tạo, quản lí hay kinh doanh?

Mình có thiên hướng làm việc độc lập hay phát huy tốt hơn trong môi trường hợp tác?

Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, nhiều học sinh phổ thông bước vào đại học khi chưa thật sự hiểu rõ bản thân, chưa được định hướng nghề nghiệp đúng đắn từ đầu. Với các bạn ấy, 4 năm học đại học không chỉ là “học để biết”, mà còn là khoảng thời gian quý báu để nhìn lại, khám phá và dần xác lập con đường đi phù hợp nhất với mình.

Trong suốt hành trình đó, sinh viên cử nhân khoa học sẽ được tiếp cận và trải nghiệm nhiều hoạt động ý nghĩa, như:

Tham gia nghiên cứu khoa học cùng giảng viên, phát triển tư duy phản biện và sáng tạo học thuật.

Thực tập, hoạt động tình nguyện, giúp tiếp xúc thực tế và nhận diện giá trị lao động.

Tham gia câu lạc bộ, sự kiện nghề nghiệp, mở rộng mối quan hệ và hiểu hơn về môi trường công việc.

Tự học các kĩ năng bổ trợ: công nghệ, truyền thông, kĩ năng mềm, ngoại ngữ và cả công cụ AI, để sẵn sàng thích ứng với thời đại mới.

Tất cả những điều đó không chỉ giúp tích lũy năng lực nghề nghiệp, mà còn từng bước giúp người học làm rõ mình là ai, mình muốn gì, mình có thể làm được gì một cách chủ động, bền vững, không vội vàng.

Bởi vì, học đại học không chỉ là học để có một tấm bằng, mà là học để hiểu mình, để lớn lên và để bước vào đời với một tâm thế tự tin hơn.

Học để khai phóng và sẵn sàng học suốt đời

Trong một thế giới luôn biến động, điều quan trọng không phải là biết hết mọi thứ, mà là biết cách học, biết tự học suốt đời.

Ngày nay, giáo dục đại học hiện đại đang dịch chuyển dần từ đào tạo nghề nghiệp cụ thể sang khai mở năng lực học tập và thích ứng lâu dài. Trong dòng chảy ấy, các chương trình cử nhân khoa học, dù là khoa học tự nhiên hay khoa học xã hội, đều hướng đến việc:

Giúp người học hình thành tư duy nền tảng, hiểu bản chất vấn đề thay vì chỉ học công thức hay mẹo mực.

Trao quyền chủ động học tập, không chạy theo điểm số mà rèn luyện khả năng học hỏi có mục đích.

Khơi dậy năng lực học liên ngành, học mở, học kết nối, để người học có thể linh hoạt chuyển hướng, kết hợp, tạo ra giá trị mới từ nền tảng cũ.

Điều này rất phù hợp với tinh thần giáo dục khai phóng – không chỉ dạy “nghề” mà dạy “người”: giúp mỗi sinh viên trở thành phiên bản hoàn thiện hơn của chính mình, có khả năng làm chủ tương lai trong nhiều bối cảnh khác nhau.

Học ngành cử nhân khoa học, vì thế, không phải là chậm hơn người khác một bước, mà là đi vững hơn và xa hơn, khi bạn biết rõ mình đang đi đâu, đi vì điều gì, và có thể đổi hướng khi cần mà không mất gốc.

Từ nền tảng khoa học đến hành trình nghề nghiệp đa dạng

Hiện nay, học cử nhân khoa học không làm giới hạn tương lai, mà ngược lại, giúp họ mở ra những con đường rất riêng và rất đáng tự hào. Một số ví dụ cụ thể sau:

Một cử nhân Vật lí tại trường sư phạm, sau khi tốt nghiệp, học thêm khóa Phân tích dữ liệu (Data Science), rồi trở thành chuyên viên phân tích cho một công ty công nghệ lớn.

Một cử nhân Văn học, nhưng lại đam mê viết lách và truyền thông. Bạn ấy học thêm về Marketing số, hiện đang là chuyên gia nội dung sáng tạo (content creator) cho một doanh nghiệp quốc tế.

Một bạn tốt nghiệp ngành cử nhân sư phạm Sinh học, từng nghĩ mình sẽ làm giáo viên, nhưng sau đó bén duyên với lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, khởi nghiệp với một mô hình nông trại sạch theo hướng bền vững.

Một cử nhân Lịch sử, làm việc trong lĩnh vực du lịch – di sản – giáo dục trải nghiệm, góp phần kết nối giá trị truyền thống với nhu cầu hiện đại.

Một cử nhân Toán học, trở thành chuyên gia về AI…

Điểm chung của họ là: (1) đều có nền tảng tư duy khoa học, khả năng tự học và tinh thần chủ động, (2) không bị “đóng khung” bởi ngành học ban đầu, mà biết tích hợp kiến thức – kĩ năng – đam mê để vẽ nên con đường của riêng mình, (3) và quan trọng hơn, họ không đi một cách ngẫu nhiên, mà đi trên nền móng vững chắc mà chương trình cử nhân khoa học đã giúp xây dựng từ đầu.

Tóm lại, trong bối cảnh biến động, cần mở rộng đường đi, thay vì chỉ chọn đích đến. Chọn ngành đại học không nhất thiết phải là chọn ngay một nghề cụ thể. Với nhiều bạn trẻ còn đang lưỡng lự, việc dành thời gian để xây nền tri thức, rèn luyện tư duy, hiểu mình – hiểu đời chính là bước đi khôn ngoan và vững vàng.

Cử nhân khoa học, không chỉ là một ngành học, mà là một cánh cửa mở, dẫn đến nhiều hướng đi khác nhau trong tương lai.

Trong thế giới bất định hôm nay, người có nền tảng tốt, biết tự học, biết thích nghi sẽ là người nắm bắt được cơ hội và làm chủ cuộc đời mình. Vì vậy, nếu bạn chưa biết nên đi hướng nào, hãy bắt đầu từ việc đi thật vững. Và với nhiều người, cử nhân khoa học chính là một lựa chọn vững chắc và phù hợp để khởi đầu hành trình ấy.

PGS. TS Võ Văn Minh